ހެނދުނުގެ ފިނިފިނި ވަގުތެކެވެ. މަޑުކޮށްލި ސްކޫލް ބަހުން ފޭބީ ފުރާވަރު އުމުރުގެ 2 ކުއްޖެކެވެ. އުމުރުން 15 އަހަރުގެ އައޯއީ ހޯޝީއާއި އެއިޓާ ސާޓޯއަކީ، ޖަޕާނުގެ ފުކުޝީމާ ޕްރީފެކްޗަރގައި އޮންނަ، ފަރުބަދަމަތީ އެކަހެރި އަވަށެއްކަމަށްވާ ޓެން-އޭއިގައި ހިންގާ ޔުމޯޓޯ ޖޫނިއަރ ހައި ސްކޫލްގައި މިވަގުތު ކިޔަވަމުންދާ ހަމަ އެކަނި ދަރިވަރުންނެވެ. އަދި އެ ސްކޫލުގެ އެންމެ ފަހު، 2 ދަރިވަރުންނެވެ.

ޖަޕާނުގައި މިހާރު ހިނގަމުންދާ ދިރާސީ އަހަރުގެ ކިޔެވުން، މާޗް 31 ވަނަ ދުވަހު ނިމި، ހޯޝީއާއި ސާޓޯ ދަސްވެނިވުމާއެކު، އާ ދަރިވަރަކު ދަފުތަރުކޮށްފައި ނުވާ ޔުމޯޓޯ ޖޫނިއަރ ހައި ސްކޫލްގެ ދޮރޯށި ބަންދުކުރަނީ ތާއަބަދަށެވެ. ނަރސަރީ ސްކޫލް ޓީޗަރަކަށް ވުމުގެ ހުވަފެންތައް ދެކެމުންދާ ހޯޝީއަށް މި ޚަބަރުވީ ހިތްދަތި ޚަބަރަކަށެވެ.

ޖަޕާން ސަރުކާރުގެ ތަފާސް ހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު، ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް އެ ގައުމުގައި 450އްހާ ސްކޫލް ތާއަބަދަށް ބަންދުކުރެއެވެ. 2002އާ 2020 ވަނަ އަހަރާ ދެމެދު 9000އްހާ ސްކޫލް ދާއިމަށް ބަންދުކޮށްފައި ވާއިރު، އެކަހެރި ހިސާބުތަކުން އައު އަދި ޅަ ޖީލު، ސްކޫލްތަކަށް ދަފުތަރު ކުރުމަކީ ޖަޕާނުގައި ތަކުލީފެކެވެ.

ޖަޕާނުގައި އުފަންވާ ރޭޓު ދަށްވަމުން ދަނީ އަންދާޒާކޮށްފައި ވާ މިންވަރަށްވުރެ ހަލުއި ދުވެއްޔެއްގައެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން، ދާއިމަށް ސްކޫލްތައް ބަންދުކުރަންޖެހޭ މިންވަރުވެސް ދަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. 5000އްހާ މީހުންގެ އާބާދީއެއް އޮންނަ ޓެން-އޭއި އަވަށަށްވެސް މި ގޮންޖެހުން ވަނީ ކުރިމަތިވެފައެވެ. އެ ސަރަހައްދު ދޫކޮށް އެހެން ސަރަހައްދުތަކަށް މީހުން ބަދަލުވުމާއި، އުފަންވާ ރޭޓު ދަށްވުމާއި، ދޮށީ އުމުރުގެ އާބާދީ އިތުރުވުމާ ވަނީ ކުރިމަތިލާންޖެހިފައެވެ.

އުފަންވާ ރޭޓު ދަށްވުމުގެ މައްސަލައަކީ، އޭޝިއާ ސަރަހައްދަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ މައްސަލައެކެވެ. ޖަޕާނުގެ އަވައްޓެރި ދެކުނު ކޮރެއާއާއި ޗައިނާގައިވެސް މިކަން އޮތީ މިހެންނެވެ. ސަބަބަކީ ކުދިން ބަލައި ބޮޑުކުރުމަށް ކުރަންޖެހޭ ޚަރަދުތައް ބޮޑުވުމެވެ. ކަން މިހެން އޮތްއިރު، ޖަޕާނުގެ ހާލަތު އަދި ވަކިން ބޮޑަށް ގޯހެވެ. ގައުމު އޮތީ އިންތިހާ ނާޒުކު ފައްތަރެއްގައެވެ.

އެންމެ ފަހުގެ ތަފާސްހިސާބުތަކަށް ބަލާއިރު، 2022 ވަނަ އަހަރު، ޖަޕާނުގައި އުފަންވި ކުދިންގެ އަދަދު އުޅެނީ 800،000 (8 ލައްކަ)އަށްވުރެ ދަށުގައެވެ. މިއީ ރެކޯޑް އަދަދަކަށް ދަށް މިންވަރެކެވެ. މި ދަރަޖައަށް ގައުމުގެ ހާލަތު ގޮސްފައި މި ވަނީ، ޖަޕާނު ސަރުކާރުން އަންދާޒާ ކުރި ދުވެއްޔަށްވުރެ 8 އަހަރު އަވަހަށެވެ.

ބޮޑުވަޒީރު ފުމިއޯ ކިޝީޑާ ވަނީ ޖަޕާނުގައި ކުދިން އުފަންވާ ރޭޓު އިތުރުކުރުމަށްޓަކައި، ތާރީޚު ނުދެކޭވަރުގެ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅުއްވާނެކަމަށް ވައުދުވެވަޑައިގެންފައެވެ. އެގޮތުން، ކުދިންނާ ގުޅޭ ސިޔާސަތުތަކަށް ބަޖެޓުކުރާ ފައިސާގެ މިންވަރު 2 ގުނަ ކުރުން ފަދަ ފިޔަވަޅުތައް ހިމެނެއެވެ. އަދި ތައުލީމީ ވެށީގެ މުހިންމުކަންވެސް ބޮޑުވަޒީރު ވަނީ ފާހަގަކުރައްވާފައެވެ.

ނަމަވެސް، މިކަންކަމުން ލިބުނު އެހީއެއް ނެތޭވެސް ދެންނެވިދާނެއެވެ. ސާޓޯގެ މަންމަ، މަސޫމީގެ ކަންބޮޑުވުންތަކުން އެކަން ދޭހަވެއެވެ.

ޓެން-އޭއިގެ އާބާދީއަށް ބަލާއިރު 18 އަހަރުން ދަށުގެ އުމުރުފުރާ ހިއްސާކުރަނީ އެންމެ 10 ޕަސެންޓްއެވެ. އަވަށުގެ އާބާދީ އެންމެ ބައިބޯވެގެން ދިޔަ 1950ގެ އަހަރުތަކަށް ބަލާއިރު، އެ ސަރަހައްދުގައި 10000އެއްހާ މީހުން އުޅުނެވެ. އާމްދަނީ ހޯދުމަށް، މަސައްކަތްކޮށް އުޅުނީ ދަނޑުވެރިކަމާއި އުފެއްދުންތެރިކަމުގެ ސިނާއަތުގައެވެ. ނަމަވެސް ދިރިއުޅުމުގެ ބޭނުންތައް ފުއްދުމަށް އަވަށުގައި ހުރި ދަތިތަކާއި އަވަށް އޮންނަލެއް އެކަހެރިކަމުން، ގިނަ ބަޔަކު ޓެން-އޭއި ދޫކޮށް ދާން މފެށީއެވެ.

ޓެން-އޭއި އަވަށުން މީހުން ފޭބުމުގެ އޮއިވަރު އެންމެ ގަދަވެގެން ދިޔައީ، މާޗް 11، 2011 ވަނަ ދުވަހު، ފުކުޝީމާ ޑައިޗީ ނިއުކްލިއަރ ޕްލާންޓްގައި ހިނގި ހާދިސާއާ ގުޅިގެންނެވެ. އެ ޕްލާންޓް ހުންނަނީ އަވަށާ އެންމެ 100 ކިލޯމީޓަރު ދުރުގައެވެ. ނިއުކްލިއަރ ޕްލާންޓުން ބޭރުވި ރޭޑިއޯއެކްޓިވް ތަޣައްޔަރު މާއްދާތަކުގެ އަސަރު ޓެން-އޭއިއަށް ފޯރި ނަމަވެސް، މިހާރު އެ ސަރަހައްދު ވަނީ ސާފުކޮށްފައެވެ.

ޔުމޯޓޯ ޖޫނިއަރ ހައި ސްކޫލުން ދަސްވެނިވާ ކޮންމެ ބެޗެއްގެ ފޮޓޯ، އެ ސްކޫލަށް ވަންނަ ސަރަހައްދުގައި ފެންނަންހުރެއެވެ. ކަޅާއި ހުދުގެ ފޮޓޯތަކުން ފެށިގެން ކުލަ ފޮޓޯތަކެވެ. 2000 ވަނަ އަހަރާ ހިސާބުން ފާހަގަވާ އެއްކަމަކީ، ފޮޓޯތަކުގައި ތިބޭ ދަސްވެނިންގެ އަދަދު ދަށަށް ދާކަމެވެ. 2022ގައި ފޮޓޯއެއް ނުވެސްނެތީއެވެ. އެއީ ދަސްވެނިވި ދަރިވަރަކު ނެތީމައެވެ. މި އަހަރުގެ ދަސްވެނިންނަކީ ހޯޝީއާއި ސާޓޯ އެކަނިކަން، ޕްރިންސިޕަލް މިކިއޯ ވަތަނަބޭ ވަނީ ފާހަގަކުރައްވާފައެވެ.

ދަސްވެނިވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތުތަކަކީ އިންތިހާ އުފާ ގެނުވާ ރަސްމިއްޔާތަކަށް ވީނަމަވެސް، ޔުމޯޓޯ ޖޫނިއަރ ހައި ސްކޫލްގެ މި ފަހަރުގެ ދަސްވެނިވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ވަރަށް ތަފާތެވެ. ޔުމޯޓޯ ޖޫނިއަރ ހައި ސްކޫލްގައި ބަންދު ބޯޑު އެޅުވީއެވެ.