ދިވެހި ގައުމަށް ވަރަށް ދިގު މުއްދަތެއްގައި ވަރަށް އިޚުލާސްތެރި ޚިދުމަތްތަކެއް ކުރައްވާފައިވާ ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކު އަވަހާރަވުމަކީ ގައުމަށް ލިބުނު ވަރަށްވެސް ފުންހިތާމައެކެވެ. މަރުހޫމް ފިޔާތޮށި އަހުމަދުމަނިކަކީ ކޮންބޭފުޅެއް ބާވައެވެ. ފާހަގަކުރެވެނީ ޚިދުމަތުގެ ކޮންކޮން ދާއިރާތަކަކުން ބާވައެވެ. މިއީ ފަހުގެ ޖީލުތަކަށް އެނގުން މުހިއްމު މައުލޫމާތުތަކެއް ކަމަށް އަޅުގަޑު ގަބޫލުކުރަމެވެ.
މަރުހޫމު ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކާމެދު ލިޔުމެއް ފަށާނަމަ އެންމެ ފުރަތަމަވެސް އާއިލާގެ މައްޗަށް ނަޒަރެއް ހިންގައިލާން ޖެހެއެވެ. ދިވެހި ތާރީޚުގެ މައްޗަށް އެންމެ ގިނަ ލިޔުންތައް ލިޔުއްވި އެއްބޭފުޅެއްކަމުގައިވާ މަރުހޫމު އަބްދުލްހަކީމު ހުސައިން މަނިކަކީ ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކުގެ އެއްބަނޑު އެއްބަފައި ބޭބޭފުޅެކެވެ. ރާއްޖޭގައި ފަހަކަށް އައިސް އުފެދުނު އެންމެ ބޮޑު އެއް ވިޔަފާރިވެރިޔާ ކަމަށްވާ އަތަމާ އަބްދުއްލަތީފަކީ ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކުގެ އެއްބަނޑު އެއްބަފައި ކޮއްކޯފުޅެކެވެ.
ދިވެހިރާއްޖޭގެ ރައީސްކަން ކުރެއްވި ބޭފުޅުންގެ ތެރެެއިން މައުމޫން އަބްދުލްގައްޔޫމާއި ޔާމީން އަބްދުލްގައްޔޫމްގެ ބައްޕާފުޅު އަބްދުލްގައްޔޫމް ސީދީއަކީ މަރްހޫމް ފިޔާތޮށި އަހުމަދުމަނިކާ ދެބެެއިންގެދަރި ބޭފުޅެކެވެ. ދައުލަތުގެ ވަޒީރުކަން ކުރައްވާފައިވާ ބޭފުޅުންގެ ތެރެއިން އަބްދުﷲ ކަމާލުއްދީނާއި މުހައްމަދު ޖަލީލާއި ޒަހާ ވަހީދާއި މިހާރުގެ ޑިފެންސް މިނިސްޓަރ މާރިޔާ އަހުމަދު ދީދީ ނިސްބަތްވެވަޑައިގަންނަވަނީވެސް ހަމަ އެ އާއިލާއަށެވެ.
އަހުމަދު މަނިކުގެ ނަމުގެ ކުރިޔަށް ފިޔާތޮށި އަންނާތީ ވަރަށް ގިނަބަޔަކު ކުރާ ސުވާލެކެވެ. އެއީ މާފަންނު ބޭފުޅަކަށް ވެގެން މާފަންނުގެ ކުލަކަމަށްވާ ފިޔާތޮށި އަންނަނީ ބާވައެވެ. އާއިލާއިން މައުލޫމާތު ދެއްވާ ގޮތުގައި ކަންވެފައި އޮތީ އެހެނަކުން ނޫނެވެ. ނަލަކަމާއި ރީތިކަމާއި އަބުރުވެރިކަމަށް ނިސްބަތްކޮށްފައި ކިޔާން ފެށުނު ނަމަކީއެވެ.
ހަގީގަތުގައިވެސް އެއީ ވަރަށް ބޮޑު ތެދެކެވެ. ތެދުވެރިކަމާއި ނަޒާހަތްތެރިކަމުގައި ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކަކީ އެވަރުގެ ދެވަނައެއް ނުވާ ކަމަށް ޚުދު ދިވެހި ދައުލަތުންވެސް ގަބޫލުކުރި ބޭފުޅެކެވެ. ދިވެހި މަސްވެރިން ބާނާ މަހަށް އަގުދިނުމުގެ އުސޫލު ތައާރަފުވެގެން އައި ދުވަސްވަރު އެތައް ލައްކަ ރުފިޔާއަކާއެކު މަސްވެރިންގެ ގާތަށް އަގު އަދާކުރައްވަން ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ވަޑައިގެންނެވި މަދު ބޭފުޅުންގެ ތެރޭގައި އަހުމަދު މަނިކު ހިމެނިވަޑައިގެންނެވިކަމީ މިކަމުގެ ހެއްކެކެވެ.
އަހުމަދު މަނިކަކީ އުޅުއްވުމާއި ޚުލްގުގައިވެސް ނަމޫނާ ބޭފުޅެކެވެ. ގާތްތިމާގެ އައުލާދުންނާއި ގުޅުން ބާއްވަވައި އެ އެންމެންގެ ރުހުމާއި ލޯބި ހޯއްދަވައިގެން ހުންނެވި ބޭފުޅެކެވެ. އާއިލީ ގުޅުމަކީ ކިހާވަރެއްގެ ގުޅުމެއްކަމާއި އެގުޅުމުގެ މާތްކަމަކީ ކިހާވަރެއްގެ ކަމެއްކަން އަމަލީގޮތުންވެސް ދެއްކެވި މާތް ބޭފުޅެކެވެ. ހުރިހާ ކަމެއްގައިވެސް އަޚުލާގު އިސްކުރެއްވި ބޭފުޅެކެވެ.
ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކު ދެ އަތޮޅެއްގެ އަތޮޅުވެރިކަން ކުރެއްވިއެވެ. އެއީ މިލަދުންމަޑުލު އުތުރުބުރިޔާއި މުލަކަތޮޅެވެ. އެދެއަތޮޅުގެ ރައްޔިތުންނާމެދު އަހުމަދު މަނިކު ބެހެއްޓެވި ކުލުނާއި ގާތްކަމަކީ މިއަދު އަތޮޅުތައް ހިންގަވާން ތިއްބަވާ ބޭފުޅުންނަށްވެސް ނަމޫނާއެކެވެ. ވަޑައިގެންނެވި ކޮންމެ އަތޮޅެއްގައި މަދަރުސާތައް ހިންގަވައި ތައުލީމު ފެތުރުމަށް އިސްކަން ދެއްވިއެވެ. ރައްޔިތުންނާމެދު އޯގާތެރިވެވަޑައިގެން އަދުލުވެރިކަން ކުރިއަށް ނެރުއްވިއެވެ. އެދެއަތޮޅުގައި މިއަދުވެސް ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކުގެ ޒިކުރާ އާކުރުމުގެ ސިއްރަކީ އެއީއެވެ.
ތައުލީމަށް ލޯބި ކުރެއްވުމަކީ އަހުމަދު މަނިކުގެ ޚާއްސަ ސިފައެކެވެ. ތައުލީމަށް އެހާބޮޑު ޝައުގެއް އުފެދުމުގެ ސިއްރަކީ މަރްހޫމު ހުސައިން ސަލާހުއްދީނެވެ. އަހުމަދު މަނިކުގެ އެންމެ ޒުވާން އުމުރުގެ ދުވަސްތައް ހޭދަކުރެއްވީ ސަލާހުއްދީނުގެ އަރިހުގައެވެ. ސަލާހުއްދީނުގެ ގައުމީ ޚިދުމަތުގައި އެހީތެރިވެދެއްވުމުގައެވެ. އެހެންވެ ސަލާހުއްދީނުގެ ޚުލްގުގެ ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން އަހުމަދު މަނިކު ވަނީ ދަސްކުރައްވައިފައެވެ.
މާލޭގައި އެހެރަ ބަންޑާރަކޮށީގައިވާ މުސްކުޅި އިމާރާތް ނިންމުމުގައި އަހުމަދު މަނިކުގެ ހިއްސާ ވަރަށް ބޮޑެވެ. އެ އިމާރާތުގެ މަތިވަޑާންގަނޑު ނިންމުނީ މުލަކަތޮޅުގެ އަތޮޅުވެރިކަމުގައި އަހުމަދު މަނިކު ހުންނަވައިގެން އެއަތޮޅުން މާލެއަށް އެ މަސައްކަތަށް ފޮނުއްވި ތަކެތިން ކަމަށް ބުނެވެއެވެ. މުލަކަތޮޅުގެ އަތޮޅުވެރިކަމުގެ އިތުރަށް ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުގައި މުލަކަތޮޅު ތަމްސީލުކުރައްވާ މެންބަރުކަންވެސް ވަރަށް ދިގު މުއްދަތަކަށް އޭނާ ވަނީ ކުރައްވައިފައެވެ.
ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކުގެ އުމުރާއި ގުޅިފައިވަނީ މާލޭގެ އެންމެ މުހިއްމު އަދި އެންމެ ރީތި އެއް އިމާރާތާއެވެ. އެއީ މުލީއާގެއެވެ. ސުލްތާން މުހައްމަދު ޝަމްސުއްދީނުގެ ދަރިކަލުން އަދި ވަލީއަހުދު އަމީރު ހަސަން އިއްޒުއްދީނު ހުންނެވުމަށް އޮޅުދޫކަރައިގެ ފަންނުވެރިން ގެންނަވައިގެން މުލީއާގެ މިހާރު އެފެންނަ ގޮތަށް ފަރުމާކުރެވިގެން ބިނާކުރެވުނީ އަހުމަދު މަނިކުވެސް ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގެންނެވި އަހަރުގައެވެ. އެހެންވީމާ އަހުމަދު މަނިކަށްވެސް އަދި މުލީއާގެއަށްވެސް މިވީ 102 އަހަރެވެ.
ފިޔާތޮށި އަހުމަދު މަނިކުގެ ދިގު ގައުމީ ޚިދުމަތުގައި ބައެއްފަހަރު ވެރިންނާއި މުޑިއެރުމުގެ ކަންކަން ހިނގާފައިވެއެވެ. އެހެން އެވަނީ ހަމަ ކޮންމެ ކަމެއްގައިވެސް އިންސާފާއި ކުލުނާއި އޯގާތެރިކަމަށް އަހުމަދު މަނިކު ބުރަވެވަޑައިގަންނަވާތީއެވެ. މިކަމުގެ އެއް މިސާލަކީ މަޝްހޫރު އުތުރު ގަޑުބަޑެވެ. އުތުރުގެ އަތޮޅުތަކުގެ ރައްޔިތުން އޭރުގެ ވެރިޔާ މުހައްމަދު އަމީނާމެދު ކުރަމުންދިޔަ ޝަކުވާއަކީ ހައްގު ޝަކުވާއެއް ކަމަށް އަހުމަދު މަނިކު ގަބޫލު ކުރެއްވުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އަމީނުގެ ނުރުހުން އަމާޒުވި ކަމަށް ބުނެވެއެވެ.
ރައްޔިތުންގެ އަޑު އައްސަވައި ހަމަޔާއި އިންސާފުގެ މަގުން ކަންކަން ނިންމެވުމުގައި އަހުމަދު މަނިކު ވަކި ނުފޫޒަކަށް ނުބައްލަވާނޭކަމީ ދައުލަތުގެ ވެރިންވެސް ގަބޫލު ކުރެއްވި ހަގީގަތެކެވެ. އެހެންވެގެން ބައެއް އަތޮޅުތަކުގައި އުފެދޭ ސީރިއަސް މައްސަލަތައް ހައްލުކުރެއްވުމަށް ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ވަރަށް ގިނައިން އަތޮޅުތަކަށް އަހުމަދު މަނިކު ފޮނުއްވައެވެ. އޭގެ ނަތީޖާވެސް ފެނެއެވެ.
ސަރުކާރުގެ އެކި މަހުކަމާތަކުގައިވެސް އަހުމަދު މަނިކު އެކި ދުވަސްވަރު އެކި މަގާމުތަކުގައި ހުންނަވައިގެން ގައުމީ ޚިދުމަތް ކުރިއަށް ގެންދެވިއެވެ. ކޮންމެ މަގާމެއް ފުރުއްވިޔަސް ފެނިފައިވަނީ ނަޒާހަތްތެރިކަމެވެ. ތެދުވެރިކަމެވެ. ރައްޔިތުންނަށް ޚިދުމަތް ކުރެއްވުމުގެ ދެގޮތެއްނުވާ މަތިވެރި ރޫހެވެ. އަހުމަދު މަނިކަށް ސުވަރުގޭގެ ދާއިމީ ނިއުމަތް މިންވަރު ކުރައްވާށިއެވެ. އާމީން.
