ނޫސްވެރިކަމާއި ލިޔުންތެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން ރާއްޖޭގައި ޤާނޫނީގޮތުން އާންމުކޮށް ލިބުނީ މީގެ 89 އަހަރު ކުރިން، 22 ޑިސެމްބަރު 1932 ގައި ފާސްކުރި ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނުއަސާސީގެ މާއްދާ 12 އަދި 13 އިންނެވެ. ނަމަވެސް ޤާނޫނީ މިނިވަންކަން ލިބިގެން ރާއްޖޭގައި ނޫސްވެރިކަމާއި ލިޔުންތެރިކަން ފަށާފައި ވަނީ މީގެ 88 އަހަރު ކުރިން 1933 ގައެވެ.

ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނުއަސާސީން ލިބުނު މިނިވަންކަމުގެ ތެރެއިން، ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމުގެ ފެށުން ކަމުގައިވި މަޖައްލާ ނެރެފައި ވަނީ އެ އަހަރުގެ ޖުލައި 8 ވަނަ ދުވަހު އެވެ. އެއީ "އަލްއިޞްލާޙު" އެވެ. ލަފުޒީ މާނަ އަކީ "ރިފޯމް" އެވެ. މަގުސަދަކަށްވީ ރާއްޖޭގެ ފުރަތަމަ ޤާނޫނުއަސާސީއާ އެކުގައި އިސްލާހީ ހަރަކާތެއްފަށައި ދީނާއި ދުނިޔޭގެ ކަންކަމުގައި ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިކުރުވުމެވެ.

ފުރަތަމަ ޤާނޫނުއަސާސީގެ މާއްދާ 12 ބުނަނީ، ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅި ބަޔާންވެގެންވާ ގޮތްތަކާއި ޚިލާފުނުވާހައި ހިނދަކު، އެމީހަކުގެ ބުއްދިއަށް ފެންނަ ގޮތްތަކާއި، ލަފާތައް، ދުލުން ނުވަަތަ ގަލަމުން ފައުޅުކުޅައުމަށް މިނިވަންކަން ލިބގެންވާކަމަށެވެ.

އަދި މާއްދާ 13 ގައި ވަނީ ޤާނޫނުގައި ކަނޑައެޅިބަޔާންވެގެންވާ ގޮތްތަކާއި ޚިލާފުނުވާހައި ހިނދަކު، ފޮތް ގެނުވުމާއި، ނޫސް ގެނުވުމާއި، މިފަދަތަކެތި ލިޔެ ޗާޕުކޮށް ފައުޅުކުރުމާއި، މިކަންކަމަށް މިނިވަންކަން ލިބގެންވާ ކަންކަމުގައި ބަޔާންކޮށްފައެވެ.

ކޮންމެއަކަސް މިގާނޫނާއިއެކު އޭގެކުރިން އެފަދަ ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމެއް އަދި ލިޔުންތެރިކަމުގެ މިނިވަންކަމެއްވެސް އާންމުކޮށް ލިބިފައިނުވާ ރާއްޖޭގައި ނޫސްމަޖައްލާއެއް އުފެދި، ރާއްޖޭގެ ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަސް ފާހަގަކުރަން ފެށުނެވެ. އެއީ "އަލްއިޞްލާޙު" ނެރެން ފެށުނު ޖުލައި 8 ވަނަ ދުވަހުއެވެ.

އަލްއިޞްލާޙު ނޫސްމައްޖައްލާ ފެށިގެން އައި އިރު، މަޖައްލާގެ އެޑިޓަރ އިން ޗީފްގެ މަގާމުގައި ހުންނެވީ ރާއްޖޭގެ ދުސްތޫރީ ފުރަތަމަ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުލްޙައްޤާނިއްޔާ (މިނިސްޓަރ އޮފް ލޯވ، ޖަސްޓިސް އެންޑް ރިލިޖަސް އެފެއާޒް) ފަޟީލަތުއްޝައިޚް ޙުސައިން ޞަލާޙުއްދީނެވެ. އަދި އެޑިޓަރ، ޑިރެކްޓަރ އަކީ، ދުސްތޫރީ ފުރަތަމަ ސަރުކާރުގެ ވަޒީރުއްދާޚިލިއްޔާ (މިނިސްޓަރ އޮފް ހޯމް އެފެއާޒް) އަދި ވަޒީރުލްމަޢާރިފް (މިނިސްޓަރ އޮފް އެޑިޔުކޭޝަން) އަލްއުސްތާޛު އަޙްމަދު ކާމިލް ދީދީއެވެ.

މަޖައްލާގެ ލިޔުންތެރިންގެ ތެރޭގައި ރާއްޖޭގައި އޭރު ތިއްބެވި އެންމެމޮޅު ޢިލްމުވެރި ލިޔުންތެރިން ހިމެނިވަޑައިގެންނެވި އިރު، މިމަޖައްލާ އަކީ އޭރަށް ބަލާއިރު ހުރިހާ ދާއިރާއެއް ފުރިހަމަ ނޫސްމަޖައްލާއެކެވެ. ސަބަބަކީ މަޖައްލާގެ ލިޔުންތަކުގެ ތެރޭގައި، ރާއްޖެއާއި ދުނިޔޭގެ ޚަބަރުތަކާއި ދީނީ، އިލްމީ، ތައުލީމީ، ބަހަވީ، އަދަބީ، ތާރީޚީ، ސަގާފީ، ސިއްހީ، އިޖުތިމާއީ، އިގުތިސާދީ، މާހައުލު އަދި އީޖާދުތަކާއި ޓެކުނޮލޮޖީއާބެހޭ ލިޔުންތައް ހިމެނިފައިވުމެވެ.

އެންމެ ފުރަތަމަ ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަސް 1933 ވަނަ އަހަރު ފާހަގަކުރަންފަށައި މިއަހަރު ލިޔުންތެރިންގެ ދުވަހުގެ 88 ވަނަ އަހަރު ފާހަގަކުރަމުންދާއިރު، ރާއްޖޭގެ ނޫސްވެރިކަމާއި ލިޔުންތެރިކަމަށް މިވަނީ ވަރަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް އައިސްފައެވެ. ޒަމާން ތަރައްގީވެ ނޫސްވެރިކަމުގެ މިނިވަންކަން ރާއްޖޭގެ މިހާރު ވަނީ ލިބިފައެވެ. ދުނިޔެ ޑިޖިޓަލްވެ އިލްމާ މައުލޫމާތު ވަނީ އިތުރުވެފައެވެ. ރައްޔިތުންގެ އުފެއްދުންތެރިކަން އިތުރުވެ، އީޖާދީ އައު އުފެއްދުންތައް ވަނީ މިދާއިރާއަށް ތައާރަފުވެފައެވެ.

އޭރު ކަށިން ސްޓެންސިލް ކަޑައިގެން ލިޔެގެން ފެށި ނޫސްވެރިކަން މިހާރު މިވަނީ ޓީވީ، އަދި އޮންލައިން ނޫސްމަޖައްލާތަކާއި، މީސްމީޑިއާގެ މުއާސަލާތުގެ ވިއުގައިގެ ތެރެއަށް ވަދެފައެވެ. ކޮންމެތާކު ކޮންމެ ވަގުތަކުވެސް މިހާރު ލިޔުމެއް ލިޔެ، ރައްޔިތުންނަށް ދޫކޮށްލެވެއެވެ.