ހައްޖުގެ ބުރަ އަޅުކަމަށް ފަހު، އަންނަނީ އަޟުޙާ އީދުގެ އުފާވެރި ދުވަސްތައް ކަމަށާއި، އިސްލާމީ ހަމަތަކާއި އަޚުލާގީ އިމުން ބޭރުނުވާ ގޮތަށް އުފާ ފާޅުކުރުމަށް ހުކުރު ޚުތުބާގައި ގޮވާލައިފިއެވެ.
''ޢަރަފާތު ދުވަހުގެ މާތްކަން'' މި މައުޟޫއަށް ރާއްޖޭގެ އެކިކަންކޮޅުތަކަށް އިއްވި ޚުތުބާގައި ބުނީ އަހަރެމެން ވޭތިކުރަމުން މި ދަނީ ހައްޖުމަހުގެ ފުރަތަމަ ދިހައިގެ ދުވަސްތައް ކަމަށާއި، މިއީ ތަގުވާވެރިވުމާއި ކުރެވިފައިވާ ކުށްފާފަތަކުން ތައުބާވުމުގެ ދުވަސްތައް ކަމަށެވެ. އަދި ހެޔޮ އަމަލުކުރުން ގިނަކޮށް، އާޚިރަތުގެ ބާއްޖަވެރިކަން ލިބިގަތުމަށް ގަދައަޅައި މަސައްކަތްކުރަންޖެހޭ ކަމަށެވެ.
ޚުތުބާގައި ބުނީ، މި ދުވަސްތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެންމެ މާތް ދުވަހަކީ ހައްޖު ދުވަސް ނުވަތަ އަރަފާތު ދުވަސް ކަމަށާއި، އެ ދުވަހު އަރަފާތުގެ ބިމަށް ޖަމާވެފައިވާ ހައްޖުވެރިންގެ ގިނަގުނަ ފާފަތައް މާތް الله ފުއްސަވައިދެއްވާ ކަމަށެވެ. އެއީ ފާފަފުއްސެވުމާއި، އަފޫކުރެއްވުމުގެ ދުވަސް ކަމަށާއި، ނަރަކައިން ދިންނަވައި، މުއްތިކުރެއްވުމުގެ ދުވަސް ކަމަށެވެ.
ޚުތުބާގައި ބުނީ މާތް اللهގެ އޯގާވަންތަކަމާއި، ތަނަވަސް ރަހްމަތުން ހައްޖުގެ އަޅުކަން އަދާކުރުމުގެ ނަސީބު ނުލިބޭ މީހުން ވެސް މި ދުވަހުގެ ސަވާބުން މަޙުރޫމެއް ނުކުރައްވާ ކަމަށެވެ. ހައްޖަށް ދިއުމުގެ ނަސީބު ނުލިބޭ މީހުން އަރަފާތު ދުވަހު ރޯދަހިފުން މޮޅު އިތުރުވެގެންވާ ކަމަށާއި، އަރަފާތު ދުވަހު ރޯދަހިފުމަކީ ފާއިތުވެ ދިޔަ އަހަރާއި އަންނާން އޮތް އަހަރުގެ ކުދި ފާފަތައް ފުހެވޭ ކަމެއްކަމުގައި مُحَمَّدُ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَގެ ޙަދީޘުން ސާބިތުވާ ކަމަށެވެ.
مُحَمَّدُ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَގެ ޙަދީޘްކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. (مَا مِنْ يَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَنْ يُعْتِقَ اللهُ فِيْهِ عَبْدًا مِنَ النَّارِ مِنْ يَوْمِ عَرَفَةَ) މާނައީ: "ޢަރަފާތު ދުވަހަށް ވުރެ، ގިނައިން މާތް الله އެކަލާނގެ އަޅުތަކުން ނަރަކައިން މިންޖުކުރައްވާ ދުވަހެއް ނުވެއެވެ." ޢަރަފާތު ދުވަހަކީ ޙައްޖުމަހުގެ ނުވަވަނަ ދުވަހެވެ. އެދުވަހަކީ މާތް الله އެކަލާނގެ އަޅުތަކުންގެ ކިބައިން ޢަހުދު ކަށަވަރު ހިއްޕެވި ދުވަހެވެ. މާތް الله ވަޙީކުރައްވައިފައި ވެއެވެ.މާނައީ: "އަދި ކަލޭގެފާނުގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ އާދަމުގެދަރިންގެ ކިބައިން އެއުރެންގެ ބުރިކަށިތަކުން އެއުރެންގެ ދަރިފަސްކޮޅު ނެރުއްވައި އެއުރެންގެ އަމިއްލަ نفسތަކުގެ މައްޗަށް އެއުރެން ހެކިކުރެއްވިހިނދު ހަނދުމަކުރާށެވެ! (އެކަލާނގެ وحيކުރެއްވިއެވެ.) ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެ ކަމުގައި، ތިމަންރަސްކަލާނގެ ވޮޑިގެން ނުވަންހެއްޔެވެ؟ އެއުރެން ދެންނެވޫއެވެ. ނޫނެކެވެ. (އިބަރަސްކަލާނގެއީ، އަޅަމެންގެ ވެރިރަސްކަލާނގެއެވެ.) އެކަމަށް އަޅަމެން ހެކިވެއްޖައީމުއެވެ. (އެކަން އެހެންވީ) މިކަމާމެދު غافلވެގެންވާ ބަޔަކު ކަމުގައި ހަމަކަށަވަރުން، ތިމަންމެންވީމުއޭ، قيامة ދުވަހުން ތިޔަބައިމީހުން ބުނާނެކަމަށް ޓަކައެވެ. ނުވަތަ ތިޔަބައިމީހުން ބުނާނެކަމަށް ޓަކައެވެ. شريكކޮށް އުޅުނުކަން ކަށަވަރީ، މީގެކުރީން ތިމަންމެންގެ ކާބަފައިންނެވެ. ތިމަންމެންވީ، އެއުރެންގެ ފަހުން އައި ދަރިފަސްކޮޅެއްކަމުގައެވެ. ފަހެ، باطلގޮތަށް އުޅުނުމީހުން ކުޅަކަންތަކަށް ޓަކައި، ތިމަންމެން ހަލާކުކުރައްވަނީތޯއެވެ؟"
ހުކުރު ޚުތުބާ![]()
އަޟުޙާ އީދު ދުވަހަށް އިޝާރާތްކޮށް ޚުތުބާގައި ބުނީ އީދު ދުވަހަކީ އެހެން މީހުންނަށް ހެޔޮކަން ފޯރުވައި އެހީތެރިވުމުގެ ދުވަސް ކަމަށާއި، އުޟުހިޔާ ކަތިލުމުގެ ދުވަސް ކަމަށެވެ. އެއީ ކީރިތި ނަބިއްޔާ مُحَمَّدُ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَއެ ކަމަށް ބާރުއަޅުއްވައި، އެކަލޭގެފާނު އަމަލީ ގޮތުން އެ ކަން ކުރައްވައި ނަމޫނާ ދައްކަވައިފައިވާ ކަމެއްކަން ޚުތުބާގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ.
ޚުތުބާގައި ބުނީ ހައްޖުގެ ބުރަ އަޅުކަމަށް ފަހު، އަންނަނީ އަޟުޙާ އީދުގެ އުފާވެރި ދުވަސްތައް ކަމަށާއި، އެއީ ކެއިންބުއިމާއި، ޒީނަތްތެރިވެ އިސްލާމީ ހަމަތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން ކުޅިވަރުކުޅުމާއި، އުފާ ފާޅުކުރުމުގެ ދުވަސްތަކެއް ކަމަށެވެ. ނަމަވެސް އިސްލާމްދީނުގައި މިއިން ކޮންމެ މުނާސަބަތެއް ވެސް ފާހަގަކުރެވެނީ މާތް اللهއަށް ކުރެވޭ މަތިވެރި އަޅުކަމަކުން ކަމަށެވެ.
اَلْإِمَامُ اِبْنُ الْقَيِّمِ رَحِمَهُ اللهُ ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ. "މާތް ﷲއަށް ޝުކުރުކުރުމަކީ، އެކަލާނގެ ދެއްވި ނިޢުމަތްތަކަށް އިޢުތިރާފުވެ، ހިތުން ލޮބުވެތިކަން ފާޅުކޮށް ﷲ سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىގެ ހުޟުރަތަށް ރުޖޫއަވެ ތައުބާވުމެވެ. ދުލުން އެކަލާނގެއަށް ޙަމްދާއި ސަނާކިޔުމެވެ. އަދި ގުނަވަންތަކުން އެކަލާނގެއަށް ކިޔަމަންތެރިކަން އަދާކުރުމެވެ." އެހެންކަމުން އީދު ނަމާދަކީ ފިރިހެނުންނާއި އަންހެނުންނާއި ކުޑަކުދީންނާއި ދަތުރުވެރީންނާއި ރަށުގައި ޤާއިމުވެ ތިބޭ މީހުން ކުރުން ސުންނަތްކަން ގަދަވެގެންވާ ނަމާދެކެވެ. އަދި އަންހެނުންގެ ތެރެއިން ޢީދުނަމާދުގައި ބައިވެރި ނުވެވޭ އުޒުރުވެރީން ވެސް އީދު ޚުތުބާ އަޑުއެހުމަށް، مُحَمَّدُ رَسُوْلُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ ބާރު އަޅުއްވައިފައި ވެއެވެ.
ހުކުރު ޚުތުބާ![]()
ޚުތުބާގައި ބުނީ އީދު ދުވަހު އުފާކުރުމާއި އުފާފާޅުކުރުމަކީ ހުއްދަކަމެއް ކަމަށާއި، ނަމަވެސް އީދު ދުވަހު ކުޅިވަރުތައް ކުޅެ، އުފާ ފާޅުކުރާން ޖެހޭނީ އިސްލާމީ ހަމަތަކާއި އަޚުލާގީ އިމުން ބޭރުނުވާ ގޮތަށް ކަމަށެވެ. އަދި އާއްމު މަސްލަހަތަށް ޓަކައި ހެދިފައިވާ ގާނޫނުތަކާއި ގަވާއިދުތަކާ ވެސް ޚިލާފު ނުވާ ގޮތެއްގެ މަތީން އުފާފާޅު ކުރުމަށް ޚުތުބާގައި ގޮވާލާފައިވެއެވެ.