ބަލާލި ކޮންމެ ދިމާއަކުންވެސް ފެންނަނީ ހިތްދަތި ކަމާއި މާޔޫސްކަމެވެ. މަޑުމޮޅިކަމެވެ. ނުތަނަވަސްކަމާއި ހާސްކަމެވެ. ހުސްވި ހަފުތާގެ ކުރީކޮޅު ލީބިޔާއަށް ކުރިމަތިވި ފެންބޮޑުވުމުގެ ވަރުގަދަ ކާރިޘާގައި ފުރާނަ ސަލާމަތް ވި އަހުމަދު އަލް-ޙަވާލުގެ މޫނުމަތިންވެސް ފެންނަނީ އެ އަސަރުތަކެވެ. އަލް ބައިދާ އަވަށުގައި އޭނާ ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ ގެ މިއަދު އޮތީ ހަފުސްވެފައެވެ. އިމާރާތުގެ ބައިތަކާއި އެކި ކަހަލަ ކުނިބުނިން މުޅި ތަން އޮތީ ފުރިފައެވެ. ކުނިތަކުގެ ތެރެއިން ހިނގަމުން، ކިސަޑު ބޯވެފައިވާ ތަޅުންގަނޑު ސާފު ކުރުމުގެ މަސައްކަތުގައި އޭނާ އަވަދިނެތި އުޅެމުން ދިޔައެވެ.
ޙަވާލުގެ ޢާއިލާއިން ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ ސަރަޙައްދަކީ މިއަދު އެއްވެސް ބަޔަކަށް ދިރިއުޅެވޭނެ ފަދަ ހާލަތެއްގައި އޮތް ތަނެއް ނޫނެވެ. އޭނާގެ އަވަށްޓެރިންގެ ގޮތުގައި ދިރިއުޅެމުން ދިޔަ 12 ޢާއިލާއެއް މިއަދު ތިބީ ބޯހިޔާ ކޮށްލާނެ ފަދައެއްވެސް ނެތިއެވެ.
ފެންގަނޑު ވަދެގެން އައި މިތަނުން. މުޅި ވާދީއެއްކޮށް ދޮވެލީ. ފާރުގަ ޖެހިފަ، އެ ވަށައިގެން ހުރި ހުރިހާ އެއްޗެއް ސުންނާފަތިވީ. 12 ޢާއިލާއެއްގެ ގެދޮރު ގެއްލުނު. ދިރި އުޅެވޭނެ ފަދަ ހާލެއްގަ ނޫން އެތަންތަން ހުރީ. ފާރުތަކެއް ނެތް. މުޅިން ސުންނާފަތިވެފަ އޮތީ. މާތް ﷲ، އަހަރަމެންނަށް މިކަމުގެ ހެޔޮ ބަދަލު ދެއްވާށި.އަހުމަދު އަލް-ހަވާލު؛ ލީބިޔާގެ ރައްޔިތެއް
އެއީ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ 10 ވަނަ ދުވަހެވެ. ތޫފާނީ ގަދަ ވިއްސާރާގައި ޑޭމްތަކެއް ފަޅައިގެން ގޮސް، ރަށުތެރެއަށް ފެންގަނޑު އަރައިގެން އައީ ކެކިގެން އައި ގަދަ ކަނޑެއް ފަދައިންނެވެ. ޢިމާރާތްތައް ބިމާ ހަމަ ކުރަމުން ފެންގަނޑު ދެމިގެން ދިޔައިރު ރަށު ތެރޭގައި ފިސާރި އޮއެވެސް ބާރެވެ. އެއީ އަދުގެ ތާރީޚުގައި މުޅި ލީބިޔާ ދުށް، އެންމެ ގެއްލުން ދެނިވި ޤުދުރަތީ ކާރިޘާއެވެ. އެތައް ހާސް ބައެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލިދިޔަ، ހިތްދަތި ކާރިޘާއެކެވެ. އެތައް ހާސް ބަޔަކަށް ވީ ގޮތެއް އަދިވެސް ނޭނގެއެވެ.
މަށަކީ ކުރިން ހަމަޖެހޭ ދިރިއުޅުމެއް އުޅެމުން އައި މީހެއް. ހުރިހާ ކަމެއްވެސް 100 ޕަސެންޓް ރަނގަޅަށް ދިޔައީ. ގެއެއް ހުރި. ޢާއިލާއެއް އޮތް، އެކަމަކު މިހާރު، އެކައްޗެއްވެސް ނެތް. އެއްވެސް ދިރުމެއް ނެތް. މިއަދު އަހަރެން މިއުޅެނީ ގެއެއް ހޯދަން. ބޯހިޔާކޮށްލަން. މީގެ ކުރިން، ކުރިޔާވެސް އުޅެލެވޭ ގޮތަށް ހުރި ތަނުގައިވެސް މިހާރު އުޅެވޭކަށް ނެތް. އެތާކު ނެތް ދިރިއުޅެވޭތަށް. ގެ އޮތީ މުޅިން ސުންނާފަތިވެފަ. ފެންނަން ތިއޮތީ. ތަޅުންގަނޑު އެޔޮތީ ހަލާކުވެފަ، ކިސަޑުތަކާއެކީ. ފެންގެންނަ އުޅަނދުތަކެއް ނެތް. ފާޚާނާކޮށް، ގައިން ތާހިރުވެލެވޭނެ ގޮތެއް ނެތް. މަރާމާތު ކުރަން ފައިސާ ދިނަސް، މަރާމާތު ކުރެވޭކަށް ނެތް. މަގުތައް ބޭނުން ކުރެވޭކަށް ނެތް… މިތާކު ދިރުމެއް ނެތް. ﷲ އަށް ޙަމްދު ހުރި.އަހުމަދު އަލް-ހަވާލު؛ ލީބިޔާގެ ރައްޔިތެއް
މޫސުމީ ނޭދެވޭ ބަދަލުތަކާއި، ޤުދުރަތީ ކާރިޘާތަކުގެ ގެއްލުން އިންތިހާއަށް ބޮޑުވުގެން ދިއުމުގައި އިންސާނީ އިހުމާލުތަކެއް ނުވާ ކަމުގައި ދެންނެވޭކަށް ނެތެވެ. އެއީ ޤަބޫލު ކުރަން ޖެހިފައި އޮތް ހިތްދަތި ޙަޤީޤަތެކެވެ.
މަސައްކަތުގެ ޒިންމާ ފުރިހަމައަށް އަދާ ކުރަމުން ދާ، މޫސުމާ ބެހޭ އިދާރާއެއް ލީބިޔާގައި އޮތް ނަމަ، ފެންބޮޑުވުމުގެ ކާރިޘާގައި މަރުވެ ދިޔަ އެތައް ބައެއްގެ ފުރާނަ ސަލާމަތް ކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އޮތީސް ކަމަށް، ދުނިޔޭގެ މޫސުމާ ބެހޭ އިދާރާ (ޑަބްލިއުއެމްއޯ)ގެ އިސްވެރިޔާ، ޕެޓޭރީ ޓާލާސް ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ.
ސުވިޓްޒަލަންޑްގެ ޖެނީވާގައި ކުރިއަށް ގެންދެވި ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމެއްގައި ވާހަކަދައްކަވަމުން ޑަބްލިއުއެމްއޯގެ ސެކްރެޓަރީ ޖެނެރަލް ވިދާޅުވީ، އެތައް ހާސް ބައެއްގެ ފުރާނަ ގެއްލި ދިޔަ ކާރިޘާއަށް ފަހު އެ ޤައުމުގެ ކަންކަން ހިންގުމުގައި ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުމަކީ، ޒިންމާތަކާއި މައްސޫލިއްޔަތުތައް އާންމު އުސޫލުން ހިންގާ ވެރިކަމުގެ ނިޒާމެއް އެ ޤައުމުގައި ނެތުން ކަމަށެވެ.
އާދެ، އެހެންވީމާ، އެއީ ނިންމުމަކީ. އާންމުކޮށް ކަން ހިނގާ މޫސުމާބެހޭ ޚިދުމަތެއް އޮތް ނަމަ، އެމީހުން އިންޒާރުތައް ނެރޭނެ. އިމަޖެންސީ މެނޭޖްމަންޓް އޮތޯރިޓީތަކަށް ރައްޔިތުން ރައްކާތެރި ތަންތަނަށް ބަދަލު ކުރުމުގެ ކަންކަން ކުރިއަށް ގެންދެވުނީސް. ލިބުނު ގިނަ ގެއްލުންތަކަކުން ސަލާމަތް ވެވުނީސް. ހަމަގައިމުވެސް، އިޤްތިޞާދީ ގެއްލުންތަކުން އަޅުގަނޑުމެންނަށް ފުރިހަމައަށް ސަލާމަތް ނުވެވޭނެ، އެކަމަކު، އެކަށީގެންވާ ޚިދުމަތްތަކެއް ލިބިފައި އޮތް ނަމަ، އެ ގެއްލުންތައް ކުޑަކުރެވިދާނެ.ޕެޓޭރީ ޓާލާސް؛ ދުނިޔެގެ މޫސުމާ ބެހޭ އިދާރާގެ އިސްވެރިޔާ
އުތުރު އެޓްލާންޓިކް ޤައުމުތަކުގެ އަސްކަރީ އިއްތިހާދު (ނޭޓޯ)ގެ އެއްބާރުލުމާއެކު 2011 ވަނަ އަހަރު، މުއައްމަރުލް ގައްޒާފީގެ ވެރިކަން ވައްޓާލި ފަހުން ލީބިޔާގައި ސާބިތުވެ އޮތް މަރުކަޒީ ސަރުކާރެއް އެކުލަވާލެވިފައެއް ނެތެވެ. އޭގެ ފަހުން، ސިލްސިލާ ގޮތެއްގައި ހަނގުރާމަތައް ކުރިއެވެ. 7 މިލިއަން މީހުންގެ އާބާދީއެއް އޮތް ލީބިޔާ އޮތީ ސިޔާސީ ޚިޔާލު ތަފާތުވުންތަކާއެކު ފޮތިފޮތިވެ، ރޫޅިފައެވެ. މީހުން ސަލާމަތް ކުރުމުގެ އޮޕަރޭޝަންތަކަށް އެޅިގެންދާ އެންމެ ބޮޑު ހުރަހަކީވެސް ހަމަ އެއީއެވެ.
ބައިނަލްއަޤުވާމީ މުޖުތަމަޢުން ބަލައިގެން ފައިވާ ގަވަރމަންޓް އޮފް ނޭޝަނަލް ޔުނިޓީ (ޖީއެންޔޫ) މަރުކަޒު ވެފައި އޮތީ، ދެކުނުން ތުރާބުލުސްގައެވެ. ކަން އެހެން އޮތް އިރު، އިރުމަތީގައި، ދާރުނާވެސް ހިމެނޭހެން އެހެން ސަރުކާރެއް ހިންގައެވެ.
ލީބިޔާގެ މޫސުމާ ބެހޭ އިދާރީ ނިޒާމުގެ ކަންކަން ހަރުދަނާ ކުރުމަށް ޑަބްލިއުއެމްއޯއިން މީގެ ކުރިންވެސް ލީބިޔާގެ ކަމާ ބެހޭ ފަރާތްތަކާ މަޝްވަރާ ކޮށްފައި ވާނެކަމަށް ޓާލާސް ވަނީ ވިދާޅުވެފައެވެ. ނަމަވެސް، އަމަލީ ގޮތެއްގައި އެކަންކަން ފުރިހަމަ ކުރުމަށް، ސަލާމަތީ ރައްކާތެރިކަމުގެ ނުތަނަވަސްކަން ހުރަހަކަށް ވެފައި އޮތްކަން، ޑަބްލިއުއެމްއޯގެ އިސްވެރިޔާ ވަނީ ފާހަގަ ކުރައްވާފައެވެ.
ފެންބޮޑުވުމުގެ ކާރިޘާގައި އެންމެ ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ލިބުނު ސަރަޙައްދުތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ދާރުނާގެ ރަށްވެހިން ނިދިން ހޭލައްވާލީ ބާރު އަޑުފަށްގަނޑަކާ އެކީގައެވެ. އޭރު ގަޑިން، މެންދަމުން އަލިވެ 03:00 ޖެހީއެވެ. ދެވަނަ ފަހަރަށް އިވުނު އަޑުފަށްގަނޑާއެކު ރަށު ތެރެއަށް ފެންގަނޑު ބަންޑުންކޮށްލިއެވެ. އެ އަޑުފަށްގަނޑަކީ، ޒަމާންވެ، ބާވެފައިވާ ޑޭމްތައް ފަޅަފަޅައިގެން ދިޔަ އަޑެވެ.
ސެޕްޓެމްބަރު 15 ވަނަ ދުވަހުގެ ނިޔަލަށް، ދާރުނާއިން އެކަނިވެސް 11000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން މަރުވި ކަމަށް ވަނީ ރެކޯޑް ކޮށްފައެވެ.
