ކ. މާލެ
|
10 މެއި 2021 | ހޯމަ 12:10
މިސްކިތެއްގައި ނަމާދު ކުރަނީ - އަޑުހަރުކޮށް ކިޔަވާ ނަމާދުތަކުގައި ޤުރުއާން ބާރަށް ކިޔެވުމީ ސުންނަތެއް
މިސްކިތެއްގައި ނަމާދު ކުރަނީ - އަޑުހަރުކޮށް ކިޔަވާ ނަމާދުތަކުގައި ޤުރުއާން ބާރަށް ކިޔެވުމީ ސުންނަތެއް
އިސްލާމިކް މިނިސްޓްރީ
ބިސްމީގެ މާތްކަން
ބިސްމިއަކީ އަލްޙަމްދުގެ އާޔަތެކެވެ. އައުލާވެގެން ވަނީ ނަމާދުގައި ބިސްމި ބާރަށް ކިޔެވުމެވެ.
 
ސިއްރުން ކިޔަވާ ނަމާދުގައި ޤުރުއާން ސިއްރުން ކިޔެވުމަކީވެސް ސުންނަތެއް
 
އަޑުހަރުކޮށް ކިޔަވާ ނަމާދުތަކުގައި ޤުރުއާން ބާރަށް ކިޔެވުމީ ސުންނަތެއް

އިސްލާމް ދީނުގައި ނަމާދުގެ މަޤާމް

ނަމާދަކީ އިސްލާމީ ރުކުންތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިންމު ރުކުނެވެ. އަދި ދީނުގެ ބިންގަލަކީ ނަމާދުކަމުގައި ލޮބުވެތި ރަސޫލާގެ ޞައްޙަ ޙަދީޘުފުޅުތަކުގައި ވާރިދުވެފައި ވެއެވެ. ނަމާދު އަދާނުކޮށެއް މުސްލިމަކަށް އޭނާގެ އީމާންކަންމަތީ ޤާއިމުވެ ނުހުރެވޭނެއެވެ. ނަމާދަށް އިންކާރުކޮށްފި މީހަކު އިސްލާމް ދީނުން ބޭރުވާނެ ކަމުގައި ދީނުގެ އެންމެހައި ޢިލްމުވެރިން އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަންނަވައެވެ.

އަލްޙަމްދަކީ ނަމާދުގެ އެންމެ މުހިންމު ރުކުން

ނަމާދުގައި ރުކުންތަކަކާއި ސުއްނަތްތަކެއް ވެއެވެ. މިގޮތުން ސާދަ ރުކުނެއް ވާކަމުގައި އިމާމު ޝާފިޢީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. މިބުނެވުނު ސާދަ ރުކުނުގެ ތެރެއިން އެންމެ މުހިންމު ރުކުނަކީ އަލްޙަމްދު ކިޔެވުމެވެ. އެހެންކަމުން ނަމާދަށްޓަކައި އަލްޙަމްދުގެ މުހިއްމު ކަމާހުރެ ކީރިތި ރަސޫލާވަނީ އަލްޙަމްދަށް ނަމާދުގެ ނަމުން ނަންދެއްވާފައެވެ. އެއީ ޙައްޖަށް ޢަަރަފާތުގެ ނަމުން ނަން ދެއްވި ފަދައިންނެވެ.

އަލްޙަމްދުގައި ވަނީ ހަތް އާޔަތް

ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ޙިޖްރު ސޫރަތުގައި މާތް ﷲ އަންގަވާފައިވާ ފަދައިން އަލްޙަމްދުގައި ވަނީ ހަތް އާޔަތެވެ. ނަމާދު ކުރާއިރު މިހަތް އާޔަތް ކިޔެވުމުގައި ސަމާލުކަން ދޭން ޖެހޭނެއެވެ. އޭގެތެރެއިން އެއް އާޔަތަކީ ބިސްމިއެވެ. އެހެންކަމުން ބިސްމިއާ ނުލައި އަލްޙަމްދު ފުރިހަމަ ނުވާނެއެވެ. އަދި އަލްޙަމްދާ ނުލައި ނަމާދު ޞައްޙައެއް ނުވާނެއެވެ. މާތް ﷲގެ އިރާދަފުޅާއި މިންވަރުފުޅުން ތިރީގައި ބިސްމިއާބެހޭ އިތުރު ތަފްޞީލު ބަޔާން ކުރާން ޤަޞްދު ކުރަމެވެ.

114 ފަހަރު ބިސްމި ބާވައިލެއްވުން

ބިސްމިއަކީ ކީރިތި ޤުރުއާނުގެ ބަރާއަތު ސޫރަތް ފިޔަވައި ކޮންމެ ސޫރަތެއް ފެށުމުގައި މާތް ﷲ ބާވައިލައްވާފައިވާ އާޔަތެކެވެ. ލޮބުވެތި ރަސޫލާ ސުވަރުގެ ވަޑައިގަތުމަށްފަހު އެކަލޭގެފާނުގެ މިތުރު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ކީރިތި ޤުރުއާން ލިއުއްވިއިރު ބަރާއަތު ސޫރަތް ފިޔަވައި ކޮންމެ ސޫރަތެއްގެ ފެށުމުގައި بِسْمِ اللَّهِ ލިއުއްވާފައި ވަނީ އެބޭކަލުންގެ މެދުގައި އެއްވެސް ޚިޔާލު ތަފާތުވެ ވަޑައިގަތުމެއްނެތި އެންމެހައި ބޭކަލުންގެ އިޖުމާޢުން އެކަމަށް އެއްބަސްވެ ވަޑައިގެންނެވެ. އަދި ޤުރުއާން ދަސްފުޅު އަޞްޙާބު ބޭކަލުން ވެސް ކޮންމެ ސޫރަތަކާއެކު ބިސްމިވެސް ދަސްފުޅު ކުރައްވާފައި ވާތީއެވެ. ހަމައެހެންމެ ބަރާއަތު ސޫރަތުގައި بِسْمِ اللَّهِ  ނޯންނަ ކަމަށްވެސް އަޞްޙާބު ބޭކަލުންނާއި އެންމެހައި ދަންނަބޭކަލުން ވަނީ އެއްބަސްވެ އިޖްމާޢުވެ ވަޑައިގެންފައެވެ.

ބިސްމީގެ މަޤާމް

އަޑުހަރުކޮށް ކިޔަވާ ނަމާދުގައި اَلْحَمْدُ ކިޔަވާއިރު بِسْمِ اللَّهِ ބާރަށް ކިއުމާމެދު މިހާރަކަށް އައިސް އަޅުގަނޑުމެންގެ ތެރޭގައި ދެބަސްވެރިވުން އުފެދިގެންދާތީ އެބަ ފެނެއެވެ. މިއީ ޙަޤީޤަތުގައި ވަރަށްވެސް ދެރަކަމެކެވެ. މިދެބަސްވެރިކަން އުފެދި އެންމެފަހުން މިއޮތީ އެކަކު އަނެކެއްގެ ބޮލުގައި ބާޠިލުގެ ތުހުމަތު އަޅުވާ ދަރަޖައަށް މައްސަލަތައް ގޯސްވެފައެވެ. ދަންނަބޭކަލުންގެ މެދުގައި މިމައްސަލައާމެދު އިޚްތިލާފު އުފެދިފައި އޮތްކަމުގައި ވިއަސް އެބޭކަލުން އިޚްތިލާފުވެ ވަޑައިގެންފައިވަނީ ހަމައެކަނި އައުލާގޮތަކީ ކޮބައިތޯ ބެލުމުގެ މައްސަލައިގައެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގައި މިހާތަނަށް އެންމެން އެއްގޮތަކަށް ބާރަށް ބިސްމި ކިޔަމުން ދަނިކޮށް ކުއްލިޔަކަށް މިދިމާވީ ބޮޑު ފިތުނައަކާއެވެ. ދީނުގައި އެންމެ ޞައްޙަކަން ބޮޑު ރަގަޅުގޮތޭ ކިޔައިގެން އުޅޭ ބަޔަކު ދީނުގައި ކަނޑައެޅިފައިހުރި އުޞޫލުތައް މުގުރާލައިގެން ތިމާމެންނަށް އެނގިފައިހުރި އެއްޗެއް އެއީ އެންމެ ޞައްޙަގޮތްކަމަށް ބުނެ އެހެން ގޮތްތައް ބާޠިލްކޮށް، ބިދުޢައެކޭބުނެ ހަދަންފެށުމުން ދެން ނުވެނުދާނެގޮތް މިދަނީ ފެންނަމުންނެވެ. އެއްބަޔަކު އަނެއްބައެއްގެ ފަހަތުގައި ނަމާދު ނުކުރާ ހިސާބަށް ކަންތައް މިއޮތީ ގޮސްފައެވެ.

މިތާގައި ވިސްނާލަން ޖެހޭ ކަމަކީ ކަމެއްކުރުމަށް ސުއްނަތުން ދެގޮތެއް ސާބިތުވާން އޮވެފައި ބަޔަކު އެއިން އެއްގޮތަކަށް ޢަމަލު ކުރަނިކޮށް އެސުއްނަތް ދޫކޮށް އަނެއް ސުއްނަތަށް ޢަމަލުކުރަން އެންގުމުން ތިމާމެންނަށް އިތުރުވަނީ ކޮން ސަވާބެއްތޯ ބަލާލަން ޖެހެއެވެ. އިތުރުވިހައިވެސް އެއްޗަކީ ތަނުގައި އުފެދިގެންދިޔަ ބޮޑު ފިތުނަވެރި ކަމަކާއި ރޯވެގެންދިޔަ ރުޅިވެރިކަމާއި ނަފްރަތުގެ އަލިފާންގަނޑެވެ. މިތާގައި އޮތް އެންމެ ބޮޑު ހިތާމައަކީ މިއައު ގޮތްތައް ފަތުރަންއުޅޭ ގިނަމީހުންނަކީ ދީނުން އެއްވެސް މިންވަރެއް ކިޔަވާފައިނެތް މީހުންނެވެ. އަމިއްލަ އަމިއްލައަށް އެދުރުވެގެން ފަތުވާ ދިނުމުގެ ހަރުފަތަށް އަރައިގެން އުޅޭ މީހުންނެވެ. މިފެންވަރުގެ މީހުން އިސްލާމް ދީނުގައި އެންމެ ޞައްޙަކަން ބޮޑުގޮތަކީ ކޮބައިކަން ހޯދާނީވެސް ކިހިނަކުންތޯއެވެ. އަނެއްބަޔަކީ ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ދީނުގެއެއްޗެހި ކިޔަވާފައި ތިބި ކަމުގައިވިއަސް މިފަދަ މައްސަލައެއް ޙައްލު ކުރުމުގެ ޤާބިލްކަން ނެތް ބައެއްކަން އެބައިމީހުންގެ ޢަމަލާއި ބަހުން އެބަދޭހަވެއެވެ.

ބިސްމިއަކީ އަލްޙަމްދުގެ އާޔަތެއް

ކުޑަވެސް ޝައްކެއް ނެތްގޮތުގައި ބިސްމިއަކީ ސޫރަތުލް ފާތިޙާ އާދެ! اَلْحَمْدُގެ އާޔަތެކެވެ. ރަނގަޅަށް ވިސްނައިލުމުން ބުއްދީގެ ގޮތުން އެނގިގެންދާ އެއްޗަކީ اَلْحَمْدُގެ ހަތް އާޔަތް އޮވެފައި އެސޫރަތް ބާރަށް ކިޔަވަންޖެހޭއިރު އެއްއާޔަތް ސިއްރުން ކިޔަވާފައި އަނެއް ހަ އާޔަތް ބާރަށް ކިޔެވުމަކީ ހަމަބުއްދި ޤަބޫލުކުރާ ކަމެއް ނޫންކަމެވެ. އެހެންކަމަށް ވާނަމަ ބާރަށް ކިޔަވާ ނަމާދުގައި اَلْحَمْدُ ކިޔަވާއިރު ބިސްމި ކިޔަންޖެހޭނީ اَلْحَمْدُގެ އެހެނިހެން އާޔަތްތަކެކޭވެސް އެއްގޮތަކަށް ބާރަށެވެ.

އިސްލާމީ އުއްމަތުގައި އިޚްތިލާފު އުފެދިފައި އޮތްކަމުގައިވިއަސް މިމައްސަލާގައި ޢިލްމުވެރިން ގެންނަވާފައިހުރި ހުރިހާ ކޮޅެއްގެ ދަލީލުތަކާމެދު އިންސާފުވެރި ގޮތަކަށް ބަލާލަމާ ހިނގާށެވެ! އެއިރުން ޔަޤީނުންވެސް ޝައްކުތައް ފިލައިގޮސް ޙައްޤު ހާމަވެގެން ދާނެއެވެ. މިގޮތުން ފުރަތަމަ ބަލައިލާހިތްވަނީ بِسْمِ اللَّهِ އަކީ اَلْحَمْدُގެ އާޔަތެއްތޯ، ނުވަތަ ނޫންތޯ މިއަށެވެ. މިހެނީ بِسْمِ اللَّهِ އަކީ اَلْحَمْدُގެ އާޔަތެއް ކަމުގައި ވާނަމަ މިމައްސަލާގައި އިތުރަށް ދިގު ބަޙުޘްތަކެއް ކުރަންޖެހޭނެ ކަމަކަށް އަޅުގަނޑު ނުދެކޭތީއެވެ. ވުމާއެކު އިންސާފުވެރި ނަޒަރަކުން ޤުރުއާނާއި ސުންނަތުގެ އަލީގައި މިމައްސަލައާމެދު ބުރަދަންހުރީ ކޮން ކޮޅަކަށްތޯ ބަލައިލަން އެބަޖެހެއެވެ.

ކީރިތި ޤުރުއާނުގައި މާތް ﷲ ވަޙީ ކުރައްވާފައިވާ މިއާޔަތާމެދު ވިސްނާލައްވާށެވެ! އެއިލާހު ވަޙީކުރައްވާފައި ވެއެވެ. ﴿وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِّنَ الْمَثَانِي وَالْقُرْآنَ الْعَظِيمَ ﴿٨٧﴾ (ޔަޢުނީ: ހަމަކަށަވަރުން އަހުރެން ކަލެއަށް ފަހަރުފަހަރު މަތީން ކިޔަވަންޖެހޭ ހަތް އާޔަތާއި ކީރިތި ޤުރުއާން ދެއްވީމެވެ.) ([1])

(1) މިއާޔަތުގައި "السَّبْعُ الْمَثَانِى" އޮތް ބަސްފުޅުގެ މުރާދަކީ سُورَةُ الْفَاتِحَة ކަމުގައި ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަރިހުން އެތަކެއް ޞައްޙަ ޙަދީޘަކުން ސާބިތުވާން އެބަ އޮތެވެ. އަދި މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި أَبُو هُرَيْرَةގެ ކިބައިން ރިވާވެގެންވެއެވެ. އެރިވާޔަތުގައި ވަރަށް ޞަރީޙަކޮށް بِسْمِއަކީ اَلْحَمْدُގެ ހަތް އާޔަތުގެ ތެރެއިން އެއްއާޔަތް ކަމުގައި ބަޔާންވެގެންވެއެވެ. އެރިވާޔަތުގައި އައިސްފައިވަނީ މިފަދައިންނެވެ. "إِذَا قَرَأَ أَحَدُكُمْ اَلْحَمْدَ فَاقْرَأُوا بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّهَا أُمُّ الْقُرْآنِ وَأُمُّ الْكِتَابِ وَالسَّبْعُ الْمَثَانِى وَبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِحْدَى آيَاتُهَا" (ޔަޢުނީ: ކަލޭމެން اَلْحَمْدُ ކިޔަވާއިރު بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ކިޔަވާށެވެ. ހަމަކަށަވަރުން އެއީ أُمُّ الْقُرْآنِ އެވެ. އަދި أُمُّ الْكِتَابِ އެވެ. އަދި اَلسَّبْعُ الْمَثَانِى އެވެ. އަދި بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ އަކީ އެސޫރަތުގެ އެއް އާޔަތެވެ.) ([2])

(2) މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އުންމު ސަލަމާގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. "أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَرَأَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ فِي أَوَّلِ الْفَاتِحَةِ فِي الصَّلاَةِ فَعَدَّهَا آيَةً مِنْهَا" ([3]) (ޔަޢުނީ: ހަމަކަށަވަރުން ކީރިތި ރަސޫލާ ނަމާދުގައި ސޫރަތުލްފާތިޙާގެ ކުރީގައި بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ކިޔަވާ ވިދާޅުވެއެވެ. އަދި އެކަލޭގެފާނު އެއާޔަތަކީ އެސޫރަތުގެ އާޔަތެއްގެ ގޮތުގައި ބައްލަވައެވެ.)

(3) މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އިބްނު ޢައްބާސްގެ އަރިހުން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. عَنْ اِبْنِ عَبَّاسٍ أَنَّهُ قَرَأَ الْفَاتِحَةَ ثُمَّ قَالَ (وَلَقَدْ آتَيْنَاكَ سَبْعًا مِنَ الْمَثَانِي) قَالَ: هِيَ فَاتِحَة الْكِتَاب وَبِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ اْلآيَةُ السَّابِعَةُ. ([4]) (މާނައީ: އިބްނު ޢައްބާސް މިއާޔަތް ކިޔަވާ ވިދާޅުވުމަށްފަހު ވިދާޅުވިއެވެ. މިތާގައި ސަބްޢު މަޘާނީގެ މުރާދަކީ ފާތިޙަތުލް ކިތާބެވެ. بِسْمِ اللَّهِ އަކީ އެސޫރަތުގެ ހަތްއާޔަތުގެ ތެރެއިން އެއް އާޔަތެވެ.)

(4) ބަޔާންވެދިޔަ ދަލީލުތަކުގެ އިތުރުން، މުޞްޙަފުގެ ލިއުމަށް ބަލާލި ކަމުގައި ވިއަސް ބިސްމިއަކީ އަލްޙަމްދުގެ އާޔަތެއް ކަމުގައި ތާއީދު އެބަ ލިބެއެވެ. އެއީ ކީރިތި ޤުރުއާން ލިޔެވުނުއިރު ﷲގެ ޙަޟްރަތުން ބާވައިލެއްވުނު އެއްޗެއްނޫން އެހެން އެއްވެސް އެއްޗެއް މުޞްޙަފުގައި ލިޔެވިފައި ނުވާއިރު، ކީރިތި ރަސޫލާގެ ލޮބުވެތި އަޞްޙާބުންގެ އިޖުމާޢުން އެއްވެސް ޚިލާފެއްނެތި އެބޭކަލުންވަނީ މުޞްޙަފު ލިއުއްވިއިރު بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِއަކީ އާޔަތެއް ކަމުގައި ހިމަނުއްވަވައި 113 ސޫރަތުގެ ކުރީކޮޅުގައި ބިސްމި ލިއުއްވާފައެވެ. މިގޮތުން އެބޭކަލުންގެ މެދުގައި އެއްވެސް ޚިލާފެއް ނެތި ބަރާއަތު ސޫރަތުގެ ކުރީކޮޅުގައި بِسْمِ اللَّهِ ނުލިއުއްވައި އަނެއް 113 ސޫރަތުގެ ކުރީކޮޅުގައި އެބޭކަލުން މިއާޔަތް ލިއުއްވާފައި އޮތް އޮތުމަކީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ އެބޭކަލުންނަށް މިގޮތަށް ޢަމަލުކުރައްވަން އަންގަވާފައި އޮތްކަމުގެ ސާފު ހެއްކެކެވެ. އަދި ޤުރުއާން ބާވައިލެއްވުނީ މިގޮތަށްކަން ދަލީލުކޮށްދޭ ހެއްކެއްވެސް މެއެވެ. އެހެނީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަމުރުފުޅަކާ ނުލައި އަޞްޙާބު ބޭކަލުން މިފަދަ މުހިއްމު ފިޔަވަޅެއް ނާޅުއްވާނެކަމީ ޝައްކެއް އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ.

(5) މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އަނަސްގެފާނުންގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. "سُئِلَ أَنَسٌ كَيْفَ كَانَتْ قِرَاءَةُ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ كَانَتْ مَدًّا ثُمَّ قَرَأَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ يَمُدُّ بِبِسْمِ اللَّهِ وَيَمُدُّ بِالرَّحْمَنِ وَيَمُدُّ بِالرَّحِيمِ" ([5]) މާނައީ: ކީރިތި ރަސޫލާ ކީރިތި ޤުރުއާން ކިޔަވާވިދާޅުވަނީ ކިހިނަކުންތޯ، މިފަދައިން މާތްﷲ ރުއްސުންލެއްވި އަނަސާއި ސުވާލުވެވުމުން، އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. އޭގައި ކީރިތި ރަސޫލާ މައްދުކުރައްވައި ދަންމަވަތެވެ. ދެން އަނަސްގެފާނު މިފަދައިން بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ތިލާވަތު ކުރައްވާފައި ވިދާޅުވިއެވެ. މިގޮތަށް بِسْمِ اللَّهِ އަށް މައްދު ކުރައްވަތެވެ. އަދި الرَّحْمَن އަށްވެސް މައްދު ކުރައްވަތެވެ. އަދި الرَّحِيم އަށްވެސް މައްދުކުރައްވަތެވެ.

(6) އަދިވެސް މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އިބްނު ޢައްބާސު ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. "كَانَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ لاَ يَعْلَمُ خَتْمَ السُّورَةِ حَتَّى يَنْزِلَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ"([6]) މާނައީ: އެއްސޫރަތްނިމި އަނެއް ސޫރަތް ފެށޭތާގައި بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ މިއާޔަތް ބާވައި ލެއްވުމުން ނޫނީ އެސޫރަތް ނިމުނުކަމެއް ކީރިތި ރަސޫލާ އަށް އެނގިވަޑައި ނުގަންނަވަތެވެ.

(7) އަދިވެސް މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އިބްނު ޢައްބާސު ރިވާކުރައްވާފައި ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. "أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا جَاءَهُ جِبْرِيلُ فَقَرَأَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ عَلِمَ أَنَّهَا سُورَةٌ "([7]) މާނައީ: ކީރިތި ރަސޫލާގެ އަރިހަށް ޖިބްލީގެފާނު ވަޑައިގެން ބާވައިލެއްވޭ އާޔަތްތައް ތިލާވަތު ކުރައްވާއިރު بِسْمِ اللَّهِ ވިދާޅުވެއްޖެނަމަ އެއީ ސޫރަތެއް ފެށުނީކަން އެކަލޭގެފާނަށް އެނގިވަޑައިގަންނަވަތެވެ.

(8) އަދިވެސް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އިބްނި ޢައްބާސުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. كَانَ الْمُسْلِمُونَ لاَ يَعْلَمُونَ اِنْقِضَاءَ السُّورَةِ حَتَّى يَنْزِلَ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ([8]) މާނައީ: މުސްލިމުންނަށް ކީރިތިޤުރުއާނުގެ ސޫރަތެއް ނިމިއްޖެކަން އެނގެނީ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ ބާވައިލެއްވުމަށް ފަހުއެވެ.

ރިވާޔާތްތައް:

[1] ސޫރަތުލް ޙިޖްރި: (87) އެވެ. މިއާޔަތުގައި ބަޔާންކޮށްފައި މިވާ ސަނާގެ ހަތް އާޔަތަކީ ސޫރަތުލްފާތިޙާ ކަމުގައި އެންމެހައި މުފައްސިރުން އެއްބަސްވެ ވަޑައިގަންނަވައެވެ.

[2] ރިވާކުރެއްވީ ދާރުޤުޠްނީއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވެފައިވަނީ މިރިވާޔަތުގެ ހުރިހާ ރާވީންނަކީ ޘިޤާއިން (އިތުބާރު ހިފޭ ބޭކަލުން) ކަމުގައެވެ. މިވާހަކަ ނަގާފައިވަނީ އަލްމަޖްމޫޢުގެ 336/3 އިންނެވެ.

[3] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު އިބްނު ޚުޒައިމާ، އެކަލޭގެފާނުންގެ ޞަޙީޙުގައެވެ.

[4] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު އައްޠަބަރީއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވަނީ މިއީ ޙަސަން ދަރަޖައިގެ ޙަދީޘެއް ކަމަށެވެ. 

[5] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު ބުޚާރީއެވެ. 

[6] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު ޙާކިމެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވަނީ މިއީ ޞައްޙަ ރިވާޔަތެއް ކަމަށެވެ.

[7] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު ޙާކިމެވެ. އިމާމު ޙާކިމު ވިދާޅުވަނީ ދެޝައިޚުންގެ ޝަރުޠުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން ޞައްޙަ ރިވާޔަތެއް ކަމަށެވެ.

[8] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު އަބޫ ދާއޫދާއި ޙާކިމާއި ޢަބްދުއް ރައްޒާޤެވެ. ޙާކިމު ވިދާޅުވަނީ ދެޝައިޚުންގެ ޝަރުޠުތަކާ އެއްގޮތްވާ ގޮތުގެ މަތީން ޞައްޙަ ރިވާޔަތެއް ކަމަށެވެ.

ބަޔާންވެދިޔަ އެއްވެސް ރިވާޔަތެއްގެ ޞައްޙަކަމާމެދު މުޙައްދިޘުންގެ މެދުގައި ކުޑަވެސް ދެބަސްވުމެއް އުފެދިފައި ނުވެއެވެ. އެހެންކަމުން މި ރިވާޔަތްތަކަށް ބައްލަވައިގެން ސޫރަތުލް ފާތިޙާގެ އާޔަތެއް ކަމުގައި بِسْمِ اللَّهِ ހިމެނުއްވުމާއި އެސޫރަތް ފަށާއިރު بِسْمِ ކިއުމަކީ ކީރިތި ރަސޫލާގެ އެތަކެއް ޞަޙާބީންނެއް ޤަބޫލު ކުރައްވާ ކަމެކެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އަބޫބަކުރުއް ޞިއްދީޤާއި ޢުމަރުލް ފާރޫޤާއި ޢުޘްމާނު އިބްނު ޢައްފާނާއި ޢަލިއްޔު އިބްނު އަބީ ޠާލިބާއި ޢައްމާރުބްނުު ޔާސިރާއި އުބައްޔުބްނު ކައުބާއި އިބްނު ޢުމަރާއި އިބްނު ޢައްބާސާއި އަބޫޤަތާދާއާއި އަބޫ ސަޢީދުލް ޚުދްރީއާއި އަނަސްބުނު މާލިކާއި އަބޫހުރައިރާއާއި ޢަބުދު ﷲ އިބްނި އައުފާއި ޝައްދާދުބްނު އައުސާއި ޢަބުދު ﷲ އިބްނު ޖަޢުފަރާއި ޢަބްދު ﷲ އިބްނުއް ޒުބައިރާއި ޙަސަން އިބްނު ޢަލީ އާއި އެނޫންވެސް އެތަކެއް ޞަޙާބީންނާއި ތާބިޢީ ބޭކަލުން ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ.

އައުލާ ގޮތަކީ ބިސްމި ބާރަށް ކިޔެވުން

އަޑުހަރުކޮށް ކިޔަވާ ނަމާދުތަކުގައި ޤުރުއާން ބާރަށް ކިޔެވުމީ ސުއްނަތެކެވެ. އަދި ސިއްރުން ކިޔަވާ ނަމާދުގައި ޤުރުއާން ސިއްރުން ކިޔެވުމަކީވެސް ސުއްނަތެކެވެ. މިގޮތުން އަޑު ހަރުކޮށް ކިޔަވާއިރު އަލްޙަމްދުގެ އެހެން އާޔަތްތައް ކިޔަވާ ތަންތާގައި ބާރަށް ކިޔަވާ ފަދައިން ބިސްމި ބާރަށް ކިޔެވުމާއި ސިއްރުން ކިޔަވާ ތަންތާގައި ބިސްމިވެސް ސިއްރުން ކިޔެވުމަކީ ދަންނަބޭކަލުންގެ މެދުގައި ރައުޔު ތަފާތުވެފައިވާ މައްސަލައެކެވެ. މިއިން ކޮންމެ ގޮތަކީވެސް ސުއްނަތެއް ކަމާމެދަކު ޝައްކެއްނެތެވެ. އެއީ އެދެގޮތަށްވެސް ޙަދީޘުތަކުން ފެންނާން ހުރުމާއި، ޞަޙާބީންނާއި ތާބިޢީންނާއި ތަބުޢުއް ތާބިޢީންގެ ތެރޭގައިވެސް އެދެގޮތަށް ބުރަވެވަޑައިގަންނަވާ ދަންނަބޭކަލުން ތިއްބެވީތީއެވެ.

ދީނުގެ ޢިލްމުވެރިންގެ ތެރެއިން ބައެއް ޢިލްމުވެރިން އައުލާކަމަށް ބުރަވެ ވަޑައިގަންނަވަނީ ހުރިހާ ނަމާދެއްގައިވެސް ބިސްމި ސިއްރުން ކިޔެވުމެވެ. ހަރުއަޑުން ޤުރުއާން ކިޔެވޭ ނަމާދެއްކަމުގައި ވިއަސް ވެމެވެ. އަނެއްބައި ބޭކަލުން އައުލާކަމަށް ދެކެވަޑައިގަންނަވަނީ ހަރުއަޑުން ކިޔަވާ ނަމާދުގައި ބިސްމިވެސް ހަރުއަޑުން ކިޔެވުމަށެވެ. މިގޮތަށް ބާރަށް ބިސްމި ކިޔެވުމަކީ އަޞްޙާބުންނާއި ތާބިޢީންގެ ދުވަސްވަރުގައި މައްކާގެ އެންމެހައި ޢިލްމުވެރިންގެ މަޛްހަބެވެ. އަދި މަދީނާގެ ގިނަ ޢިލްމުވެރިންގެ މަޛްހަބުވެސް މެއެވެ. ([9])

މީގެ އިތުރުން މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި މުޢާވިޔާ އިބްނު އަބީ ސުފިޔާނު މަދީނާއަށް ވަޑައިގެން ނަމާދުގައި އަލްޙަމްދުގައި بِسْمِ اللَّهِ ބާރަށް ވިދާޅުވެފައި ސޫރަތުގައި بِسْمِ ބާރަށް ވިދާޅު ނުވުމުން މުހާޖިރުންނާއި އަންޞާރުންގެ ތެރެއިން ޙާޟިރުވެ ތިއްބެވި ބޭކަލުން އެކަމަށް އިޢުތިރާޟު ކުރައްވައި އަޑު އުފުއްލެވުމުން އެއަށްފަހުން ނަމާދު ކުރެއްވިއިރު މުޢާވިޔާ بِسْمِ ބާރަށް ވިދާޅުވުމުން އެކަމަށް ތާއީދު ކުރެއްވިހައި އަޞްހާބުން ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. ([10])

(9) މާތް ﷲ ރުއްސުންލެއްވި އަނަސް އިބްނު މާލިކުގެ ކިބައިން ރިވާވެގެން ވެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. بَيْنَمَا ذَاتَ يَوْمٍ بَيْنَ أَظْهُرِنَا يُرِيدُ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِذْ أَغْفَى إِغْفَاءَةً ثُمَّ رَفَعَ رَأْسَهُ مُتَبَسِّمًا فَقُلْنَا لَهُ مَا أَضْحَكَكَ يَا رَسُولَ اللَّهِ قَالَ نَزَلَتْ عَلَيَّ آنِفًا سُورَةٌ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ اْلأَبْتَرُ([11]) މާނައީ: އެއްފަހަރެއްގައި ކީރިތި ރަސޫލާ ތިމަންމެންނާއެކު އިންނެވިއެވެ. އެހިނދު އެކަލޭގެފާނަށް ލޯފުޅު ލެއްޕެވޭގޮތްވިއެވެ. ދެން ކުއްލިއަކަށް ހިނިވަރުނަ ކުރަށްވަމުން އިސްތަށިފުޅު އުފުއްލެވިއެވެ. ތިމަންމެން ދެންނެވީމެވެ. އޭ ﷲގެ ރަސޫލާއެވެ! ތިޔަހާ ބޮޑަށް ހިނިވަރުނަ ކުރައްވަނީ ކޮންސަބަބަކާ ހުރެތޯއެވެ؟ އިތުރު އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘު ކުރެއްވިއެވެ. ދެންމެދެންމެ ތިމަން ކަލޭގެފާނުންގެ މައްޗަށް ސޫރަތެއް ބާވައިލެއްވުނީއެވެ. އެއީ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ إِنَّا أَعْطَيْنَاكَ الْكَوْثَرَ فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَانْحَرْ إِنَّ شَانِئَكَ هُوَ اْلأَبْتَرُ މިސޫރަތެވެ.

(10) ބިސްމި ބާރަށް ކިއުމަށް ދެކެވަޑައިގަންނަވާ ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި ވަރަށް ގިނަ އަޞްޙާބު ބޭކަލުންގެ އިތުރުން ﷲ ރަޙުމަތްލެއްވި ތާބިޢިއްޔަ ބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި އެރައުޔަށް ތާއީދު ކުރައްވާ ބޭކަލުން ވަރަށްވެސް ގިނައެވެ. އެބޭކަލުންގެ ތެރޭގައި މާތް ﷲ ރަޙްމަތް ލެއްވި ސަޢީދު އިބްނިލް މުސައްޔިބު އާއި ޠާއޫސު އާއި ޢަޠާ އާއި މުޖާހިދު އާއި ސަޢީދުބްނި ޖުބައިރު އާއި އިބްނި ސީރީން އާއި ޢިކްރިމާއާއި ޢަލިއްޔުބްނު ޙުސައިނުއާއި ސާލިމު އިބްނު ޢަބުދުﷲ އާއި މުޙައްމަދު އިބްނު މުންކަދިރު އާއި އަބޫބަކްރު އިބްނު މުޙައްމަދު އާއި މުޙައްމަދު އިބްނު ކަޢުބުއާއި ނާފިޢު މަވްލާ އިބްނު ޢުމަރު އާއި ޢުމަރު އިބްނު ޢަބުދުލް ޢަޒީޒު އާއި އަބުއްޝަހުނާ އާއި މަކްޙޫލާއި ޙަބީބު އިބްނު ޘާބިތު އާއި އައްޒުހުރީއާއި އަބޫޤަލާބާ އާއި ޢަލިއްޔު އިބްނު ޢަބުދުﷲ އިބްނު ޢައްބާސާާއި އަލްއަޒްރަޤު އިބްނު ޤައިސު އާއި ޢަބުދުﷲ އިބްނު މަޢުޤިލު ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ. އަދި ތަބުޢުއް ތާބިޢީންގެ ތެރެއިން ޢުބައިދުﷲ އިބްނި ޢުމަރުލް އަމުރީ އާއި އަލްޙަސަން އިބްނު ޒައިދު އާއި ޢަބުދުﷲ އިބްނު ހަސަނު އާއި ޒައިދުބްނި އަލިއްޔު އިބްނު ޙުސައިނު އާއި މުޙައްމަދު އިބްނު އުމަރް އިބްނި ޢަލީ އާއި އިބްނު ޢުބައްޔުއްޛިއުބު އާއި އައްލައިޘު އިބްނު ސަޢުދު އާއި އައްޝާފިޢީއާއި އިސްޙާޤު އިބްނު ރާހުވައިހި އާއި އެނޫންވެސް އެތަކެއް ޢިލްމުވެރިން ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ.([12])

ބިސްމި ބާރަށް ކިއުމަށް ބުރަވެ ވަޑައިގަންނަވަމުން އައްޝައިޚު އަބޫ މުޙައްމަދު އަލްމަޤްދަސީ ވިދާޅުވެފައި ވެއެވެ. "اَلْجَهْرُبِالْبَسْمَلَةِهُوَ الَّذِى قَرَّرَهُ الأَئِمَّةُ الْحُفَّاظُ وَاخْتَارُوهُ وَصَنَّفُوافِيهِ مِثْلُ مُحَمَّدِبْنِنَصْرٍ الْمَرُوزِى وَأَبِى بَكْرِبْنِ خُزَيْمَةَ وَأَبِى حَاتِمِ بْنِ حِبَّانَ وَأَبِى الْحَسَنِ الدَّارِقُطْنِى وَأَبِى عَبْدِ اللَّهِ الْحَاكِمِ وَأَبِى بَكْرٍ الْبَيْهَقِى وَالْخَطِيبِ وَأَبِى عُمَرَبْنِ عَبْدِالْبَرِّ وَغَيْرِهِمْ رَحِمَهُمُ اللَّهُ" މާނައީ: ޙަދީޘު އިލްމުވެރީންގެ ތެރެއިން އިމާމުންނާއި ޙާފިޒުން ކަނޑައަޅުއްވައި ނިންމަވާ ފައިވަނީ بِسْمِބާރަށް ކިއުމަށެވެ. އެބޭކަލުން އެގޮތަށް ބުރަވެވަޑައިގަންނަވައި އެކަމަށް ތާއީދު ކުރަށްވައި އޭގެ މައްޗަށް ފޮތްތައް ލިއުއްވާފައި ވެއެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި އެބޭކަލުންނަށް މާތް ﷲ ރަޙްމަތްލެއްވި އިމާމު مُحَمَّدِ بْنِ نَصْرِ الْمَرُوزِى އާއި ابْنُ خُزَيْمَة އާއި ابْنُ حِبَّان އާއި الدَّارُ قُطْنِى އާއި الْحَاكِم އާއި الْبَيْهَقِى އާއި الْخَطِيبُ الْبَغْدَادِي އާއި ابْنُ عَبْدِ الْبَرِّ އާއި މިނޫންވެސް އެތަކެއް އިމާމުވެރި ބޭކަލުންނެއް ހިމެނި ވަޑައިގަންނަވައެވެ.

[9] މިވާހަކަ ނަގުލުވެގެންވަނީ އިމާމު ނަވަވީގެ އަރިހުންނެވެ. އެއީ ޝަހަރަ މުޙައްޛަބުގެ 339/3 އިންނެވެ.

[10] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު ޝާފިޢީ، އަލްއުއްމާއި މުސްނަދުގައެވެ. މިރިވާޔަތް އިމާމު ޝާފިޢީ ވަނީ ޢުބައިދު އިބްނު ރިފާޢާގެ ކިބައިންނާއި ޢުޘްމާނު އިބްނު ޚުޡައިމްގެ ކިބައިން ޞައްޙަ ސަނަދުން ރިވާކުރަށްވާފައެވެ. އަދި މިޙަދީޘުން އެގެނީ ބިސްމި ބާރަށް ކިޔެވުމަކީ އެއްދުވަސްވަރެއްގައި މަދީނާގެ އެންމެހައި އަޞްޙާބު ބޭކަލުންނާއި ތާބިޢީންގެ މެދުގައި އޮތް ޢަމަލު ކަމުގައެވެ. އަދި މިވާހަކަ އަލްމަޖްމޫޢުގެ 338-340/3 ގައި ބަޔާންވެގެން ވެއެވެ.

[11] ރިވާކުރެއްވީ އިމާމު ޝާފިޢީއާއި އިމާމު މުސްލިމާއި އަބޫދާއޫދާއި ނަސާއީއެވެ.

[12] އިމާމު ނަވަވީ: ޝަރްޙުލްމުހައްޛަބް (336/3)

އެންމެ ފަހުން އަޕްޑޭޓް ކުރީ: 4 ހަފްތާ ކުރިން
ރިވިއު ކުރީ: އިމާދު ލަތީފް
6%
6%
0%
24%
9%
55%
ކޮމެންޓް
23 މެއި 2021 | އާދީއްތަ 01:10
ޑީޑީ
10 ޤިރާއަތުގެ ތެރެއިން ބިސްމިއަކީ ފާތިޙާގެ އާޔަތެއް ކަމުގައި ވިދާޅުވަނީ 5 ޤިރާއަތުގެ އިމާމުން އަނެއް 5 ޤިރާތުގައި އެއީ ފާތިޙާގެ އާޔަތެއް ކަމުގައި . ނަމާދުގައި ބާރަށްކިޔަވަން ބުނަނީ ޝާފިޢީ މަޒުހ ހަބުގައި އެކަނި .... ޢިތުރަށް ހުރި ހާ ދިމާލެއްގައި ހުރި ވާ ހަކހަތަށް ގގެނެސްފައި ލިއުއްވުން ރަނގަޅުކަމަށް ފެނޭ
13 މެއި 2021 | ބުރާސްފަތި 09:37
ސަޢުދު
ހާކިމާ ނުވަތަ ވެރިޔާގެ ހުކުމަކީ ޚިލާފު ނައްތައިލާ އެއްޗެއްކަމަށް ދީނީ އިލްމުވެރިން އެއްބަސްވެވަޑައިގަންނަވާ.. އިޖުތިހާދީ މައްސަލަތަކުގައި އެކިއެކި ރައުޔުތައް އޮންނަ އިރު ކޮންމެ ގައުމަކުން ވެސް އެގައުމަކުން އަމަލުކުރާނެ މަޒުހަބެއް ނުވަތަ ރައުޔެއް ކަނޑައެޅުމުގެ އިޚްތިޔާރު އެބަޔަކަށް އޮވޭ.. ސަރުކާރުން ބިސްމި ފަދަ މައްސަލަތަކުގައި ވެސް އެއް ރައުޔެއްގެ މަތީ އެންމެން ޖަމާކުރުން މުހިންމުކަމުގައި ދެކެން... މިހާރު ގައިދުރުކޮށް ނަމާދުކުރުމުގެ މައްސަލައިގަ ވެސް މުޅި އުންމަތުގެ އިލްމުވެރިން އެކަން ހުއްދަކަމަށް ވިދާޅުވާއިރު ރާއްޖޭގަ މިއުޅޭ ސަލަފީން އެކަމާ މަރު ދެކޮޅު ހަދާ ސަރުކާރަށް ނުކިޔަމަންތެރިވާން ވެސް ފާޅުގައި އެބަ ގޮވާލާ.. މިފަދަ މީހުންނަށް މިގޮތަށް ފާޅުގައި ދެކޮޅުވެރިވެ ނުކިޔަމަންތެރިވާން ފުރުސަތު ދިނުމަކީ އިސްލާމީ އެއްވެސް ގައުމެއްގައި އޮންނަ އުސޫލެއް ނޫން.. މި ސަލަފީ ޝޭޚުން ކިޔެވި ސައުދީގައި ނަމަވެސް މިހާރު ޖަލުގައި ތިބޭނީ އެގޮތަށް ހާކިމާގެ ނިންމުމާ ދެކޮޅު ހަދަންޏާ.. ދީނީ ގޮތުން ހައްދުފަހަނެޅުމާއި ޑޮޓު ފިކުރަށް ޖާގަ މި ލިބެނީ ސަރުކާރަށް ދީނީ ގޮތުން ލިބިފައިވާ ބާރުގެ ބޭނުން ނުހިފާތީ!
12 މެއި 2021 | ބުދަ 16:09
ޢާދިލް
ރާއްޖޭގައި ޝާފިޢީ މަޒުހަބު އޮތަސް ހުރިހާ ކަމެއްގައި ކޮންމެހެން މަޒުހަބުގައި އޮންނަ ގޮތަށް ޢަމަލުކުރާކަަށް ނުޖެހެއެވެ. ސައުދީ އާއި އުރުދުން ފަދަ އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުގައި ވެސް އޮންނަ އުޞޫލަކީ ފަތުވާ އާއި ކިޔަވައިދިނުމާއި ކަންކަމުގެ އަސާސެއްގެ ގޮތުގައި ޤައުމުގެ މަޒުހަބު ބެލިޔަސް އެޤައުމުގެ ޢިލްމުވެރިންނަށް ވަގުތާއި ހާލަތާއި ދަލީލުގެ ގޮތުން ނުވަތަ މަޞްލަޙަތު އޮތްކަމަށް ބުރަވެވިއްޖެ ޙާލަތެއްގައި ސުންނީ އެހެނިހެން މަޒުހަބުތަކުގެ ރައުޔުތައް ވެސް އެޑޮޕްޓްކުރުން ހުއްދަކުރާ އުޞޫލެކެވެ. މިއުޞޫލުން ސައުދީގަ ޙަންބަލީ މަޒުހަބާ ޚިލާފަށް ފަތުވާ އޮންނަ މައްސަލަތަކާއި އުރުދުންގަ ޝާފިޢީ މަޒުހަބާ ޚިލާފަށް ފަތުވާ އޮންނަ މައްސަލަތައް ވެސް ކިތަންމެ ވަރަކަށް ފެންނާނެއެވެ. މިއުޞޫލަކީ ހަވާ ނަފްސަށް ތަބާވުމެއް ނެތިއްޔާ ހުއްދަ އުޞޫލެއްކަމަށް ޝާފިޢީ މަޒުހަބާއި އެހެނިހެން މަޒުހަބުތަކުގެ ޢިލްމުވެރިން ވެސް ވިދާޅުވެއެވެ. ޝައިޚް އިބްނު ޢުޘައިމީން ވެސް ވިދާޅުވަނީ މަޒުހަބަކުން ބިންގާ އަޅައިފަ ހުރި މީހަކު މި ދެންނެވި އުޞޫލުން ދިރާސާކޮށް ދަލީލު ވަރުގަދަވެގެން ކިތަންމެ ހާސް މައްސަލައެއްގަ މަޒުހަބުގެ ރައުޔާ ޚިލާފު ވިޔަސް އެއީ މައްސަލައެއް ނޫން ކަމަށެވެ. އަދި އެއީ ނިސްބަތްވާ މަޒުހަބު ބަދަލުކުރުމެއް ވެސް ނޫންކަމުގައެވެ. ސައުދީގެ ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިންނާއި އުންމަތުގެ ބޮޑެތި ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން ވެސް ވިދާޅުވަނީ މަޒުހަބެއް ކިޔަވައިގެން ނޫނީ ފިޤުހުވެރި ނުވާނެކަމަށެވެ. ފިޤުހު މުޤާރަން ނުވަތަ ޚިލާފީ މައްސަލަތަކަށް ދާން ވާނީ ވެސް މަޒުހަބެއް ކިޔެވުމަށް ފަހު ކަމަށެވެ. އެހެންކަމުން ފުރަތަމަ އެބައެއްގެ ޤައުމުގެ މަޒުހަބު ކިޔަވަން ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން ވެސް ބާރުއަޅުއްވައެވެ. ރާއްޖޭގައި ވެސް ކިޔަވައިދިނުމުގައި ޝާފިޢީ މަޒުހަބަށް މުޤައްރަރުތައް އޮތުން މުހިންމު ވަނީ މިހެން ވީމައެވެ. ފަހުގެ ބައެއް ޝައިޚުންނަށް ރާޖިޙުކަމަށް ފެންނަ ރައުޔަށް މުޤައްރަރު އެކުލަވައިލުން އެއީ ހަމަޖެހޭ ކަމެއް ނޫނެވެ. މިސާލަކަށް ބިން ބާޒާއި ޢުޘައިމީނާއި އަލްބާނީ ވެސް ޚިލާފުވާ މައްސަލަތައް ވަރަށް ގިނައެވެ. ރާއްޖޭގެ ސަލަފީ ޝައިޚުން ވެސް މީގެ ތެރެއިން އެކި ޝައިޚުންގެ ރައުޔުތައް ނެގުމުގެ ސަބަބުން ޚިލާފުވާ މައްސަލަތައް އެހާމެ ގިނައެވެ. ފަހުގެ ވަކި ޝައިޚެއްގެ ހުރިހާ ރައުޔަށް އެންމެނަށް އެއްބަސް ވެވޭ ޙާލަތެއް ނާދެއެވެ. މުޅި އުންމަތުގެ އެންމެން ބަލައިގަންނަ، ފަރުޢީ މައްސަލަތައް އުޞޫލުތަކާއި ޤަވާޢިދުތަކެއްގެ ދަށުން ތަފްޞީލުކުރެވި ތަރުތީބުކުރެވިފައި އޮންނަނީ 4 މަޒުހަބެވެ. ޒަމާނުއްސުރެ އިސްލާމީ ބިންތަކުގައި ދީނުގެ ޙުކުމްތައް ކިޔަވައި ފިޤުހުވެރިވުން އޮންނަނީ މި 4 މަޒުހަބުންކުރެ މަޒުހަބެއްގެ މައްޗަށެވެ. ރާއްޖޭގެ ބައެއް ޝައިޚުން ތަބާވާ ސައުދީގެ ޝައިޚުންނަކީ ވެސް މިގޮތަށް ޙަންބަލީ މަޒުހަބު ކިޔަވައިގެން ތިއްބެވި ޢިލްމުވެރިންނެވެ. ސައުދީގެ މަދަރުސާތަކާއި ޔުނިވަރސިޓީތަކުގެ ފިޤުހުގެ މުޤައްރަރަކީ ވެސް ޙަންބަލީ މަޒުހަބުގެ ފޮތްތަކެވެ. ސައުދީގައި ވެސް އަދި އެހެން ގައުމުތަކުގައި ވެސް އެއޮންނަ އުސޫލުން ރާއްޖޭގައި ވެސް ޝާފިޢީ މަޒުހަބަަށް ޙައްޤު މަޤާމު ދޭން ޖެހެއެވެ. މިދެންނެވި އުޞޫލުން މިކަންކަން ހަމަނުޖައްސައިފިއްޔާ ރޯނު އެދުރުންނާއި ފިޤުހުވެރިކަމެއް ނެތް ޚަވާރިޖުން އުފެދުން ނޫން ކަމެއް ނުވާނެއެވެ. ސައުދީން ކިޔަވައިގެން ވަޑައިގަންނަވާ ބައެއް ޝައިޚުންނަށް ޙަންބަލީ ފޮތްތައް ކިޔަވައިދޭން ފުރުސަތު އެލިބެނީ ވެސް އަދި އެ ބޭފުޅުން ޝާފިޢީ މަޒުހަބަށް ޙައްޤު މަޤާމު ނުދީ ރާއްޖޭގެ ޢުރުފާ ޚިލާފު ފަތުވާދެއްވަނީ ވެސް ރާއްޖޭގައި އެހެން ޤައުމުތަކުގައި އެއޮންނަ ފަދަ އުސޫލުތަކެއް ނެތުމުގެ ސަބަބުންނެވެ. ތިމަންމެން ބޭނުންވަނީ ޙަންބަލީ މަޒުހަބަށް ރާއްޖެ ބަދަލުކުރަން ކަމަށް ބައެއް ޝައިޚުން ވިދާޅުވެފައި ވެސް އެބަހުއްޓެވެ. މިއީ ރަނގަޅު ވިސްނުމެއް ނޫންކަމުގައި ވިޔަސް މިކަމުގެ ޙައްލު ނުގެންނަހާ ހިނދަކު މިކަމާމެދު ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ޑިމޮކްރެސީގެ ދަށުން އެމީހުންނަށް މިކަން ކުރެވޭނެ ވެސް މެއެވެ. މިކަމަށް އޮތް ޙައްލަކީ އަދި ޤައުމަށް އެންމެ ފައިދާ ހުރި ގޮތަކީ އެބަޔަކު އެބައެއްގެ ޤައުމުގެ މަޒުހަބު އެބައެއްގެ ކިޔެވުމާއި ފަތުވާ އާއި ހުރިހާ ކަމެއްގެ އަސާސެއްގެ ގޮތުގައި ނަގަން އުންމަތުގެ ހުރިހާ ޢިލްމުވެރިން ވެސް ވިދާޅުވާ އުޞޫލު ރާއްޖެއަށް ޤާނޫނުތަކާއި ޤަވާއިދުތަކުގެ ތެރެއިން ތަޢާރުފުކުރުމެވެ. ސައުދީގައި ޙަންބަލީ މަޒުހަބު އަދި މެލޭ އާއި އުރުދުން ފަދަ ތަންތާ ޝާފިޢީ މަޒުހަބު އަސާސެއްގެ ގޮތުގައި ބަލާ އުސޫލުންނެވެ. މިއީ އެއްވެސް ހާލެއްގައި މަޒުހަބަކަށް ތައައްސުބު ވުމެއް ނޫނެވެ. ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ޖާހިލުކަން މާބޮޑަށް އޮތުމުންނާއި ވެރިންގެ ގޮތުގައި ތިބި ބޭފުޅުން ވެސް މިކަންކަމަށް ލޯހުޅުވިފައި ނެތުމުގެ ސަބަބުން ނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ ބަޔަކު މިއިން ކަމަކަށް އަޅައެއް ވެސް ނުލައެވެ. 2008 ގެ ފަހުން ކަންތައް ވަމުންދާ ގޮތަށް ބަލާއިރު ޤަބޫލުކުރެވެނީ ސިޔާސީ ބޭފުޅުން ވެސް ޤައުމުގެ ދީނީ ވަޙްދަތު ނައްތައިލައި މަޒުހަބީ ބައިބައިވުންތައް އުފައްދައިގެން އޭގެ ސިޔާސީ ފައިދާ ނަގަން އުޅެނީ ކަމުގައެވެ. ޤައުމަށް ހެޔޮ އެދޭ ބަޔަކު ކުރިން މިދެންނެވި އުޞޫލުތައް ނިޒާމުގެ ތެރޭގައި ހިފެހެއްޓި ނަމަ މިއަދު އަޅުގަނޑުމެން ބިސްމިއޭ މަޒުހަބޭ ހަންބަލީއޭ ކިޔާ މިފަދަ ވާހަކަ ދައްކަން ނުޖެހުނީހެވެ. ތިރީގެ ކޮމެންޓެއްގައި ވާފަދައިން ޑރ. އަފްރާޝީމް އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުގައި އޮންނަ މިދެންނެވި އުޞޫލު ތަޢާރަފުކުރައްވަން އުޅުއްވިޔަސް އެމަނިކުފާނު އަވަހާރަވުމުން ބަޔަކު އެކަން ވިޔަކަ ނުދިނެވެ. އެކަން ކުރަން އެބަޖެހެއެވެ. ހަރުދަނާ އުސޫލުތަކެއް ގެންނަން މިހާރު ލަސް ވެސް ވެއްޖެއެވެ.
12 މެއި 2021 | ބުދަ 02:05
ޏަން
ބިސްމި މަޑުން ކިއަން ވާރިދުވެފާ ވާ އެއްވެސް ޙަދީޡް އެއް ނެތީމަ މީހުން އަށް ރަނގަޅު ގޮތް އިހްތިޔާރު ކުރަން ދަތިވާނެ. ޢެހެން ވީމަ ލިއުން ފުރިހަމަ އެއް ނުވޭ.. ކަމުގެ ދެކޮޅު އޮޅުން ފިލުވަ ދޭން ޖެހޭ
11 މެއި 2021 | އަންގާރަ 22:24
އަހުމަދު
ވަކި މަޒްހަަބަކަށް ބެލުމެއްނެތި ކީރިތި ޤުރްއާނަށްފަހު ބުޚާރީ އާއި ސަޙީހް މުސްލިމުން އަަހަރެމެން ހުކުމްތަށް ނަގަންވީ. ހަދީޘްތަށް ފުރިހަމަ އަށްބަލާލާ ހަމައެކަނި ބޭނުންވާ ތަންކޮޅަށް އެކަނި ނުަބަލާ.
11 މެއި 2021 | އަންގާރަ 15:06
އަޙްމަދު
ސުވާލުގެ ނަމުގައި ކޮމެންޓުކުރެއްވި ބޭފުޅާއަށް ދަންނަވަމެވެ. މި ލިޔުމުގައި ވެސް ވާފަދައިން ދެ ޙަރަމްފުޅުގެ ޢަމަލު އޮތީ ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުމުގެ މައްޗަށެވެ. ޙުއްޖަތަކަށް ވަންޏާ ވާން ޖެހެނީ ދެ ޙަރަމްފުޅުގެ ސަލަފުން ނުވަތަ އެންމެ ހެޔޮ ތިން ޤަރުނުގެ އަހުލުވެރިން ޢަމަލުކުރެއްވި ގޮތެވެ. އޭރު ޢަމަލު އޮތީ ބާރަށް ކިޔުމުގެ މަތީގައިކަމަށް ޢިލްމުވެރިން ބަޔާންކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. ދެ ޙަރަމްފުޅުގައި މިފަހުން މަޑުން ބިސްމި އެ ކިޔެނީ 1925 ވަނަ އަހަރު ސުޢޫދީ ދައުލަތުން ޙިޖާޒުކަރަ ހިފުމަށް ފަހު، މާ ފަހުން ތަންފީޒުކުރެވުނު އުޞޫލުތަކެއްގެ ދަށުންނެވެ. އޭގެ ކުރީގައި ބިސްމި ކިޔެމުން އައީ ބާރަށްކަން ތާރީޚުން ސާބިތުވެއެވެ. 4 މަޛްހަބުގެ އަހުލުވެރިން ޙަރަމްފުޅުގައި ވަކިން ނަމާދުކުރަން ފެށުމުގެ ކުރިން ވެސް އޮތީ ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުންކަން ސާފުކޮށް އެނގެއެވެ. އަދި އޭރު ފަތިސް ނަމާދުގެ ޤުނޫތު ވެސް ކިޔޭކަމުގައި ސުޔޫޠީ އާއި ސުބުކީ އާއި އެނޫން ޢިލްމުވެރިން ވެސް ބަޔާންކުރައްވައެވެ. ޙިޖާޒުކަރައިގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އޮތީ ޝާފިޢީ މަޛްހަބެވެ. މަދީނާގައި މާލިކީން ވެސް ފުދޭވަރަކަށް ތިއްބެވެ. މާލިކީން ވެސް ފަތިހުގެ ޤުނޫތު ސުންނަތްކަމާ މެދު ޝާފިޢީންނާ އެއްބަސްވާތީ ޙިޖާޒުކަރައިގައި އެކަމުގައި ޚިލާފެއް ކުރިއަކުން ނެތެވެ. ސުޢޫދީ ވެރިކަމަށް އެޅުމަށްފަހު ވަނީ ގަދަބާރުން ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުމާއި ޤުނޫތު ވެސް ހުއްޓުވައިލައިފައެވެ. ޙިޖާޒުގެ އިތުރުން ޝާފިޢީން ފުދޭވަރަކަށް ތިބި އަޙްސާގެ މިސްކިތްތަކުގެ ތާރީޚަށް ބަލައިލީމާ ވެސް މިކަން އެނގެއެވެ. މި ފަދަ ވާހަކަތައް ލިޔެވި ރައްކާކުރެވިފައި އެބަހުއްޓެވެ. ޝައިޚް މުޙައްމަދު އިބްރާހީމްގެ މުފްތީކަމުގައި ވެސް ވަރަށް ގިނަ މިސްކިތްތަކުގައި ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުމާއި ޤުނޫތު ކިޔުން ހުއްޓުވިކަން އެނގެން އެބައޮތެވެ. އެހެންކަމުން މިފަހުން އެތަނަށް އެގެނައި މަޛްހަބީ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން މަޖުބޫރުކޮށްގެން މަޑުން ބިސްމި ކިޔާ ކިޔުމަކީ އަދި އެމީހުން ނަމާދުކުރާ ގޮތަކީ އެއްގޮތަކަށް ވެސް ދީނީ ޙުއްޖަތެއް ނޫނެވެ. ބައެއް ޝައިޚުން ނުވެސް ގުޅޭ ދަލީލުތައް ގެންނަ އުޞޫލުން ބަލަންޏާ ޝާމްކަރައިގެ ހެޔޮކަމާއި ޔަމަނުގެ އަހުލުވެރިންގެ ފިޤުހުވެރިކަމާ ގުޅޭ ޙަދީޘްތައް ވެސް ބައިވަރެވެ. އެ ތަންތާ ބިސްމި ކިޔެނީ ބާރަށެވެ. ތިރީގައި ކޮންމެވެސް ބޭފުޅެއްގެ ކޮމެންޓުގައި ވާފަދައިން މިސްކިތްތަކުގެ އިމާމުން ވެސް މިފަދަ ޙައްސާސް މައްސަލަތަކުގައި ވަކި ގޮތަކަށް ޢަމަލުކުރުން ވެރިކަމުގެ ފަރާތުން ސުޢޫދީގައި އޮންނަނީ ލާޒިމުކޮށްފައެވެ. އެއާ ޚިލާފުވާ އިމާމުންނަށް ހަރުކަށި ފިޔަވަޅު ވެސް އަޅައެވެ. މީގެ މިސާލުތައް ވެސް ތަފްޞީލުކޮށް ކިޔައިދެވިދާނެއެވެ. ސުޢޫދީ ދައުލަތުގެ ފަރާތުން ވަނީ އެތަނުގެ މަދަރުސާތަކާއި ޔުނިވަރސިޓީތަކާއި ފަތުވާޔާ ކޯޓުތަކުގެ ހުރިހާ ކަމެއްގެ އަސާސަކީ ޙަންބަލީ މަޛްހަބުކަމުގައި ހަދައިފައެވެ. އެތަނުގެ ޔުނިވަރސީޓީތަކާއި މަދަރުސާތަކުގެ މުޤައްރަރު ބައްލަވާށެވެ. އެ ތަންތަނުން ކިޔަވައިގެން އައިސް ބައެއް ދީނީ ޢިލްމުވެރިން މިހާރު ޙަންބަލީ ފަތުވާތައް ރާއްޖޭގައި ދެއްވާކަން އެބަ ފާހަގަކުރެވެއެވެ."ފަތުވާދިނުމުގެ އުޞޫލުތަކާއި ނިޒާމު ހަރުދަނާ ކުރުން" މި ނަމުގައި 25 ޑިސެމްބަރ 2019 ގައި ވަގުތު ނޫހަށް ލިޔުއްވި ލިޔުމެއްގައި ޑރ. ޝަހީމް ވެސް މިކަމާ ދެކޮޅަށް ވާހަކަ ދައްކަވައިފައި ވެއެވެ. ރާއްޖޭގެ މިސްކިތްތަކުގައި ފިޤުހޭ ކިޔައިގެން ޙަންބަލީ ފޮތްތައް ކިޔަވައިދޭ ވާހަކަ ވެސް ލިޔުއްވައިފައި އެބައޮތެވެ. މިފަދަ ގޮތަކަށް ޤައުމުގެ މަޛްހަބާ ޚިލާފުވާން ބަޔަކަށް ދޫކޮށްފައި މިއޮތީ ރާއްޖޭގައި އެކަންޏެވެ. މިހާރު ރާއްޖޭގެ މަޛްހަބު ޙަންބަލީ މަޛްހަބަށް ބަދަލުކުރުމުގެ ބޭނުމުގައި ޙަންބަލީ ފޮތްތައް ތަރުޖަމާކޮށް އިސްލާމީ ފިޤުހޭ ކިޔައިގެން ކިޔަވައިދިނުމުގެ ޕްރޮގްރާމްތައް ވެސް އެބަ ހިންގެއެވެ. އެއްބަޔަކު ބޭނުންވަނީ ރާއްޖެ ދެވަނަ ސުޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާއަށް ހަދަންކަން ވަރަަށް ސާފެވެ. ރާއްޖޭގެ މުޤައްރަރުތައް ވެސް ޙަންބަލީކުރުމަށް ޕްލޭންކުރެވިގެން މަސައްކަތްތަކެއް އެބަ ކުރެވެއެވެ. މިފަހުން މީގެ ބައެއް ޝައިޚުންނާ ސްކޫލް މުޤައްރަރުގެ ބައެއް ބައިތައް ލިޔަން ޙަވާލުކުރުމުގެ ނަތީޖާ އައު މުޤައްރަރުން ވެސް އެބަ ފެނެއެވެ. 6 މޭ 2019ގައި އަވަސް ނޫހަށް ލިޔުއްވި ލިޔުމެއްގައި މިކަންކަމާ ދެކޮޅަށް ވެސް ޑރ. ޝަހީމް ލިޔުއްވައިފައި ވެއެވެ. އެގޮތުން މެލޭޝިޔާ ފަދަ ޘަޤާފަތާއި ފިޤުހީ މަޒުހަބުގެ ގޮތުން ރާއްޖެއާ އެއްގޮތް ޤައުމުތަކުގެ މުޤައްރަރުތަކާއި އުޞޫލުތަކަށް ތަބާވުމުގެ މުހިންމުކަން ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. "އަމިއްލަ ޤައުމުގެ ޢުރުފާއި އާދަ ކާދައަށް ރިޢާޔަތްކުރުން" އަދި "ދީނީ ދަޢުވަތު ދިނުމުގެ ގޮތްތައް މުރާޖިޢާކުރުން" މި ޞުރުޙީތަކުގެ ދަށުން ލިޔުއްވި ލިޔުންތަކާއި ޑރ. ޝަހީމްގެ އެހެން ލިޔުންތަކުގައި ވެސް މި ފާހަގަކުރެވުނު މައްސަލަތައް ޙައްލުކުރަން ޖެހޭކަން ބަޔާންކުރައްވައިފައި ވެއެވެ. ރާއްޖޭގައި ޤާނޫނުތަކާއި އުޞޫލުތައް ފާސްކޮށް ޝާފިޢީ މަޛްހަބަށް އިސްކަންދިނުމުގެ އުޞޫލު ތަޢާރުފުކުރުން ކޮންމެހެން ވެސް ބޭނުންތެރިއެވެ. ހުރިހާ އިސްލާމީ ޤައުމެއްގައި ވެސް މިކަން އޮންނަނީ މިހެންނެވެ. އެހެން ނޫނީ އެތަނެއްގެ ނިޒާމެއް ނުހިފެހެއްޓޭނެއެވެ. އަދި ރާއްޖޭގައި މިވާހެން ބަޔަކު މުޅި ނިޒާމު ގަޑުބަޑުކޮށް ނިންމައިލަފާނެއެވެ.
11 މެއި 2021 | އަންގާރަ 00:02
ސުވާލު
މައްކާގެ ހަރަމްފުޅު ލައިވް ބަލާއިރު ބާރަށް ބިސްމިކިޔާ އަޑެއްނީވޭ. އެ ކީއްވެ؟
10 މެއި 2021 | ހޯމަ 21:42
އާދަމް
ޑރ. ޙަސަން ޙަމީދު ވިދާޅުވާހެން ރާއްޖޭގައި މިދަނީ ވައްހާބީ ނުފޫޒު މާބޮޑަށް ގަދަވަމުން. ރައީސް ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި އެމީހުންނަށް މިހާ ބާރު ލިބުނީ ވެސް. ސައުދީގެ ވަކި ޔުނިވަރސިޓީއަކުން ކިޔަވާ މީހުންގެ އަތްމައްޗަށް ހުރިހާ ކަމެއް ދޫކޮށްލި ހިސާބުން ކަންކަން ގޯހުން ގޯހަށް ދާން ފެށީ. މައުމޫނުގެ ޕޮލިސީއަށް ގޮންޖެހުމުގެ ގޮތުން ނަމަވެސް އޭރު އެކަން ކުރެވުނީ ރަނގަޅަކަށް ނޫން. ޑިމޮކްރެސީގެ ނަމުގައި ވެސް މަސްލަހަތާ އެބައެއްގެ އައިޑެންޓިޓީއާ ފުށުއަރާހެން މަޒުހަބީ ބައިބައިވުންތަކަށް ޖާގަދީގެން ނުވާނެ. ހުރިހާ އިސްލާމީ ގައުމެއްގައި ވެސް އެގައުމެއްގެ މަޒުހަބު ރައްކާތެރިކުރޭ. ސައުދީ ގައި ވެސް މިފަދަ ފެނި ފާޅުވާ ފަދަ މަސްލަހަތާ ގުޅޭ ކަންކަމުގައި އެގައުމުގެ ފަތުވާޔާ ހިލާފުވާން ކުޑަ ވެސް ޖާގައެއް ނޯވޭ. މިހާރު އެމްޑީޕީ ވެރިކަމުގައި އޮވެ އެބަޖެހޭ މިކަން ރަނގަޅުކޮށް އެހެނިހެން އިސްލާމީ ގައުމުތަކުގައި ވެސް އޮންނަހެން މިޒާތުގެ ކަންކަމުގައި ރާއްޖޭގެ މަޒުހަބު ރައްކާތެރިކޮށް ފަތުވާގެ އުސޫލުތައް ވަރުގަދަކުރަން.
10 މެއި 2021 | ހޯމަ 20:26
ޝާފީ
މިފަދަ ލިޔުންތައް ގިނައިން ފެންނާނެކަމަށް އުންމީދުކުރަން. ރާއްޖޭގައި ތިބި ޝާފީ މަޒުހަބުގެ އިލްމުވެރިންގެ ބަސް ވެސް މިފަދަ ކަންކަމުގައި އިއްވާ އެއިލްމުވެރިންނަށް ފުރުސަތު ދޭން އެބަޖެހޭ. މިހާރު ނަގާކިޔަން އުޅޭ ތަން މިފެންނަނީ މުޅިންވެސް ސައުދީން ކިޔަވާގެން ތިބި ހަންބަލީ ޝޭހުން. ގައުމުގެ މަޒުހަބާ ހިލާފަށް މިގޮތަށް އެހެން މަޒުހަބުތައް ފަތުރާ، ތިމާމެން ގަބޫލުކުރާ ގޮތަކީ ހަމައެކަނި ގޮތްކަމަށް ދައްކަން މިމީހުން މިއުޅޭ އުޅުން ނިމުމަކަށް ގެންނަން ޖެހޭ. ސައުދި އަރަބިޔާ ވެސް ހިމެނޭހެން އިސްލާމީ ކޮންމެ ގައުމެއްގައި ވެސް އެ ގައުމެއްގެ މަޒުހަބަށް އިސްކަންދޭ ފަތުވާގެ އުސޫލުތަކެއް އޮވޭ. ސްކޫލު ފޮތްތައް ވެސް ގައުމުގެ މަޒުހަބަށް އެކުލަވާލެވޭ. މިސްކިތްތަކުގެ އިމާމުން ވެސް ގައުމުގެ މަޒުހަބާ ފަތުވާޔާ ހިލާފުވުމުގެ ފުރުސަތު ނުދޭ. ސައުދީގައި ވެސް މެލޭޝިޔާގައި ވެސް އަދި އިސްލާމީ ހުރިހާ ގައުމެއްގައި ވެސް ކަން އޮތީ މިހެން. ރާއްޖޭގައި ވެސް ގާނޫނީ ގޮތުން މިކަމުގެ އުސޫލުތަކެއް ކަނޑައެޅެން އެބަޖެހޭ. މިއުޅޭ ހަންބަލީ ޝޭހުންނަށް ހުރިހާ ކަމެއް ދޫކޮށްފިއްޔާ ސްކޫލްތަކުގެ މުގައްރަރާ ވެސް ކުޅެ، ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލާގެން މީ ހައްގޭ ކިޔައިގެން ރާއްޖޭގެ ކަންކަން އެމީހުންގެ މަޒުހަބަށް ބަދަލުކުރުން ދުރެއް ނޫން. ހަންބަލީ ފޮތްތައް ތަރުޖަމާކޮށްގެން ވަކި މަޒުހަބެއް ރައްޔިތުންނަށް ނާންގާ ފަތުރާ ބަޔަކު ވެސް ރާއްޖޭގައި އެބައުޅޭ. މިހާރު ވެސް ފާހަގަކުރެވޭ އެމީހުންގެ މީހުނަށް ފުރުސަތު ދިނީމާ ސްކޫލް މުގައްރަރުތަކާ ވެސް މަޑުމަޑުން ކުޅެމުން އެބަދާކަން އެމީހުންގެ ރައުޔުތައް ހިމަނާގެން. އާ މުގައްރަރު ފެށުމާ ހަމައަށް ރާއްޖޭގެ ސްކޫލް ފޮތްތައް ހުރި ގޮތާ މިހާރު ކޮންމެވެސް ވަރަކަށް ގެނެސްފަ ހުރި ބަދަލުތަކާއި ފޮތް ލިޔުނީ ކޮންބައެއްތޯ ބަލާލީމާ މިކަން އެނގޭނެ. ރާއްޖޭގަ ކަންތައް މިކުރާހެން ގައުމުގެ މަޒުހަބާ ފާޅުގައި ހިލާފުވެ އެހެނިހެން ގޮތްތައް ގަދަ ބަސް ބުނެގެން ފެތުރުމަކީ އުންމަތުގެ ދަންނަ ބޭކަލުން މަނާކުރައްވާ، ހުދު ސައުދި އަރަބިޔާގަ ވެސް ކުޑަ ވެސް ޖާގައެއް ނުދޭ ކަންކަން. ހާއްސަކޮށް ބިސްމި ފަދަ އެބައެއްގެ ދީނީ ޝިއާރުތައްކަމުގައި ފާޅުވެ ފެންނަން ހުންނަ އެބައެއްގެ އައިޑެންޓިޓީއާ ގުޅިފައިވާ ކަންކަމުގައި ގައުމުގެ މަޒުހަބާ ހިލާފުވާން އިސްލާމީ ގައުމުތަކުގައި ޖާގައެއް ނުދޭ. މިސްކިތްތަކުގެ އިމާމުން ވެސް އަމަލުކުރުން ލާޒިމު އުސޫލުތަކެއް ސައުދީ އާއި މެލޭ ފަދަ ހުރިހާ ގައުމެއްގަ ވެސް އޮވޭ. ޑރ. އަފްރާޝީމް ވެސް މަސައްކަތްކުރެއްވި ގާނޫނީ ގޮތުން ގައުމުގެ މަޒުހަބަށް އިސްކަންދިނުން ލާޒިމުކުރަން. އެކަމަކު އޭނާ އަވަހާރަވުމަށް ފަހު އޭރު ވެރިކަމުގެ ބައިވެރިންގެ ގޮތުގައި ތިބި އަދާލަތާއި ސަލަފުގެ ނުފޫޒުން އެ ބިލު ވެސް ފާސްވިއިރު އޮތީ މުޅިން ކޮށާމަށާ ބަދަލުކޮށްފަ. އިސްލާމީ ހުރިހާ ގައުމެއްގަ އޮންނަ ހެން ރާއްޖެއަށް ވެސް އެފަދަ ގާނޫނެއްގެ މުހިންމުކަން ބޮޑު. އެހެން ނޫނީ ބަޔަކު ރާއްޖޭގެ ދީނީ ނިޒާމު ހައިޖެކުކޮށް ދެވަނަ ސައުދި އަރަބިޔާ ނުވަތަ އަފްޣާނިސްތާނަށް ރާއްޖެ ހެދުން ދުރެއް ނޫން. ދިވެހިންގެ ދީނީ އައިޑެންޓިޓީ މިއަދު ރައްކާތެރި ނުކޮށްފިއްޔާ މިއުޅޭ ނަގާކިޔާ މީހުން ރައްޔިތުން ވާވައްދާ މުޅި ނިޒާމު އެއްކޮށް ގަޑުބަޑުކޮށްލުން ދުރެއް ނޫން. އުސްތާޒު ހުސޭން ރަޝީދުމެން ފަދަ އިލްމުވެރިން މިކަމުގައި އިސް ދައުރެއް އަދާކުރައްވަން އެބަޖެހޭ. އިސްލާމިކް މިނިސްޓްރީ އަށް ވެސް ބޭނުންވަނީ އުސްތާޒު ހުސޭން ފަދަ ދިވެހިންގެ މަޒުހަބުގެ މަތީގައި ތިއްބެވި ޝާފީ އިލްމުވެރިން.
10 މެއި 2021 | ހޯމަ 16:13
ޢަބްދުއްރަޝީދު
ހަމައެކަނި ތިމާ ޤަބޫލުކުރާގޮތް ބުނުން އެއީ ޢިލްމީގޮތުން ބުރަދަނެން ހުރިއެއްޗަކަށް ނުވެއެވެ. ދެންހުރި ގޮތްތައް ވެސްބުނެދީ އެއައްފަހު ތިމާބުރްވާގޮތް ވިދާޅުވުން މާހެއުކަން ބޮޑެވެ. މިމައްސަލާގައި ޢިލްމުވެރިންދިދާޅުވާ މަޝްހޫރު ތިން ޤައުލެއްއެބައޮތެވެ. އެއީ: ފުރަތަމަ ޤަވްލު: ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުމަކީ އޮތްކަމެއް ނޫނެވެ. ދެވަނަ ޤަވްލު: އަޑު ހަރުކޮށް ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުން ސުންނަތްވެގެންވެއެވެ. ތިންވަނަ ޤަވްލު: ބާރަށް ބިސްމިކިޔުމާއި ސިއްރުން ކިޔުން އިޚްތިޔާރު ވެގެންވެއެވެ. މިލިޔުމުގައި ވިދާޅުވެފައިވަނީ ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ އަލްޙަމްދުގައި ބިސްމި ވިދާޅުވި ކަމަށެވެ. ނަމާދުގައި ބާރަށް އަޑުހަރުކޮށް ބިސްމި ވިދާޅުވިކަމަށް ވިދާޅުވެފައެއްނެތެވެ. ނަމާދުގައި ބިސްމި މަޑުން ލިޔުމަށް ވިދާޅުވާބޭފުޅުންވެސް ރަސޫލާ ޞައްލަﷲ ޢަލައިހި ވަސައްލަމަ ނަމާދުކުރާއިރު އަލްޙަމުގުގައި ބިސްމި ވިދާޅުކަމާމެދު ދެބަސްވެނުލައްވައެވެ. ދެބަސްވެލައްވަނީ ބިސްމި ބާރަށް ކިޔުމާމެދުއެވެ. މިއާޓިކަލްގައި ގެންނަވާފައި ހުރި ދަލީލުތަކަށްވުރެ މާބާރުގަދަ ދަލީލުތަށް ސިއްރުން ކިޔުމާމެދު އައިސްފައި އެބަހުއްޓެވެ. ހަމައެކަނި ابن عبد الله بن مغفل ގެ މިޙަދީޘްފުޅުވެސް މިކަމަށް ފުދެއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު بسم الله الرحمن الرحيم ކިޔަވާ އަޑު އައްސަވާފައި، ތިމަންކަލޭގެފާނުގެ ބައްޕަ ވިދާޅުވިއެވެ. "ދަރިފުޅާއެވެ. ތިއީ ބިދުޢައެކެވެ. ބިދުޢަތަކުން ދުރުހެލިވާށެވެ! އެއީ ތިމަން އަޞްޙާބުބޭކަލުންހާ ބިދުޢައަށް ނަފްރަތު ކުރައްވާ ބޭކަލުންނެއް ދެކެވަޑައި ނުގަންނަވަމެވެ. ތިމަންކަލޭގެފާނު رسول صلى الله عليه وسلم އާއި އަބޫބަކުރުގެފާނާއި ޢުމަރުގެފާނުގެ އަރިހުގައިވެސް ނަމާދު ކުރެއްވީމެވެ. އެއިން އެއްވެސް ބޭކަލެއް ބިސްމި ކިޔުއްވި އަޑެއް ތިމަން ނާއްސަވަމެވެ. އެހެންވީމާ ދަރިފުޅުވެސް އެހެން ނުހަދާށެވެ. ދަރިފުޅުވެސް الحمد الله رب العالمين އިން ފަށާށެވެ.“ މިޙަދީޘްފުޅު އައްތިރުމިޛީ، އައްނިސާއީ، އިބްނު މާޖާ ގައި އައިސްފައިވެއެވެ.