މަކުނު ވިދުރި ނުވަތަ އެމްޕޮކްސް ނުވަތަ މަންކީޕޮކްސް އަކީ ދުނިޔޭގެ ފެންވަރުގައި އާންމު ސިއްހަތުގެ ކުއްލި ނުރައްކަލެއް ކަމަށް ދުނިޔޭގެ ސިއްހަތު ޖަމްއިއްޔާ (ޑަބްލިޔުއެޗްއޯ) އިން މިވަނީ ކަނޑައަޅާފައެވެ. 14 އޮގަސްޓް 2024 ވީ ބުދަ ދުވަހު އެންމެ މަތީ ލެވެލްގެ އެލާޓާއެކު މިކަން އިއުލާން ކޮށްފައިމިވަނީ މި ބައްޔާމެދު އާއްމުން ސަމާލުވުމަށެވެ.

މިއާއެކު ރާއްޖެއަށް މިބަލި އައިސްދާނޭތޯ ނުވަތަ ފެތުރިގެން ހިނގައިދާނެތޯ ގިނަ ބަޔަކު ދަނީ ސުވާލު އުފައްދަމުންނެވެ. އެއީ ރާއްޖެއަށް ދުނިޔޭގެ ހުރިހާ ހިސާބަކުން ފަތުރުވެރިން އަންނަ ގައުމަކަށްވާތީއެވެ. ޓޫރިޒަމް ޑެސްޓިނޭޝަންއަކަށްވާއިރު، މި ބަލި އައުމަކީ ވެސް އެކަށީގެންވާ ކަމެކެވެ.

ރާއްޖެއެމްވީއަށް މައުލޫމާތު ދިން ބައެއް ޑޮކްޓަރުން ވިދާޅުވާ ގޮތުގައި ރާއްޖެއަށް މިބަލި އައުމަކީ ދުރު ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅުތައް އަޅައި، ބަލި ދެނެގަނެވޭނެ ގޮތަށް އިންތިޒާމްތައް ހަމަޖެއްސުމަކީ ކުރަންޖެހޭ ކަމެއް ކަމަށް ޑޮކްޓަރުން ވިދާޅުވިއެވެ.

މީގެ އިތުރުން މި ބައްޔަށް އާއްމު ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިކޮށް، ރަނގަޅު މައުލޫމާތު ލިބިފައި ހުރުމަކީ މުހިންމު ކަމެއް ކަމަށް ޑޮކްޓަރުން ވިދާޅުވެއެވެ.

މި ބައްޔާ ގުޅޭގޮތުން ހެލްތު ޕްރޮޓެކްޝަން އެޖެންސީ (އެޗްޕީއޭ) އިން ބުނެފައިވަނީ އެމްޕޮކްސް ރާއްޖޭގައި ފެތުރިދާނެތޯ ބަލަން އެސެސްމަންޓެއް ހަދަން ފަށާފައި ވާކަމަށެވެ. އަދި އެސެސްމަންޓު ހަދާ ނިމުމުން ރާއްޖޭގައި އެ ބައްޔަށް ރައްކާތެރިވުމަށް ފިޔަވަޅުތައް އަޅާނެ ކަމަށް އެޗްޕީއޭއިން ބުނެފައިވެއެވެ. އަޅާނެ ފިޔަވަޅުތަކާ ގުޅޭގޮތުން މާބޮޑު ތަފްސީލެއް އަދި ހާމަނުކުރި ނަމަވެސް އެސެންމަންޓް ރިޕޯޓު ނިމުމާއެކު ތަފްސީލުތައް ހާމަކުރާނެ ކަމަށް އެއިދާރާއިން ބުނެއެވެ.

އެމްޕޮކްސް އިންސާނުންނަށް ވާސިލުވަނީ ބަލި ޖެހިފައިވާ ޖަނަވާރެއްގެ ފަރާތުންނެވެ. އިންސާނުންނަށް އެންމެ ފުރަތަމަ މި ބަލި ޖެހިފައިވާކަން ރިޕޯޓުކޮށްފައިވަނީ 1970 ވަނަ އަހަރު އެވެ. 2022 ވަނަ އަހަރު ދުނިޔޭގެ އެކި ކަންކޮޅުތަކުގައި މި ބަލި ފެތުރިގެން ދިޔައިރު، އެންމެ ގިނައިން މި ބަލި ރިޕޯޓު ކުރަމުންދަނީ އެފްރިކާ ސަރަހައްދުގެ ބޭރުންނެވެ.

އިންސާނެއްގެ ހަށިގަނޑަށް މި ވައިރަސް ވަދެއްޖެނަމަ އެ ވައިރަސް ހުންނަ މީހެއްގެ ފަރާތުން އެހެން މީހުންނަށް ވެސް މި ވައިރަސް އަރައެވެ. މިބައްޔަކީ ގައިންގަޔަށް އަރާ ބައްޔަކަށްވާއިރު، ކެއްސާ ކިނބިހި އެޅުމާއި ޖިންސީ ގުޅުން ހިނގުމާއި ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހާ ބޭނުންކޮށްފައިވާ އެއްޗެއް ބޭނުންކުރުމުގެ އިތުރުން އަންނައުނާއި ސިރިންޖު ފަދަ ތަކެތިން ބަލިޖެހުމުގެ ފުރުސަތު ބޮޑެވެ.

ބަލި ޖެހުމުން ފެންނަ ނިޝާން ތަކުގެ ތެރޭގައި ހުން އައުމާއި ގައިގަ ރިއްސުމާއި ގައިގެ ތަންތަން ފާރުވުމާއި ފޮޅުތައް ނެގުން ހިމެނެއެވެ. މި ބައްޔަކީ ފަރުވާއެއް ނުކުރިނަމަވެސް އަމިއްލަޒާތުގައި އާންމުކޮށް ފަސޭހަވާ ބައްޔެކެވެ. ނަމަވެސް ބަލީގައި ބޮޑުވަރުވެ، ފަރުވާ ނުލިބިއްޖެ ނަމަ މި ބައްޔަކީ ފުރާނަ އަށް ނުރައްކާވާ ބައްޔެކެވެ.

މިބަލިން ރައްކާތެރިވުމަށް އެމްޕޮކްސް ވައިރަސް ހުންނަކަމަށް ފާހަގަކުރެވޭ ޖަނަވާރުތަކާއި ބަލި ޖެހިފައިވާ މީހުންނާ ދުރުހެލިވާންޖެހެއެވެ. ޖިންސީ ގުޅުން ހިންގާއިރު ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅުމާއި، ގިނަ މީހުން އެއްވާ ތަންތަނަށް ދާނަމަ މާސްކް އެޅުން ފަދަ ރައްކާތެރިކަމުގެ ފިޔަވަޅު އެޅަންޖެހެއެވެ. އަދި ސިއްހީ އެހީތެރިންގެ ލަފައާއި އެކު ބަލިން ރައްކާތެރިވުމަށް ވެކްސިން ޖެހުމާއި، ރޯގާޖެހި އަލާމަތްތައް ފެންނަކަމަށްވާނަމަ މީހުންގެ ތެރެއަށް ނުނިކުމެ ޑޮކްޓަރަށް ދައްކައި، އެހީތެރިކަން ހޯދަންޖެހެއެވެ.

ފަރުދީ ގޮތުން އެމީހެއްގެ ޒިންމާ އަދާކޮށް، ދުރާލާ ބަލިތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް ފިޔަވަޅުތައް އަޅާކަމަށްވާނަމަ ގައިންގަޔަށް އަރާ ބައްޔާއި އަދި ގައިންގަޔަށް ނާރާ ބަލިމަޑުކަމުން ވެސް ދުރުކޮށްދޭނެއެވެ.