ދިވެހިރާއްޖެއަށް އިނގިރޭސީންގެ އަތްދަށުން މިނިވަންކަން ލިބުމުގެ އެގްރިމެންޓުގައި ސޮއިކުރީ 26 ޖުލައި 1965 ގައެވެ. އެ ދުވަހުން ފެށިގެން 1978 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް މިނިވަން ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރަމުން އައީ ޖުލައި 26 އެވެ. އެހެންނަމަވެސް 1978 ވަނަ އަހަރު އެދުވަސް ފާހަގަ ކުރީ 29 މާރޗުގައެވެ. ޖެހިގެން އައި އަހަރުން ފެށިގެން މިހާތަނަށްވެސް އެދުވަސް ފާހަގަ ކުރަމުން މިއަންނަނީ ޖުލައި 26 ގައެވެ. އެހެންވީމާ މިނިވަންކަމަށް 55 އަހަރު ފުރިގެން ދިޔައިރު ދެ ތާރީޚެއްގައި އެދުވަސް ވަނީ ފާހަގަ ކުރެވިފައެވެ.

ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުން ފެންނަ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ މިނިވަންކަމާއި ސިޔާދަތު ގެއްލިގެން ގޮސްފައި އޮތީ ތިން ފަހަރެއްގެ މަތިންނެވެ. އެއީ މީލާދީން 1558ން 1573ށް ޕޯޗުގީޒުން ރާއްޖެއަށް އަތްގަދަކޮށް ރާއްޖޭގައި އެމީހުން ވެރިކަން ހިންގި ދުވަސްވަރާއި ހިޖުރައިން 1166 ގައި ހޮޅިން ރާއްޖެ ހިފައި އަޅުވެތިކުރި ތިން މަހާއި ވިހި ދުވަހެވެ. އެއަށްފަހު ދެން 1887 ވަނަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތުގެ ދަށަށް ދިޔުމެވެ.

މިނިވަން ދުވަހުގެ ގޮތުގައި މިހާރު ފާހަގަކުރަމުން މިދަނީ އިނގިރޭސިންގެ ކިބައިން މިނިވަންވުމުގެ ލިޔުމުގައި ސޮއިކުރި ދުވަހެވެ. މިއެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކުރެއްވީ ސްރީލަންކާގައި ހުންނަވާ އިނގިރޭސި ހައި ކޮމިޝަނަރު މައިކަލް ވޯކަރއެވެ. ދިވެހިންގެ ފަރާތުން އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު އިބްރާހިމް ނާސިރެވެ. އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށް މިނިވަން ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅި ނަމަވެސް އިނގިރޭސިން އައްޑުއަތޮޅު ގަމުން ފޭބީ 29 މާރޗު 1976 ގައެވެ. އިނގިރޭސިން ގަމުން ފޭބުމާ ހަމައަށްވެސް ގަމުގައި އޮތީ އިނގިރޭސިންގެ ބާރާއި ނުފޫޒެވެ. މާމެންދޫގައި ވެސް އިނގިރޭސީންގެ ނުފޫޒު އޮތެވެ.

އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއިކޮށް މިނިވަން ދައުލަތެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅިނަމަވެސް އިނގިރޭސީން މިގައުމުން ފައިބާފައި ވަނީ ދުވަސްތަކަކަށްފަހުއެވެ. މިއީ ނާސިރުގެ ފަހު ދައުރުގައި މިނިވަން ދުވަސް މި 29 މާރޗްގައި ފާހަގަކުރި ސަބަބަކަށް ވެދާނެއެވެ. ނާސިރުގެ މި ނިންމުމާއި އެއްގޮތަށް 29 މާރޗުގައި ރާއްޖޭގެ މިނިވަން ދުވަސް ފާހަގަ ކުރެވުނީ އެންމެ އަހަރަކުއެވެ. އެއީ 1978 ވަނަ އަހަރެވެ.

ނާސިރުގެ ވެރިކަމުގެ ފަހު އަހަރު މިނިވަންދުވަސް 29 މާރޗުގައި ފާހަގަ ކުރައްވަން ނިންމެވި ސަބަބުތަކާމެދު ވަރަށް ދިގުކޮށް ބަހުސް ކުރެވިދާނެއެވެ. ކޮންމެއަކަސް ނާސިރުގެ ވެރިކަން ހަމަ އެއަހަރު ނޮވެމްބަރު އެގާރަ ވަނަ ދުވަހު ނިމުމާއެކު އައު ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން މަޖިލީހަށް ހުށައެޅި ފުރަތަމަ ބިލަކީވެސް މިނިވަން ދުވަސް ކަނޑައެޅުމުގެ ބިލެވެ. އިނގިރޭސީންގެ ހިމާޔަތް ނިމި ރާއްޖެއަށް ސިޔާސީ މިނިވަންކަން ލިބުމުގެ އެގްރިމެންޓުގައި ސޮއިކުރެވުނު ދުވަހަކީ 26 ޖުލައި 1965 ކަން އެއްވެސް ޝައްކަކާނުލައި އެނގެން އޮތުމާއެކު މަޖިލީހުން ނިންމެވީ މިނިވަން ދުވަހަކީ އެއީ ކަމުގައެވެ.