ރާއްޖޭގެ ޖީޑީޕީ ކުރިއަރާނެކަމަށް ލަފާކުރެވުނު ނަމަވެސް އިގްތިސާދަށް ގޮންޖެހުންތަކެއް އެބަހުރިކަމަށް ވޯލްޑް ބޭންކުން ބުނެފިއެވެ.
ވޯލްޑް ބޭންކުން މޯލްޑިވްސް ޑިވެލޮޕްމަންޓް އަޕްޑޭޓްގައި ބުނެފައިވަނީ ރާއްޖޭގެ ރިއަލް ޖީޑީޕީ 2023 ވަނަ އަހަރު 6.5 އިންސައްތައިގައި އަދި 2024 އިން 2025 އަށް އެވްރެޖްކޮށް 5.4 އިންސައްތައިގައި ކުރިއަރާނެ ކަމަށް ލަފާކުރެވުނު ނަމަވެސް، އިތުރުވަމުންދާ ހަރަދުތަކާއި ދަރަނި ބޮޑުވުމާއި ބޭރުގެ ލޮޅުންތަކުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދަށް ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކަމަށެވެ.
މި ރިޕޯޓުގައި، ފަތުރުވެރިކަމުގެ ސިނާއަތް ވަރަށް ބޮޑަށް ކުރިއެރުމާ ގުޅިގެން ރާއްޖޭގެ އިގްތިސާދީ ކުރިމަގާ މެދު އުންމީދީ ތަސައްވަރެއް ހުށަހަޅާފައިވެއެވެ. ނަމަވެސް، ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުގައި ތަކެތީގެ އަގު ބޮޑުވުމާއި، މަޝްރޫއުތަކުގެ ހޭދަ އާއި ސަބްސިޑީތަކަށް ސަރުކާރުން ކުރާ ހަރަދު އިތުރުވުމާއި ބަޖެޓް ޑެފިސިޓް ފޫބައްދަން މަރުކަޒީ ބޭންކުން ފައިސާ ނަގަން ޖެހުމުގެ ސަބަބުން މާލީ ގޮތުން ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކެއް ރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފަައިވާ ކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ.
އަދި މި މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމަށް، މަޝްރޫއުތަކަށް ކުރާ ހޭދަ ރަނގަޅަށް ބެލެހެއްޓޭނެ ނިޒާމެއްގެ ތެރެއިން ކުރުމާއި ބޭނުންޖެހިފައިވާ ފަރާތްތަކަށް އެކަނި ދެވޭ ސަބްސިޑީގެ ނިޒާމަކަށް ބަދަލުވުމާއި އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމާއި މިހާރަށް ވުރެ ހަރުދަނާ ގޮތެއްގައި ދަރަނި ބެލެހެއްޓުން ފަދަ ކަންކަން ހިމެނޭ ގޮތަށް މާނަހުރި ގޮތެއްގައި އެޅޭ އަވަސް އަދި ނަތީޖާ ހާސިލްކުރެވޭ މާލީ އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަން ޖެހޭ ކަމަށް މި ރިޕޯޓުގައި ވަނީ ބުނެފައެވެ.
ރާއްޖޭން މާލީ ޑެފިސިޓް ކުޑަކުރުމުގެ ޕްލޭންތައް އޮތްއިރު، މިހާތަނަށް ރާއްޖެއިން ކަނޑައެޅި އަމާޒުތައް ހާސިލް ނުކުރެވިފައި ވާއިރު، މެދު ރާސްތާގައި ރާއްޖޭގެ ދަރަނި ޖީޑީޕީގެ ނިސްބަތުން 115 އިންސައްތައަށް ވުރެ މަތީގައި ހުންނާނެ ކަމަށް ލަފާކޮށްފައިވެއެވެ. މި އަހަރުގެ ކުރީކޮޅު ސަރުކާރުން މުދަލާއި ހިދުމަތުގެ އަގުން ނެގޭ ޓެކްސް (ޖީއެސްޓީ) ރޭޓް ބޮޑުކޮށްފައިވިޔަސް، ހަރަދު ކުޑަކުރުމުގެ ފިޔަވަޅުތައް، ހާއްސަކޮށް ސަބްސިޑީއަށް ގެންނަން މި އަހަރަށް ރޭވި އިސްލާހުތައް ލަސްވެފައި ވާތީ، ހާއްސަކޮށް ހަރަދު ކުޑަކުރުމަށް ވިސްނައިގެން އަވަސް އަދި ހަރުދަނާ ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅަން ޖެހޭކަމަށް މި ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ.
މީގެ އިތުރުން މާލީ ގޮތުން ފަރުވާތެރިވުމަށްޓަކައި ހަރަދުކުރުމުގެ ސިޔާސަތުތައް އަވަހަށް އެކަށައަޅައި އާމްދަނީ އިތުރުކުރަން ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ. މުހިންމު އިސްލާހުތަކުގެ ތެރޭގައި، ގައުމީ ހެލްތު އިންޝުއަރެންސް ޕްރޮގްރާމް ކަމަށްވާ އާސަންދައަށް އިސްލާހީ ބަދަލުތައް ގެނައުމާއި، ހާއްސަކޮށް ހަކަތަ އާއި ކާބޯތަކެތީގެ ދާއިރާގައި ހަރަކާތްތެރިވާ ސަރުކާރު ހިއްސާވާ ކުންފުނިތަކަށް ދައުލަތުގެ ބަޖެޓުން ދޭ ފައިސާ ބަލަހައްޓައި، ބޭނުންޖެހިފައިވާ މީހުންނަށް އެކަނި ދެވޭ ސަބްސިޑީގެ ނިޒާމަކަށް ވާސިލްވުމާއި، ތަރައްގީގެ މަޝްރޫއުތައް ވިސްނުންތެރިކަމާއި ރޭވުންތެރިކަމާ އެކު އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ ވަސީލަތްތައް ގާއިމްކުރެވޭކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް ހަރުދަނާ ޕަބްލިކް އިންވެސްޓްމަންޓް އޮނިގަނޑެއް ގާއިމްކުރުން ހިމެނެއެވެ.
އަދި އާމްދަނީ އިތުރުކުރުމަށް އަޅަން ޖެހޭ އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރޭގައި، ޓެކްސް ބޭސް ފުޅާކުރުމާއި، ރާއްޖޭގެ އެތެރެއިން އާމްދަނީ ލިބޭނެ ވަސީލަތްތައް އެކަށައެޅުމާއި، ހަމަހަމަ ޓެކްސްގެ އުސޫލުތައް ކުރިއެރުވުން ހިމެނެއެވެ.
ކޯވިޑް-19ގެ ބަލިމަޑުކަމުން އަރައިގަތުމުގައި ރާއްޖޭން ނަމޫނާ ދައްކާފައިވިޔަސް، ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި ހިނގާ ހަމަނުޖެހުންތަކާއި، ދުނިޔޭގެ ބާޒާރުތަކުގައި އަގުތައް އުފުލުން، އަދި އިންފްލޭޝަން މަތިވުމުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ މުހިންމު ފަތުރުވެރިކަމުގެ މާކެޓްތަކުގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންނަށް ބާކީ ކުރެވޭ ފައިސާއަށް އަސަރުކުރުން ފަދަ އާ ލޮޅުންތައް ކުރިމަތިވެފައިވާ މި ދަނޑިވަޅުގައި ރޭވުންތެރިކަމާ އެކު ކުރިމަތިލާން ޖެހޭނެ. ހާއްސަކޮށް ވިސްނުންތެރިކަމާ އެކު ދަރަނި ބެލެހެއްޓުމާއި ހަރަދުތަކާ ގުޅޭ އިސްލާހީ ފިޔަވަޅުތަކުގެ ތެރެއިން ގައުމުގެ މާލީ ނާޒުކު ކަންތައްތައް ހައްލުކޮށް، ދެމެހެއްޓެނިވި އަދި އިންފްރާސްޓްރަކްޗަ އިންވެސްޓްމަންޓް އޮނިގަނޑެއް އެކުލަވާލައި ދިގުމުއްދަތުގެ ކުރިއެރުމާއި ތަނަވަސްކަން ކަށަވަރުކުރުމަށް އަވަސް ގޮތެއްގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ މުހިންމުކަން ވަނީ ބޮޑުވެފައި.ވޯލްޑް ބޭންކުން ރާއްޖެ އާއި ނޭޕާލް އަދި ސްރީ ލަންކާއަށް ކަނޑައަޅާފައި ހުންނަވާ ކަންޓްރީ ޑިރެކްޓަރު ފާރިސް އެޗު ހަދާދު-ޒެރްވޮސް
ރާއްޖޭން އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ އަސާސީ ހިދުމަތްތައް ދިނުމުގައި، ރާއްޖެ ފަދަ ތަރައްގީވަމުން އަންނަ ކުދި ޖަޒީރާ ގައުމުތަކާ އަޅާބަލާއިރު ބޮޑެތި ކުރިއެރުންތަކެއް ހޯދާފައިވާ ކަމަށް ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ. 2008 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ރާއްޖޭގައި ދިރިއުޅޭ އެންމެންނަށް ކަރަންޓުގެ ހިދުމަތް ލިބޭއިރު، މޯބައިލް ފޯނުގެ ހިދުމަތް ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ލިބޭ ކަމަށް ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ.
އަދި މަތީ މެދުފަންތީގެ އާމްދަނީ ލިބޭ ގައުމުތަކުގެ އެވްރެޖަށް ވުރެ، ކޮންމެ 1000 މީހަކަށް ހުރި ހޮސްޕިޓަލް އެނދުގެ އަދަދު ރާއްޖޭގައި ގިނަކަން ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ. ކޮންމެ ދަރިވަރަކަށް ޓީޗަރަކު ހުންނަ ނިސްބަތް މަތި ކަމަށާއި، މި ކާމިޔާބީތަކުގެ އެންމެ ބޮޑު ސަބަބަކީ ރާއްޖޭގެ ރިއަލް ޖީޑީޕީ ކުރިއަރާ މިންވަރަށް ވުރެ ބާރު ދުވެލީގައި މަތިވަމުންދާ ދައުލަތުގެ ހަރަދު ކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ. މި ހަރަދުގެ ބޮޑު ބައެއް އިންވެސްޓްކޮށްފައިވަނީ ދަތުރުފަތުރާއި، ބޯހިޔާވަހިކަމާއި، ބިން ހިއްކުމުގެ މަޝްރޫއުތަކަށް ކަމަށް ވެސް ރިޕޯޓުގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ.
ނަމަވެސް، އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ ވަސީލަތްތައް ގާއިމްކުރުމަށް ކުރާ ހަރަދު ބޮޑުވުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މި މަޝްރޫއުތަކަށް ފައިސާ ހޯދުމަށް ދައުލަތުގެ ދަރަނި، ހާއްސަކޮށް ކޯވިޑް-19ގެ ބަލިމަޑުކަމުގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ބޮޑަށް އިތުރުވެ، ރާއްޖެއަށް މާލީ ބޮޑެތި ގޮންޖެހުންތަކަކާއި ނާޒުކު ހާލަތެއް ކުރިމަތިވެފައިވާ ކަމަށް ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން، ސާފު ބޯފެނާއި ނަރުދަމާ އާއި ބްރޯޑްބޭންޑް އިންޓަނެޓް ފަދަ ހިދުމަތްތައް ހިމެނޭ ގޮތަށް، އާންމު ހިދުމަތްތައް ލިބުމުގައި ވެރިރަށް މާލެ އާއި އަތޮޅުތަކާ ދެމެދު އަދިވެސް ބޮޑެތި ފަރަގުތަކެއް އެބަހުރިކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ.
މި ފަރަގުތައް ނައްތާލަން ރާއްޖޭން މަސައްކަތް ކުރަމުންދިޔަ ނަމަވެސް، މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ އަސަރުތައް ބޮޑުވަމުންދިއުމާއި މާލީ ޖާގަ ހަނިވުން ފަދަ، ތަރައްގީވަމުން އަންނަ ކުދި ޖަޒީރާ ގައުމުތަކަށް އާންމު ގޮތެއްގައި ކުރިމަތިވާ ގިނަ ގޮންޖެހުންތަކެއް ރާއްޖެއަށް ވެސް ކުރިމަތިވެފައިވާކަމަަށް ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ.
އެ ގޮންޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން ރާއްޖެއަށް އެކަށީގެންވާ ގޮތެއްގައި އަދި ހެޔޮ އަގެއްގައި އުމްރާނީ ތަރައްގީގެ ހިދުމަތްތައް ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ދަތިތަކެއް ކުރިމަތިވާ ކަމަށާއި، މިކަން ހައްލުކުރުމަށްޓަކައި، ދަރަނި ބޮޑުވުމުގެ ހަގީގަތް ގަބޫލުކޮށް، އިންވެސްޓްމަންޓްތަކަށް ފަރުވާތެރިކަމާ އެކު ތަރުތީބުން ޕްލޭންކޮށް، އެކި މިނިސްޓްރީތަކާއި އިދާރާތަކުގެ މެދުގައި ރަނގަޅަށް ވިލަރެސްކޮށް ހާއްސަކޮށް އެތައް ދާއިރާއެއް ހިމެނޭ މަޝްރޫއުތަކަށް ކަމަށް ބުނެފައިވެއެވެ. އަދި މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކަށް ރާއްޖެ ހުށަހެޅިފައިވާ މިންވަރަށް ބަލާއިރު، ދެމެހެއްޓެނިވި ގޮތެއްގައި ކާރިސާތަކަށް ތައްޔާރުވެފައިވާ ގޮތަށް ކުރިއަށް ދިއުމަށް އިސްކަން ދޭން ޖެހޭ ކަމަށް ވެސް ރިޕޯޓުގައި ބުނެފައިވެއެވެ.
