ކުށްކުށުގެ ތުހުމަތުގައި ހައްޔަރު ކުރެވޭ މީހުން ވީހާވެސް ބޮޑަށް ބަންދުކޮށްފައި ނުބަހައްޓާ ވާނޭ ގޮތެއް ބެލުމަކީ ޕްރޮސެކިއުޓަރ ޖެނެރަލް (ޕީޖީ) ގެ މަސްއޫލިއްޔަތު ތެރޭގައި ހިމެނޭ ކަމެއް ކަމަށް މަޝްހޫރު ޤާނޫނީ ވަކީލް އަދި ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގެ ކުޅުދުއްފުށީ ދެކުނު ދާއިރާގެ މެންބަރު މުހައްމަދު ނަޝީދު ވިދާޅުވެއްޖެ އެވެ.
ނަޝީދު މިފަދައިން ވިދާޅުވީ އޭނާގެ އަމިއްލަ ބްލޮގްގައި ލިޔުއްވާފައިވާ ލިއުއްވުމެއްގައެވެ.
މެންބަރު ނަޝީދު ވިދާޅުވެފައިވަނީ މީހުންގެ ޢާންމު ވިސްނުމުގައި، ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލް (ޕީޖީ) ގެ ދައުރަކީ، ޖިނާއީ ދަޢުވާކުރުމާއި، ދަޢުވާ ހުއްޓާލުމާއި، ދަޢުވާ އަނބުރާގެނައުމާއި، ދަޢުވާ އަލުންކުރުމާ މިފަދަ ކަންކަން ހިންގުންކަމަށް ވެދާނެ ކަމަށެވެ. އެހެންނަމަވެސް، ޕީޖީގެ މަސްއޫލިއްޔަތު އެއަށްވުރެ މާބޮޑަށް ފުޅާ ކަމަށާއި އޭނާގެ ބާރު މާދުރަށް ދާ ކަމަށެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވީ ޖިނާއީ ކުށެއްކަމަށް ތުހުމަތުކުރެވޭ ޢަމަލުތަކާ ގުޅިގެން ބަލާބެލުންތަކާއި ހިންގާ ތަޙްޤީޤުތައް ބަލައި، އެ ކަންކަން ހިންގަނީ، ޤާނޫނާ އެއްގޮތަށްތޯ ބެލުމާއި ޝަރީޢަތަށް މައްސަލަ ހުށަހެޅުމުގެ ކުރީގައި މީހަކު ހައްޔަރުކޮށް ނުވަތަ ބަންދުކޮށް، ނުވަތަ މިނޫންވެސް ގޮތަކުން މީހެއްގެ މިނިވަންކަން ހިފެހެއްޓޭނެ ޙާލަތްތަކާއި ޝަރުޠުތައް މުޠާލިއާކުރުމާއި މުރާޖިޢާކުރަމުން ގެންދިއުމާއި، އެ އުސޫލުތަކާ އެއްގޮތަށް ޢަމަލުކުރަމުންދޭތޯ ބެލުމަކީ ޕީޖީގެ މުހިންމު ދެ ބާރު ކަމަށެވެ.
ޕްރޮސިކިއުޓަރ ޖެނެރަލްގެ ޤާނޫނު (ޤާނޫނު ނަންބަރު 9/2008) ގެ 15 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) އާއި (ބ) ގައިވެސް، މި ދެ މާއްދާ ހަމަ އެ ޢިބާރާތުން ތަކުރާރުކޮށްފައިވާކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވީ "ޓްރިގަރ ހެޕީ" އޭ ކިޔާގޮތަށް ޤާނޫނުއަސާސީއަކީ، "ޖަލު ހެޕީ" ޤާނޫނުއަސާސީއެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އަދި ހަމައެހެންމެ އެހެން ބައެއް ޤައުމުތަކުގައި ހުންނަހެން ޖިނާއީ ކުށްތައް "އެރެސްޓަބްލް އޮފެންސަސް" އާއި "ނޮން އެރެސްޓަބްލް އޮފެންސަސް" އަށް ބަހާފައެއްވެސް ނުހުންނަކަމަށް ނަޝީދު ވިދާޅުވި އެވެ. "ބެއިލަބްލް އޮފެންސަސް" އާއި "ނޮން-ބެއިލަބްލް އޮފެންސަސް" އަށް ބަހާފަވެސް ނުހުންނަކަމަށް ނަޝީދު ވިދާޅުވި އެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވީ ޤާނޫނުއަސާސީން އެކަށައަޅައިދީފައިވާ އަސާސީ ޙައްޤުތަކުގެ ބާބުވެސް، އަދި ޤާނޫނުތަކުން އުފައްދާފައިވާ ޖިނާއީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމުވެސް ބައްޓަންވެފައިއޮތީ، ބަންދުގައި ބެހެއްޓުން ލާޒިމުނުވާ ޙާލަތުގައި ބަންދުގައި ނުބަހައްޓައި، މިނިވަންކަމުގައި މީހާ ބަހައްޓައިގެން ތަޙްޤީޤާއި ދަޢުވާގެ މަރުޙަލާތައް ކުރިއަށް ގެންދިޔުމަށް ކަމަށެވެ. އަދި ކުށް ސާބިތުވެ ޙުކުމެއް އައުމާހަމައަށް، އޭނާގެ މިނިވަންކަން ނަގަހައްޓައިދީ، އޭނާއަކީ، ކުށުން ބަރީޢަ މީހެއްކަމުގައި ބަލައިގެން ކުރިއަށް ދިޔުމަށް ބާރުއަޅާ ނިޒާމެއްގެ ގޮތުގައިކަމަށްވެސް ނަޝީދު ވިދާޅުވި އެވެ. މިކަން މިގޮތަށް އެކުލަވާލަންޖެހޭ ސަބަބު، ސުޕްރީމް ކޯޓުގެ ޙުކުމެއްގައި ފާހަގަކޮށްފައިވާކަމަށްވެސް ނަޝީދު ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވީ ޤާނޫނުއަސާސީން އެކަށައަޅައިދީފައިވާ ނިޒާމަކީ، "ޕްރީ ޓްރަޔަލް ޑިޓެންޝަން" އަށް ތާއީދުކުރާ ނިޒާމެއް ނޫން ކަމަށާއި އެކަމާ ދިމާއިދިކޮޅު ނިޒާމެއް ކަމަށެވެ. އަދި ކުށެއް ސާބިތުވެ އެ ކުށުގެ ޙުކުމެއްގެ ދަށުން ދޭ އަދަބެއްގެ ގޮތުން ނޫންގޮތަކަށް މީހަކު ބަންދުގައި ބެހެއްޓުމަކީ، ދިވެހި ޤާނޫނުއަސާސީ ޢާންމު އުސޫލުން ދަންނަކަމެއް ނޫން ކަމަށާއި ކުށެއްގެ ތަޙްޤީޤު މަރުޙަލާގައި ނުވަތަ ދަޢުވާގެ މަރުޙަލާގައި، މީހަކު ބަންދުގައި ބެހެއްޓޭނީ، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 49 ގައި ބަޔާންކުރާ 4 ޙާލަތުގެ ތެރެއިން ޙާލަތަކަށް ފެތޭނަމަ ކަމަށްވެސް ނަޝީދު ވިދާޅުވިއެވެ. އެގޮތުން ނަޝީދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޤާނޫނުއަސާސީގެ 49 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްދެނީ، ޕްރީ ޓްރަޔަލް ޑިޓެންޝަންގެ ޢާންމު އުސޫލެއް ނޫނެވެ. އެއާ އިދިކޮޅަށް، އެ އުސޫލުގެ އިސްތިސްނާވާނެ ކަމަށާއި، އަދި ހަމައެހެންމެ ބަންދު ޖާއިޒު ބަންދަކަށްވަނީވެސް، ޤާނޫނުއަސާސީގެ 49 ވަނަ މާއްދާގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ 4 ޙާލަތުގެ ތެރެއިން އެ ބޭނުންހިފާ ޙާލަތެއް ދެމިއޮންނަ މުއްދަތަކަށް، ނުވަތަ ނިސްބަތަކަށް ވަޒަން ހަމަވާވަރަށް، އެ މިންވަރަކަށް އެކަނި ކަމަށް ނަޝީދު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.
ޤާނޫނުއަސާސީގެ 49 ގެ ދަށުން، މީހަކު ބަންދުގައި ބެހެއްޓިދާނެ 4 ޙާލަތް ތިރީގައި އެވަނީއެވެ.
- ހެކިފޮރުވަން އުޅެދާނެތީ.
- ހެކިބަސް ދޭންހުރި މީހަކަށް ނުފޫޒު ފޯރުވަދާނެތީ.
- ކޯޓަށް ހާޒިރުނުވެދާނެތީ.
- މުޖުތަމަޢުގެ ސަލާމަތަށް ނުރައްކަލެއް ކުރިމަތިވެދާނެތީ.
ޤާނޫނުއަސާސީގެ 49 ވަނަ މާއްދާ ބުނާގޮތުން، އެނޫން ޙާލަތެއްގައި ޙުކުމެއްގެ ކުރީން މީހަކު ބަންދުގައި ބަހައްޓައިގެން ނުވާނެކަމަށް ނަޝީދު ވިދާޅުވި އެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވި ގޮތުގައި ޕީޖީއަށް ބާރު ދިނުމުގެ ބޭނުމަކީ، ބަންދުނުކޮށް ފަރުޖެއްސެންއޮތް މީހަކު ބަންދުގައި ބަހައްޓާތޯ ބެލުމާއި، ބަންދުކުރަނީ، ހަމައެކަނި އެކަން ކުރަންޖެހޭ ނިސްބަތަށްތޯ ބެލުމާއި، އަދި ބަދަލުވަމުންދާ ޙާލަތްތަކާއި ޙަޤީޤަތްތަކަށް ބަލައި ކުރިން ކަނޑައަޅާފައި ހުރި ޙާލަތްތައް ރިވިއުކޮށް، ރިވައިޒްކުރަމުން ދިޔުމެވެ. ތަޙްޤީޤުގެ މަރުޙަލާގައި މީހަކު ގިނަދުވަސްތަކަކަށް ބަންދުކުރާއިރު، ނުވަތަ ތަޙްޤީޤު ނިމެންދެން، ނުވަތަ ޝަރީޢަތް ނިމެންދެން މީހަކު ބަންދުގައި ބަހައްޓާނަމަ، އެކަން އެކުރަނީ، ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އެ ކުށުގެ މައްޗަށް ބިނާކޮށް، ކޮންމެހެން ލާޒިމުވާ ނިސްބަތަށްތޯ ބެލުން ޕީޖީގެ މައްޗަށް ސާފުބަހުން، ޤާނޫނުއަސާސީއާއި ޤާނޫނުން ލާޒިމުކުރާތީ ކަމަށެވެ.
ނަޝީދު ވިދާޅުވީ ޕީޖީގެ ދައުރަކީ، ޖިނާއީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމުގައި ހަމައެކަނި ދަޢުވާކުރުން ނޫންކަމާއި، ޖިނާއީ ޢަދުލުގެ ނިޒާމުގައި އަންނަ (ކޯޓުތަކުގެ ޙުކުމްތައް ފިޔަވައި، އެހެން) ހުރިހާ މަރުޙަލާއެއްގައި ޕީޖީގެ ދައުރަކީ، މުހިންމު އަދި ދިރިދެމިއޮތް ފުޅާ ދައުރެއް ކަމަށެވެ.
