ހަފުތާ ނިމެމުންދަނިކޮށް ތިލަވި ހަބަރަކީ، ރާއްޖެ އަށް މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކުރުން ނުވަތަ އޭގެ ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ކުށް ސާބިތުވާ މީހުންނަށް މަރުގެ އަދަބު ދޭގޮތައް މަސްތުވާތަކެއްޗާބެހޭ ގާނޫނަށް އިސްލާހެއް ހުށަހަޅަން ސަރުކާރުން ނިންމާފައިވާ ހަބަރެވެ. "އެކްސް" އެކައުންޓަކުން ސަރުކާރު ހިންގާ ވެރިއަކު މި ނޫނި ނުދެކެމެވެ. 

މިއީ މިސަރުކާރުން އަލަށް ދައްކައިގެން އުޅޭ ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. މިސަރުކާރުން ޖައްސާ ސްޓަންޓެކޭވެސް ބުނެވެނީ ސަބަބެއް ނެތިއެއް ނޫނެވެ. މަރުގެ އަދަބާ ގުޅޭ ގޮތުން މިސަރުކާރުން އެކި ދުވަސްވަރު ވާހަކަ ދައްކާފައި އެބަހުއްޓެވެ.

އެގޮތުން، ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ޑރ. މުޙައްމަދު މުޢިއްޒު ވަނީ، އެމަނިކުފާނުގެ ރިޔާސީ ކެމްޕޭންގެ ވައުދެއްގެ ގޮތުން ޤިސާސް ތަންފީޛު ކުރައްވާނެ ރާނެ ކަމުގެ ޔަޤީންކަން ދެއްވާފައެވެ. އެއީ 2023 ވަނަ އަހަރުގެ ޑިސެންބަރު 20 ވަނަ ދުވަހު ޖަލްސާއެއްގައި ދެއްކެވި ވާހަކައެކެވެ.

އޭގެ ފަހުން އޮގަސްޓް 14، 2024 ގައި މަސްތުވާތަކެތި ޓްރެފިކްކުރާ މީހުންގެ ތެރެއިން ޖަދުވަލު 1 ގައި ހިމެނޭ މަސްތުވަތާކެތީގެ ބަރުދަނުގައި 500 ގްރާމަށް ވުރެ ގިނައިން އެތެރެކުރިކަން ސާބިތުވާ މީހުންނަށް މަރުގެ އަދަބު އިއްވޭ ގޮތަށް މަސްތުވާތަކެއްޗާ ބެހޭ ގާނޫނު ބަދަލު ގެންނަން ޑްރާފްޓެއް އެކުލަވާލީވެސް ހަމަ މިސަރުކާރުންނެވެ.

އޭގެ ފަހުން "މިސަރުކާރުން މަރުގެ އަދަބު ތަންފީޒުކުރަން ނިންމާފައިވާ" ކަމަށް ވިދާޅުވެ، ހޯމް މިނިސްޓަރު އަލީ އިހުސާން ދެއްކެވި ވާހަކައިގެ ރާގު ބަދަލުވެ، މަރުގެ އަދަބު ތަންފީޒު ނުކުރާ ގިނަ ގައުމުތަކުން ދައްކާ އުޒުރުތައް ދެއްކެވި އެވެ. ޑިސެމްބަރު 4، 2023، ގައި އިސްކަންދަރު ކޮށީގައި ބޭއްވި ނޫސްވެރިންގެ ބައްދަލުވުމުގައި މިނިސްޓަރު އިހުސާން ވިދާޅުވީ ރައީސް މުއިއްޒުގެ ސަރުކާރަކީ މަރުގެ ހުކުމް ތަންފީޒު ކުރަން ނިންމާފައިވާ ސަރުކާރެއް ކަމަށެވެ. އަދި 12 ފެބުރުވަރީ 2024 ގައި މިނިސްޓަރު އިހުސާން ވިދާޅުވީ ރާއްޖޭގެ ސިޔާސަތަކީ މަރުގެ އަދަބު ތަންފީޒުކުރުން ކަމަށް ވިޔަސް ރާއްޖެ އާއި ބޭރުގެ ޖަމިއްޔާތަކާ ގުޅިގެން މިހާރު ކުރަމުން އަންނަ މަސައްކަތަކީ މަރުގެ ހުކުމް ކުރެވޭ މީހާއަށް އަދުލުގެ ނިޒާމުގެ ތެރެއިން ކަށަވަރުކުރަން ޖެހޭ ހުރިހާ ހައްގެއް ކަށަވަރު ކުރެވޭތޯ ބެލުން ކަމަށެވެ. އެ މުޅި ނިޒާމުގައި ހުންނަން ޖެހޭ ފުރިހަމަކަން އެބަ އޮތްތޯ ކަށަވަރުކުރުމަކީ ވެސް މަރުގެ އަދަބު ތަންފީޒުކުރުމުގެ ކުރިން ކުރާނެ ކަމެއް ކަމަށް ވެސް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ.

އަނެއްކާވެސް ތިލަވީ ޚަބަރަކީ ޑުރަގު ވިޔަފާރިކުރާ މީހުންނަށް މަރުގެ އަދަބު ދޭން މަޝްވަރާކުރާ ކަމަށް ރައީސް ވިދާޅުވި ޚަބަރެވެ. ރައީސްގެ އެ ޕޯސްޓު ޝެއަރ ކުރުމަށްފަހު ސޯޝަލް މީޑިއާގައި ގިނަ ބަޔަކު ބުނަމުން ދިޔައީ، އެއީ އިންތިޚާބަށް ދައްކާ ހޮޅި ވާހަކައެއް ކަމަށެވެ.

ގިސާސްގެ ވާހަކަދައްކާއިރު އެންމެ ފަހު މަރުހަލާ ވެސް ނިމި، ހުކުމް ތަންފީޒުކުރަންވެފައި ތިބި ތިން މީހުން މިހާރު ވެސް އެބަތިއްބެވެ. ބޭނުންވަނީ ހަމައެކަނި ރައީސްގެ ނިންމެވުމެވެ. އެކަން ތަންފީޒުކުރެއްވުމެވެ. މިވީހާ ދުވަހެއްވެސް މިދިޔައީއެވެ. ދެއްކުނު ވާހަކަތައް ހަނދާން ނެތި ރާގު ބަދަލުވެ އަނެއްކާވެސް އޭރު ދެއްކި ވާހަކަ އެހެން ގޮތަކަށް ދައްކަން ފަށައިފިއެވެ. އިންތިހާބެއް ބޯމަތި ވާން އުޅޭކަމުގެ އިހްސާސް ކުރެވެން ފަށައިފި އެވެ.

ކުރިން ބުނެވުނު އެންމެ ފަހު މަރުހަލާ ވެސް ނިމި، ހުކުމް ތަންފީޒުކުރަންވެފައި ނުކުރެވި ތިން މައްސަލައިގެ ތެރެއިން އެއް މައްސަލައަކީ މަޝްހޫރު ދީނީ އިލްމުވެރިޔާ ޑރ. އަފްރާޝީމް އަލީ އަވަހާރަކޮށްލި މައްސަލައިގައި ކުށް ސާބިތުވި ހުސައިން ހުމާމްގެ މައްސަލައެވެ. އަދި، މާރިޗު، 2009 ގައި މަޖިދީމަގުގައި ވަޅިއަކުން ހަމަލާދީ ސ. ހުޅުދޫ ލިލީމާގޭ އަބްދުﷲ ފަރުހަދު މަރާލި މައްސަލައިގައި ގ. ރީފް މުހައްމަދު ނަބީލްގެ މައްޗަށް ސާބިތުވި މަރުގެ ދައުވާއާއި ގާނޫނީ ވަކީލު އަހުމަދު ނަޖީބު މަރާލިކަން ސާބިތުވެ މ. މަސްރޫރާ އަހްމަދު މުއްރަތުގެ މައްޗަށް ސާބިތުވެ މަރުގެ ދައުވާއެވެ. ތިން މައްސަލަ ވެސް އޮތީ ތަންފީޒީ މަރުހަލާގައެވެ.

ރާއްޖެ އަށް މަސްތުވާތަކެތި އެތެރެކުރުން ނުވަތަ އޭގެ ވިޔަފާރިކުރުމުގެ ކުށް ސާބިތުވާ މީހުންނަށް މަރުގެ އަދަބު ދޭގޮތައް މަސްތުވާތަކެއްޗާބެހޭ ގާނޫނަށް އިސްލާހެއް ހުށަހަޅަން ސަރުކާރުން ނިންމުމާއި ގުޅިގެން ކުރީގެ ހޯމް މިނިސްޓަރު އުމަރު ނަސީރު ވިދާޅުވީ، މިއީ ލޯކަލް ކައުންސިލް އިންތިޚާބާއި ދިމާކޮށް ދައްކަވާ ވާހަކައެއް ކަމަށެވެ. އަދި އިހަކަށް ދުވަހު ޑުރަގާ ގުޅޭ މައްސަލަތަކުގައި ދެތިން މީހަކު މަރާލީމާ އާންމުންގެ ކަންބޮޑުވުންތަކާ އެއްޗެހި އޮތީމާ ބުނެލި ވާހަކައެއް ކަމަށާއި ސީރިއަސްކޮށް އެކަން ކުރާކަށް ބުނާ ވާހަކައެއް ނޫން ކަމަށް އޭނާ ވިދާޅުވި އެވެ. އުމަރު ނަސީރުގެ އެވާހަކަ އާއި ދެކޮޅު ވެވޭކަށް ނެތެވެ. ގިސާސް ވެސް ތަންފީޒެއް ނުވެއެވެ. ދެން މިހާރު އެ ދައްކަވަނީ އަދި މާ ދިގު، އުނދަގޫ ކަމެއްގެ ވާހަކަފުޅެވެ.

އެހުކުމް ތަންފީޒު ނުކުރެވި އޮތް ސަބަބުތައް ވަރަށްވެސް ގިނަ އެވެ. އަމުދުން ރާއްޖެ ކަހަލަ ކުޑަ ގައުމެއްގައި އެ ފަދަ ހުކުމެއް ތަންފީޒުކުރެވޭނީ ވަރަށް ވަރުގަދަ ލީޑަރަކަށެވެ. ޚާއްސަކޮށް ފުނޑިފައި އޮތް އިގުތިސާދެއްގައެވެ. ދަރަނި ބޮޑުވެ، ހަދާނެ ގޮތް ނޭނގިފައި ތިބެގެން އެއީ ކުރަން ފަސޭހަ ކަމަކަށް ނުވާނެ އެވެ.

މަރުގެ އަދަބު ތަންފީޒުކުރަން ގާނޫނީ ހުރަސްތައް ވެސް އެބަހުއްޓެވެ. އެއް ގާނޫނު އަނެއް ގާނޫނާ ފުށުއެރުމާއި މުހިންމު ބައެއް ގާނޫނުތަކުގައި މަރުގެ އަދަބު ނެތުމެވެ. އެހެންވެ، ބޮޑެތި ކުށްތަކުގައި މަރުގެ އަދަބެއް ނުދެވެއެވެ.

މައްސަލައިގެ ހައްލަކީ އިންތިހާބަކަށް މޮޅު ވާހަކައެއް ދެއްކުމެއް ނޫނެވެ. މުހިންމީ މަސްތުވާތަކެތީގެ ފަރުވާ ރަނގަޅުކުރުމެވެ. އެއަށް އޮތް ޑިމާންޑް ދަށްކުރުމެވެ. ޑުރަގުގެ ވަބާއާއި މަރުގެ އަދަބަކީ ދައްކަން މޮޅު ވާހަކައެކެވެ. ވޯޓަށް ރީތި މަންޒަރެކެވެ. އެކަމަކު، ހަގީގަތަކީ އެއީ ހުސް 'ހޮޅި' ވާހަކަތަކެކެވެ.