ޓެކްސް އަށް މަކަރު ހެދުމުގެ ގޮތުން ނުއަގުގައި ގޯތި ވިއްކާ ކަމަށް ދައްކާ މައްސަލަތައް ދޭތެރެދޭތެރެއިން ފެންމަތިވަމުންދެ އެވެ. އެގޮތުން މިފަދަ ބޮޑު ދެ މައްސަލައެއް 2015 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ވެސް ފެންމަތިވެފައިވެއެވެ. ނުއަގުގައި ގޯތި ވިއްކާ ކަމަށް ދައްކަނީ ދައުލަތަށް ދައްކަންޖެހޭ ޓެކްސްގެ އަދަދު މަދުކުރުމުގެ ގޮތުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބިމާ ބެހޭ ގާނޫނުގައި ބުނާ ގޮތުން އެއްވެސް ގޯއްޗެއް ނުވަތަ ބިމެއް ވިއްކާނަމަ، އެ ގޯތި ނުވަތަ ބިން ވިއްކާ އަގުގެ 15 އިންސައްތަ ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި، އެގޯއްޗެއް ނުވަތަ ބިމެއް ވިއްކާފަރާތުން ސަރުކާރަށް ދައްކަންޖެހެ އެވެ. 

މިސާލަކަށް ބަލާނަމަ 2000 އަކަފޫޓުގެ ގޯއްޗެއް 9 މިލިއަން ރުފިޔާއަށް ވިއްކާނަމަ، 1.35 މިލިއަން ރުފިޔާ ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދައްކަން އެބަޖެހެ އެވެ. މި ބޮޑު ޓެކްސްއިން ސަލާމަތްވުމަށް ނުވަތަ ރެކި ގަންނަން، ގޯތި ވިއްކާ ފަރާތާއި ގޯތި ގަންނަ ފަރާތާއި ދެމެދު ސިއްރު އެއްބަސްވުމަކަށް އައިސް ގޯތި ވިއްކާ އަގު އޮޅުވާލަ އެވެ. މޯލްޑިވްސް އިންލޭންޑް ރެވެނިއު އޮތޯރިޓީ(މީރާ) އަށް ޓެކްސް ދައްކަންދާއިރު، މުޅި މުއާމަލާތުގެ އަގު އޮޅުވާލާ ވަރަށް ކުޑަ އަދަދަކަށް ބަދަލުކޮށްލަ އެވެ. މިސާލަކަށް ގޯތި ގޯތީގެ މުއާމަލާތުގެ އަގަކީ އެއް މިލިއަން ރުފިޔާ ކަމަށް އެއްބަސްވުމުގައި ލިޔެ އެވެ. އެއިރުން ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދައްކަންޖެހެނީ 150،000 ރުފިޔާ އެވެ. މީރާ އަށް ޓެކްސް ދެއްކުމަށް ފަހު، އެއްބަސްވުން ރަޖިސްޓްރީކޮށް ގަންނަ ފަރާތުގެ ނަމަށް ގޯތި ބަދަލުކުރުމަށް ސިވިލް ކޯޓަށް ހުށަހަޅާއިރު، ދަނީ ޓެކްސް ދެއްކި ސްލިޕާއި އަގު އޮޅުވާލާފައިވާ އެއްބަސްވުން ހިފައިގެންނެވެ. 

މިފަދަ ކަމެއް 2015 ވަނަ އަހަރު ހިނގި އެވެ. 1102 އަކަފޫޓުގެ މ. ލާލްޕޫލްގެ އަމިއްލަ ކުންފުންޏަކަށް ވިއްކާލާފައިވަނީ އެންމެ އެއް ރުފިޔާއަށެވެ. މި މުއާމާލަތުން ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދައްކާފައިވަނީ 15 ލާރި އެވެ. ހަމަ އެ ގޯތި ވިއްކާލި ފަރާތުން ހުޅުމާލެއިން 155.19 އަކަފޫޓުގެ އަމިއްލަ ބިމެއް ހަމަ އެއް ރުފިޔާ ވިއްކި އެވެ. މި ދެ ބިމުގެ މުއާމަލާތް ސައްޚަ ކަމަށް ކަނޑައަޅައި ދަށު ކޯޓުތަކުން ކުރި ހުކުމް ސުޕްރީމް ކޯޓުން ވަނީ ބާތިލް ކޮށްފަ އެވެ. މި މައްސަލައިގައި ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނެރުނު އަމުރުގައި ބުނެފައިވަނީ ގޯއްޗެއްގެ އަގަކީ އެއް ރުފިޔާ ކަމަށް ޝަރުއީ ގޮތުން ނުބެލެވޭނެ ކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން އެ ވިޔަފާރި އަގުދު ކުރުމަށް ކުރި ހުކުރުމަކީ އަދުލު އިންސާފުގެ ބޭނުން ނަހަމަގޮތުގައި ހިފުމަށް މަގުފަހިވާ ގޮތަށް، ޝަރުއީ ގޮތުން އަގެއް ކަމަށް ނުބެލެވޭ އަދި ފާޅުކަންބޮޑު ގޮތެއްގައި މުދަލެއް އޭގެ ނުއަގުގައި ވިއްކުމަށް ހުކުމްކޮށްފައިވާ ގަޟިއްޔާއެއް ކަމަށެވެ.

ސުޕްރީމް ކޯޓުން ނިންމާ ނިންމުންތަކުގައި ކަނޑައަޅާ އިޖުރާއަތުތަކަށާއި، ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ އަމުރުތަކާއި ހުކުމްތަކަށް ދަށު ކޯޓުތަކުން ތަބާވާންޖެހޭއިރު، ގޯތިގެދޮރުގެ މުއާމަލާތުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ އަދުލުއިންސާފުގެ އެންމެ މަތީ މަރުހަލާއިން މިވަނީ ގޮތެއް ކަނޑައަޅާފަ އެވެ. އެ ގޮތަކީ މުދަލެއް އޭގެ ނުއަގުގައި ވިއްކުމާއި އަދުލުއިންސާފުގެ ބޭނުން ނަހަމަ ގޮތުގައި ހިފުމުގެ ފުރުސަތު ނުދިނުމެވެ. އެއްވެސް މީހަކަށް ނުވަތަ އެއްވެސް ބަޔަކަށް ކޯޓުތަކަށާއި މުއައްސަސާތަކަށް މަކަރު ހެދުމުގެ ފުރުސަތު ލިބި ނުދިނުމުގެ މަގުސަދުގައި ސުޕްރީމް ކޯޓުން ކުރި މި އަމުރަށް ތަބާވުން ސިވިލް ކޯޓަށް ލާޒިމްވެގެންވެ އެވެ.

ސިވިލް ކޯޓުގެ ގާޒީ މުހައްމަދު ހަލީމް ރެކޯޑް ހެއްދެވުމަށް މިދިޔަ ބުރާސްފަތި ދުވަހު ކުރެއްވި ހުކުމްތަކުގެ ތެރޭގައި 6 ގޯއްޗެއް ވިއްކުމުގެ މައްސަލަ ހިމެނެ އެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި  ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ އިނގުރައިދޫ ދާއިރާގެ މެމްބަރު އިބްރާހިމް ފަލާޙް ހަތަރު މިލިއަން ރުފިޔާއަށް ބައްލަވައިގެންނެވި 1000 އަކަފޫޓުގެ މ. އަލްޙަދީދް ގޯއްޗާއި،   487،325 ރުފިޔާ އަށް  ވިއްކާލި މ. އަލިވިލުން ހިމެނެއެވެ. އަދި މ. ސީނު އާއި ގ. އިޒްމީރު ގޯތި ވިއްކާލާފައި ވަނީ ހަތަރު ލައްކަ ރުފިޔާއަށެވެ. މއ. ފެލީނާ ވިއްކާލާފައިވަނީ 9،771،875 ރުފިޔާ އަށެވެ.

ދާދި ފަހުން ހައުސިންގ މިނިސްޓްރީއިން ވަނީ މާލެއިން 19 ބިމެއް ވިއްކުމަށް އިއުލާނުކޮށްފަ އެވެ. ހައުސިންގ މިނިސްޓްރީއިން އެ ބިންތައް ވިއްކުމަށް އިއުލާނުކޮށްފައިވަނީ އަކަފޫޓަކަށް 15،000 ރުފިޔާގެ ރޭޓުންނެވެ. ފަހަކަށް އައިސް ބައެއް ގޯތީގެ، 1000 އަކަފޫޓު ހަތަރު މިލިއަން ރުފިޔާއަށް ވިއްކާލިއިރު، އަކަފޫޓަކަށް ޖެހެނީ 4000 ރުފިޔާ އެވެ. ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދައްކާފައިވަނީ ހަ ލައްކަ ރުފިޔާ އެވެ. އަދި 3289 އަކަފޫޓުގެ  ގޯއްޗެއް ފަސް މިލިއަން ރުފިޔާއަށް ވިއްކާލިއިރު، އަކަފޫޓަކަށް ޖެހެނީ 1520.22 ރުފިޔާ އެވެ. ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް ދައްކާފައިވަނީ 750،000 ރުފިޔާ އެވެ.

މާލޭގެ ބިމުގެ އަގުގެ ގޮތުގައި ހައުސިންގ މިނިސްޓްރީއިން ކަނޑައަޅާފައިވާ އަގާ އެއްގޮތަށް މި ގޯތިތައް ވިއްކާލާފައިވާ ނަމަ، އެތަނުން އެއްގޯތީގެ އަގެއް ގޮތުގައި ޖެހެނީ 15 މިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ. އަދި އަނެއް ގޯތީގެ އަގުގެ ގޮތުގައި ޖެހެނީ 49.3 މިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ. މި ރޭޓުގައި ގޯތިތައް ވިއްކާލިނަމަ ޓެކްސްގެ ގޮތުގައި ދައުލަތަށް 9.65 މިލިއަން ރުފިޔާ ލިބޭނެ އެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ސިވިލް ކޯޓުން ސައްޚަ ކަމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ މި ދެ މުއާމަލާތުން ދައުލަތަށް ލިބުނީ 1.35 މިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ.

ހަތަރު ލައްކަ ރުފިޔާއަށް މާލެއިން ގޯތި ވިއްކުމުގެ ދެ މުއާމަލާތެއް ސައްހަ ކަމަށް ސިވިލް ކޯޓުން ކަނޑައަޅާފައިވާއިރު، ސަރުކާރުގެ ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ ސިޔާސަތުގެ ދަށުން ހުޅުމާލެއިން ދޫކުރާ ތިން ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމެންޓުގެ ޖުމްލަ އަގުގެ ގޮތުގައި ހަމަޖައްސާފައިވަނީ 1.8 މިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ. އަދި ހުޅުމާލޭގައި އަމިއްލަ ފަރާތްތަކުން އަޅާފައިވާ ފްލެޓްތަކުން ލަގްޒަރީ ތިން ކޮޓަރީގެ އެޕާޓްމެންޓެއް އެވަރޭޖްކޮށް ލިބެނީ ތިން މިލިއަން ރުފިޔާއާއި ހަތަރު މިލިއަން ރުފިޔާއާ ދެމެދުގެ އަގުތަކަކަށެވެ. މާލޭގެ ގޯއްޗަކަށް ވުރެ ފްލެޓްތަކުގެ އަގު ބޮޑު ކަމަށް މި މުއާމަލާތްތައް ހިންގާފައިވާ ގޮތުން ހާމަވެ އެވެ.

ޓެކްސްއަށް މަކަރު ހެދުމަކީ އެހެން ގައުމުތަކުގައި ވަރަށް ބޮޑު ކުށަކަށްވާއިރު، ޓެކްސްއަށް މަކަރު ހެދުމުގެ މިފަދަ މައްސަލަތައް ބަލައި ފިޔަވަޅު އެޅޭނެ ނިޒާމެއް ގާއިމްވާން އެބަޖެހެ އެވެ. ބޭނުމަކީ ހަމައެކަނި ފިޔަވަޅު އެޅުމެއް ނޫނެވެ. ޓެކްސް އަށް މަކަރު ހަދައިގެން ހިންގާ މުއާމަލާތްތަކުގެ ސަބަބުން ދައުލަތަށް ލިބޭ މާލީ ގެއްލުން ކުޑަކުރުމެވެ. ދައުލަތަށް ވަންނަންޖެހޭ ޓެކްސް ފައިސާ ހަމަ އަދަދުގައި ވަންނަކަން ކަށަވަރުކުރުމެވެ.