ދުނިޔޭގެ އެހެން ހިސާބުތަކެކޭ އެއްގޮތަށް ރާއްޖޭގައިވެސް ވިޔަފާރިތައް ކުރަމުން އަންނަނީ އެވިޔަފާރިތަކުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް މުވައްޒަފުން ލައިގެންނެވެ. ފަހަރުގައި ކަންމަތީ ފިހާރައެއްގެ ވެރިއަކު މުވައްޒަފަކާ ނުލައި އެތަން ހިންގި ނަމަވެސް، ގިނަ ފިހާރަތަކެއްވެސް ހިންގަމުން އަންނަނީ މީހުންނަށް މުސާރަދީގެން އެމީހުން ލައްވައި މަސައްކަތް ކުރުވައިގެންނެވެ. ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ވިޔަފާރި އިތުރަށް ފުޅާވަމުންދާ މިންވަރަކަށް ގިނަ މުއައްޒަފުން ބޭނުންވެއެވެ. އަދި އެމީހުން ތިމާއާ ގާތްކޮށް، އެމީހުންނަށް އޮންނަ އިތުބާރު ބޮޑުކުރަން ޖެހެއެވެ. ނަމަވެސް މިފަދަ ހާލަތްތަކުގައި މުވައްޒަފުންނަށް ކުރެވޭ އިތުބާރެއްގެ ބޮޑުކަމުން މުޅި ވިޔަފާރި ބަނގުރޫޓުވާން ޖެހޭ ހާލަތްތައްވެސް މެދުވެރިވެފައި އެބަހުއްޓެވެ. މުވައްޒަފުން ވެރިންނަށް ޚިޔާނަތްތެރިވެ މުޅި ވިޔަފާރި "ދަވާލާ" ހާދިސާތައް މިހާރު އަންނަނީ ގިނަ ވަމުންނެވެ.

އައު އަހަރު ފެށުމާއެކު ގިނަ ވިޔަފާރިވެރިން އަވަސްވެގަތީ ނިމުނު އަހަރުގެ އޮޑިޓް ކުރުމަށެވެ. އެގޮތުން އޮޑިޓްކުރި އަތޮޅުތެރޭ ރަށެއްގެ ފިހާރައަކަށް ނަޒަރު ހިންގާލާނަމެވެ. އެވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުނީ މިދިޔަ އަހަރުގެ އޮޑިޓްކޮށް ނިންމާލިއިރު ގާތްގަނޑަކަށް 60،000 ރުފިޔާގެ މުދަލަށް ވިނުވީއެއް ނޭނގޭ ކަމަށެވެ. ފިހާރައިގެ ސިސްޓަމުން އެތަކެތި ހުރިކަމަށް ދެއްކި ނަމަވެސް 'ފިޒިކަލީ' މުދާ ގުނިއިރު އެތަކެތި ނެތްކަމަށެވެ. އަތޮޅުތެރޭ ރަށްރަށުގައި ހުންނަ ފިހާރަތަކުގެ ނިސްބަތުން ބަލާނަމަ އެއީ ބޮޑު ފިހާރައެއް ނަމަވެސް އެވަރުގެ ބޮޑު ގެއްލުމެއް ވާންވީ އެއްވެސް ސަބަބެއް ނުވިސްނުނެވެ.

މި ވާނުވާ ކަންތައްގަނޑުގެ "ބިތުފަންގި ނަގައި" ބެލިއިރު ކަމަކުދާކަށް ނެތެވެ. ކޮންމެ މީހަކުވެސް ބޮލަށް ފައިން އަރާފާނެކަން، ފިހާރައިގެ ސީސީޓީވީ ފުޓޭޖްތަކުން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ޔަގީންކޮށްދިނެވެ. ފިހާރައިގެ ސޭޓުންނަށް ލާފައިތިބި ދެ މުވައްޒަފުން ފައިސާ ނުދައްކާ ފިހާރައިން މުދާ ނަގާފައިވަނީ 'ހޭކަނޑާފަ'އެވެ. ވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުނި ގޮތުގައި އެންމެ ގިނަ އަދަދަކަށް ފިހާރައިން ނަގާފައިވަނީ އެކްސްއެލް، ރެޑްބުލް، ފޯނުކާޑު އަދި ސިނގިރޭޓެވެ. އަދި ބެލި ބެލުމުން، ރަށުގައި އުޅޭ ބިދޭސީންގެ ކްރެޑިޓް އެކައުންޓުގައި ޖަހާފައި ރައްޓެހިންނަށް އެކި ޒާތްޒާތުގެ ތަކެތި ދީފައިވާކަން އެނގިފައިވާކަމަށްވެސް ވިޔަފާރިވެރިޔާ ކިޔައިދިނެވެ.

މިހާ ހިސާބުން އުފެދެނީ އިތުރު ސުވާލުތަކެކެވެ. ހަމަ ހަގީގަތުގައިވެސް އެމީހުން އެގޮތަށް އެކަންތައް ކޮށްފައި އޮވެދާނެބާވައެވެ. އެކަމަކު ސުވާލަކީ އެމީހުންގެ މައްސަލަ ފުލުހުންނާ ހަމައަށް ހުށަނޭޅީ ކީއްވެތޯއެވެ؟ އެމީހުންނާމެދު ފިޔަވަޅު ނޭޅީ ކީއްވެތޯއެވެ؟ ވިޔަފާރިވެރިޔާ ކިޔައިދިން ގޮތުގައި އެރަށަކީ ކުޑަ ރަށަކަށްވެފައި މުވައްޒަފުންގެ ގޮތުގައި ތިބީ ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ތިމާގެކަމުގެ 'ދިލަކޮޅު' ފޯރާ މީހުންނެވެ. ނުވިތާކަށް އެއީ ގާތް ރަހުމަތްތެރީންގެ ދަރީންނެވެ. އެހެންކަމުން އެމުވައްޒަފުން ފަލީހަތްކޮށް ރަށުތެރެއަށް ގިނަކޮށްލަން ބޭނުން ނުވީއެވެ. ނަމަވެސް މިކަމާމެދު އިތުރަށް ފާރަވެރިވެ، ލިބިފައިވާ ގެއްލުމުގެ ބަދަލު އެމުއައްޒަފުންގެ މުސާރައިން ކެނޑުމަށް ނިންމާފައިވާކަމަށް ވިޔަފާރިވެރިޔާ ބުންޏެވެ.

މިއީ އަތޮޅުތެރޭ ރަށެއްގައި ހިނގި މިފަދަ އެންމެ ހާދިސާއެކެވެ. ކޮންމެ ފަހަރަކީ މިގޮތަށް ކަންތައްތައް ފަޅާއަރާނެ ފަހަރެއްވެސް ނޫނެވެ. އަދި ލިބުނު ގެއްލުމުގެ ބަދަލުވެސް ކޮންމެ ފަހަރަކު ނުލިބިދާނެއެވެ. ހަމައެހެންމެ މިއީ މިފަދަ ވައްކަންތައް ކުރާ ހަމައެކަނި ގޮތެއްވެސް ނޫނެވެ. ޒަމާނާ އެއްވަރަށް މިފަދަ ޚިޔާނާތްތެރި ވަގުން އަންނަނީ ތަފާތު އައު އުކުޅުތައް ތައާރަފް ކުރަމުންނެވެ. ކޮންމެ ގޮތަކުންވިއަސް ނެގެން އޮތް ފައިދާއެއް ނަގަމުންނެވެ. އަދި މިފަދަ ކަންތައްތައް އެނގި ހާމަވާ ފަހަރުތަކުގައި މުވައްޒަފުންގެ ފަރާތުން ވިޔަފާރިއަށާއި ވިޔަފާރިވެރިޔާއަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއްދީ އިތުރު ބިރުވެރިކަމަށް ވައްޓާލާ ފަހަރުވެސް ކުރިމަތިވެފައި އެބަހުއްޓެވެ.

އަތޮޅުތެރޭގެ އިތުރުން މުޅި ރާއްޖެއަށް ބަލާނަމަ، އަދި ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ތޮއްޖެހިފައިވާ މާލޭގައި މިފަދަ ހާދިސާތައް ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އަންނަނީ އިތުރުވަމުންނެވެ. މުވައްޒަފުން މިފަދަ އަމަލުތައް ކުރާކަން މަދު ހާލަތެއްގައި ވިޔަފާރިވެރިންނަށް އެނގި، އެކަމަށް ފިޔަވަޅު އަޅައެވެ. ނަމަވެސް "ވަގަކަށް ހާސްދުވަހޭ ވެރިއަށް އެއްދުވަހޭ" ބުނާ ބީދައިން ވިޔަފާރިވެރިންނަށް ނޭނގިވެސް މިފަދަ އަމަލުތައް އެތައްހާސް ދުވަހަކު ކުރާ މުއައްޒަފުން ހުންނާނެކަން ގައިމެވެ. ގިނަ ފަހަރަށް ވިޔަފާރިވެރިޔާއަށް ރޭކާލާއިރު ވިޔަފާރި އޮންނާނީ އެއްކޮށް ބަގުރޫޓުވެފައެވެ. މުޅި ހަޔާތުގައި ދާއޮހޮރުވައިގެން ކުރި ބުރަ މަސައްކަތް ފެނަށް ގޮސްފައެވެ.

މިފަދަ ހާދިސާތަކުގައި ވިޔަފާރިވެރިންގެ އިހުމާލުވެސް މަދު ފަހަރެއްގައި ނޫނީ އޮވެއެވެ. އެއީ ވިޔަފާރީގެ ރައްކާތެރިކަމަށްޓަކައި އަޅަންޖެހޭ ފިޔަވަޅުތައް އެޅިފައި ނެތުމެވެ. މުވައްޒަފުންނަށް ފޯރުކޮށްދޭންޖެހޭ ޚިދުމަތްތައް އެކަށީގެންވާ މިންވަރަށް ފޯރުކޮށް ނުދެވުމެވެ. ނުވިތާކަށް ވިޔަފާރިއަށް ރަނގަޅަށް ފާރަވެރިނުވެވުމެވެ. ހަމައެހެންމެ މިއީ އަދިވެސް "އަޅު މީހާ، ސާހިބު މީހާ" ހެދިގެން އުޅޭ ޒަމާންކަމަށް ބަލައި މާބޮޑަށް މުވައްޒަފުންނަށް އިތުބާރުކުރެވޭ ފަހަރުވެސް ވަކި މަދެއް ނޫނެވެ.