ރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް ފާސް ކުރި އެންމެ ބޮޑު ދައުލަތުގެ ބަޖެޓް 2025 ވަނަ އަހަރަށް ފާސް ކޮށްފައި ވާއިރު، ބަޖެޓުން ތަރައްގީ އަށް ކުރާ ޚަރަދު ބޮޑު ތަނުން ދަށަށް ހިނގައްޖެ ކަމަށް ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީގެ ހިސާބުތަކުން ހާމަ ވެއްޖެއެވެ.

ފިނޭންސް މިނިސްޓްރީން ހާމަ ކުރި ހިސާބުތަކުގައިވާ ގޮތުން ވޭތުވެ ދިޔަ އަހަރުގެ މި މުއްދަތާ އަޅާ ބަލާއިރު 2025 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި 10 ގެ ނިޔަލަށް ދިވެހި ސަރުކާރުގެ ކެޕިޓަލް ޚަރަދު ވަނީ ބޮޑުތަނުން ދަށަށް ގޮސްފައެވެ. ބޮޑެތި އުމްރާނީ މަޝްރޫޢުތަކަށް ކުރެވޭ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ހިމެނެނީ ކެޕިޓަލް ޚަރަދުތަކުގެ ތެރޭގައެވެ.

މިނިސްޓްރީ އޮފް ފިނޭންސް އެންޑް ޕްލޭނިންގ އިން އެންމެ ފަހުން ނެރުނު ހަފްތާގެ މާލީ ރިޕޯޓުގެ ތަފާސްހިސާބުތަކުން ދައްކާގޮތުގައި، 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހުގެ ނިޔަލަށް 5.83 ބިލިއަން ރުފިޔާ ގެ ކެޕިޓަލް ޚަރަދު ކޮށްފައި ވާއިރު މި އަހަރު މިހާތަނަށް ޚަރަދު ކޮށްފައި ވަނީ 2.14 ބިލިއަން ރުފިޔާ އެވެ. މިއީ އަހަރުން އަހަރަށް ބަލާއިރު ގާތްގަނޑަކަށް 63% ގެ ދަށްވުމެކެވެ.

ސަރުކާރުގެ ކެޕިޓަލް ޚަރަދުގެ ތެރެއިން ބޮޑު ބައެއް އާންމުކޮށް ހިއްސާ ކުރާ އުމްރާނީ ވަސީލަތްތަކަށް ކުރެވޭ ޚަރަދު ފާހަގަ ވަނީ އެންމެ ބޮޑަށް ދަށަށް ގޮސްފައިވާ ބައިތަކުގެ ތެރޭގައެވެ. މި ޚަރަދު 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު 2.8 ބިލިއަން ރުފިޔާ އިން މިއަހަރުގެ ޖުލައި 10 ށް، 1.21 ބިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ދަށަށް ގޮސްފައިވެއެވެ. ހަމަ އެހެންމެ، ބިންބިމާއި ޢިމާރާތްތަކަށް ކުރެވޭ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ވެސް ވަނީ މި މުއްދަތުގައި 2.77 ބިލިއަން ރުފިޔާ އިން 582.1 މިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ދަށަށް ގޮސްފައެވެ.

ބަޖެޓު ގައި ހިމެނޭ އުމްރާނީ ތަރައްޤީގެ މައިގަނޑު ބައި ކަމުގައިވާ ޕަބްލިކް ސެކްޓަރ އިންވެސްޓްމަންޓް ޕްރޮގްރާމް (ޕީ.އެސް.އައި.ޕީ) ގެ ޚަރަދަތުތަކަށް ބަލާއިރު ވެސް މި ދަށްވުން ފެންނަން އެބަހުއްޓެވެ. ޕީ.އެސް.އައި.ޕީ ބަޖެޓުގެ ބޭނުން ކޮށްފައިވާ މިންވަރު ވޭތުވެދިޔަ އަހަރުގެ ޖުލައި އަށް 5.27 ބިލިއަން ރުފިޔާ ގައި ހުރި އިރު، 2025 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހާ ހަމަ އަށް 2.07 ބިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ވަނީ ވެއްޓިފައެވެ.

ތަރައްގީގެ ބައިތަކުން ޚަރަދު ކުރުން ބޮޑު ތަނުން މަޑު ޖެހިފައިވާ އިރު، އަނެއް ކޮޅުން، މުސާރަ އާއި، އިދާރީ ޚަރަދުތަކާއި، ހިންގުމުގެ ޚަރަދުތައް ހިމެނޭ ރިކަރަންޓް ޚަރަދު ތައް ވަނީ މައްޗަށް ގޮސްފައެވެ. އެ ގޮތުން މުސާރަ އާއި ޕެންޝަން ގެ ގޮތުގައި 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހު 6.72 ބިލިއަން ރުފިޔާ ޚަރަދު ކޮށްފައި ވާއިރު، 2025 ވަނަ އަހަރުގެ ޖުލައި މަހާ ހަމަ އަށް 7.19 ބިލިއަން ރުފިޔާ އަށް ޚަރަދު ވަނީ އިތުރު ވެފައެވެ.

މި މުއްދަތުގައި ބަޖެޓުގެ އަރަނި 1.36 ބިލިއަން ރުފިޔާ ގެ ގޮތުގައި ދައްކާ އިރު، މިއީ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތަކަށް ކުރާ ޚަރަދުތައް މަދުކޮށްފައި ވާތީ ފެންނަ އަދަދެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

ރާއްޖޭގެ ގިނަ ރަށްރަށުގައި ކުރީ ސަރުކާރުން ފަށާފައިވާ ގިނަ އަދަދެއްގެ ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ކުރިއަށް ނުދާތީ ރައްޔިތުންގެ ޝަކުވާ ވަރަށް ބޮޑުތަނުން އިތުރުވެފައި ވާއިރު، މަޝްރޫއު ތައް ނުހިނގާތީ ރަށް ރަށުގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ވެސް ބޮޑު ހީނަރު ކަމެއް އައިސްފައިވާ ކަމަށް ވިޔަފާރިތައް ހިންގާ ފަރާތްތަކުން އަންނަނީ ބުނަމުންނެވެ. ރައީސް މުއިއްޒު ވެރިކަމަށް ވަޑަގަންނަވަން ހިންގެވި ކެމްޕޭން ގައި ވިދާޅުވެފައި ވަނީ ފަށާފައި ހުރި އެއްވެސް މަޝްރޫއެއް ހުއްޓާ ނުލައްވާނެ ކަމަށެވެ.

ސަރުކާރުން މި މުއްދަތުގައި ބަޖެޓް ސަރޕްލަސް ގެ ގޮތުގައި ހާމަ ކުރި އިރު، ކޮންޓްރެކްޓަރުންނަށް ދޭން ޖެހޭ ފައިސާ ސަރުކާރުން ނުދޭ މައްސަލަ ވެސް ވަނީ ބޮޑު ވެފައެވެ.

ބައެއް ފަރާތްތަކުން ގެންދަނީ މަޝްރޫއުތައް ހިންގުމުގައި ސަރުކާރުގެ ގާބިލު ކަން ހުރި މިންވަރާ މެދުވެސް ސުވާލު އުފައްދަމުންނެވެ.

ރާއްޖޭ ގެ ތަރައްގީ މަޑު ޖެހުމަކީ ކުރިމަގު ގެ އިގްތިސާދީ ދުވެއްޔަށް ބޮޑެތި އަސަރުތަކެއް ކުރާނެ ކަމެއް ކަމަށް ތަޖުރިބާކާރުން ބުނެއެވެ.

ރައީސް މުއިއްޒުގެ ޕާޓީ، ޕީއެންސީ ގެ ސުޕަރ މެޖޯރިޓީ އޮތް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ސަރުކާރުން ހުށަހެޅި ގޮތައް މި އަހަރަށް 56.6 ބިލިއަން ރުފިޔާގެ ބަޖެޓެއް ވަނީ ފާސްކޮށްދީފަ އެވެ.

ތަރައްގީ އަށް ކުރާ ޚަރަދުތައް ދަށްވެފައި ވާއިރު، މީގެ ކުރިއާ ޚިލާފަށް މިއަހަރުގެ ބަޖެޓުގައި ޕީއެސްއައިޕީގެ ފްރޮޖެކްޓް ތަކުގެ ތަފްސީލު ވެސް ސަރުކާރުން ރައްޔިތުންގެ މަޖިލިހަށް ހުށަހަޅާފައެއް ނުވެއެވެ.

ދައުލަތުގެ ޖުމްލަ ބަޖެޓުގެ ގޮތުގައި 56.6 ބިލިއަން ރުފިޔާ ފާސްކޮށްފައި ވާއިރު އާމްދަނީގެ ގޮތުގައި 39.7 ބިލިއަން ރުފިޔާ ލިބޭނެ ކަމަށް ލަފާކޮށްފައި ވެ އެވެ. ޖުމްލަ ހަރަދުގެ ގޮތުގައި 49.2 ބިލިއަން ރުފިޔާ ބަޖެޓުގައި ވަނީ ހިމަނައިފަ އެވެ.