ރާއްޖެއާއި މޮރިޝަސްގެ ކަނޑުގެ ސަރަޙަދުން ފުށުއަރާ ސަރަޙައްދުގެ އިން ވަކި ކުރުމުގެ މައްސަލަ، ރާއްޖެ އިން އެދުނު ގޮތަށް، އިންޓަނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޯ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީ (އިޓްލޮސްއިން) އިން މިވަނީ ނިންމާފައެވެ.

މި މައްސަލައިގައި ސަރުކާރުގެ 'ކަޑަ' ކަން ދައްކަން އިދިކޮޅުން، ކުރީގެ ރައީސް އަބްދުﷲ ޔާމީން މިނިވަން ކުރުމަށް ގޮވާލާ މަސައްކަތް ނުކުރާހާ މިންވަރަށް މަސައްކަތް ކުރިއެވެ. ދައްކަން އުޅުނީ ސަރުކާރުގެ ކަޑަކަމާއި ދިވެހިންގެ މިނިވަންކަން ގެއްލިއްޖެކަމަށެވެ. ތަފާތު ހިޔާލީ ފޮލާތައްކައްކަމުން ދުވާލަކު ދެއިރަށް ބޯ ބޭހެއް ހެން ބަޔާންތައް ނެރެ އުޅުނެވެ.

ޕްރޮގްރެސިވް ކޮންގްރެސް ކޯލިޝަނުން ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް އޮޅުވާލުމަށާއި ރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ނުހަނު ހައްސާސް މައްސަލައެއްގައި ސިޔާސީ މަންފާ ހޯދުމަށް އެތައް މަސައްކަތެއް ކުރިއެވެ. މީގެ ކުރިންވެސް ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ފިތުނަ އުފައްދަން މަސައްކަތް ކުރި އެހެންކަންތައްތަކާ އެއްގޮތަށެވެ. 2019 މޭ 24 ގައި ޕްރޮގްރެސިވް ޕާޓީ އޮފް މޯލްޑިވްސްއިން ނެރުނު ބަޔާނުގައި، ޗާގޯސްގެ މައްޗަށް ސިޔާދަތީ ބާރު އޮތްކަމަށް މޮރިޝަސްއިން ކުރާ ދައުވާގައި މޮރިޝަސްއަށް ނުހަނު ތާއީދުކޮށް، ޗާގޯސް އާކިޕެލާގޯ މޮރިޝަސްއަށް އަނބުރާ ދިނުމަށް ގޮވައިލި އދ. ގެ އާއްމު މަޖިލީހުގެ ގަރާރާ ދެކޮޅަށް ރާއްޖެއިން ވޯޓުލުމާ ގުޅިގެން، ރާއްޖޭގެ ސަރުކާރުން މޮރިޝަސްގެ ރައްޔިތުންގެ ކިބައިން މައާފަށް އެދެންޖެހޭނެކަމަށް ބުންޏެވެ.

އަދި އެވޯޓަކީ މޮރިޝަސްގެ ރައްޔިތުންގެ ހައްގުތަކަށް އަރައިގަތް ވޯޓެއްކަމަށްވެސް ޕްރޮގްރެސިވް ޕާޓީ އޮފް މޯލްޑިވްސްއިން އޭރު ބުނެފައިވެއެވެ. އެ ޕާޓީން އެހެން ބުނެފައިވީ ނަމަވެސް، ޕްރޮގްރެސިވް ޕާޓީ އޮފް މޯލްޑިވްސްގެ ސަރުކާރުން 2017 ޖޫން 22ގައި ވަނީ ޗާގޯސްގެ މައްސަލާގައި އިންޓަރނޭޝަނަލް ކޯޓް އޮފް ޖަސްޓިސްގެ އިސްތިޝާރީ ލަފައަކަށް އެދި މޮރިޝަސްއިން އދ.ގެ އާއްމު މަޖިލީހަށް ހުށަހެޅި ގަރާރާ ދެކޮޅަށް ވޯޓު ލާފައެވެ.

ނަމަވެސް 2019 ޑިސެމްބަރު 18ގައި މި ސަރުކާރުން ވަނީ، އިޓްލޮސްގައި ކުރިއަށްދާ މައްސަލާގެ އިބްތިދާއީ މަރުހަލާގައި ޕްރިލިމިނަރީ އޮބްޖެކްޝަންސްގެ ގޮތުގައި ޗާގޯސް އާކިޕެލާގޯގެ ސިޔާދަތީ ބާރުވެރިކަމާ ގުޅޭގޮތުން އިނގިރޭސިވިލާތާ މޮރިޝަސްއާ ދެމެދު އުފެދިފައިވާ ޚިޔާލު ތަފާތުވުމާ ގުޅޭ މައްސަލައެއް ކުރިއަށް ދަނިކޮށް އިޓްލޮސްއަށް ހުށަހެޅިފައިވާ މައްސަލަ ބެލުމުގެ އިޚްތިސާސް އެ ޓްރައިބިއުނަލަށް ލިބިގެން ނުވާކަމަށް ވަކާލާތުކޮށްފައެވެ.

ނަމަވެސް، އިބްތިދާއީ އަޑުއެހުންތަކަށްފަހު އިޓްލޮސްއިން ނިންމީ ޗާގޯސް އާކިޕެލާގޯގެ ސިޔާދަތީ ބާރުވެރިކަމާ ގުޅޭގޮތުން އައި.ސީ.ޖޭއިން ނެރެފައިވާ އިސްތިޝާރީ ލަފައަށް ރިއާއަތްކޮށް މޮރިޝަސްއިން އިޓްލޮސްއަށް ހުށަހަޅާފައިވާ މައްސަލަ ބެލުމުގެ އިޚްތިސާސް އެ ޓްރައިބިއުނަލަށް ލިބިގެންވާކަމަށެވެ. އިޓްލޮސްގެ މި ނިންމުމާ ގުޅިގެން، އެ ޓްރައިބިއުނަލުގެ އަޑުއެހުންތަކުގައި ދިވެހި ސަރުކާރުން ވަކާލާތުކޮށްފައިވަނީ ރާއްޖެއާއި ޗާގޯސް އާކިޕެލާގޯއާ ދެމެދުވާ ކަނޑުގެ ސަރަޙައްދުގެ އިން ވަކިކުރުމުގެ މައްސަލާގައި ކުރިއްސުރެ ރާއްޖެއިން ގެންގުޅެމުންދިޔަ ސިޔާސަތުތައް ދިފާއުކުރުމަށެވެ.

ރާއްޖެ އާއި ޗާގޯސް ޖަޒީރާއާ ދެމެދު އެއްވެސް ފަރާތަކަށް 200 ނޯޓިކަލް މޭލު ހަމަނުވެ، ހާއްސަ އިގުތިސޯދީ ސަރަހައްދު ފުށުއަރާ ގާތްގަނޑަކަށް 95،000 އަކަކިލޯމީޓަރުގެ ސަރަހައްދެއް އޮވެއެވެ. މޮރިޝަސްގެ ފަރާތުން އިޓްލޮސްއަށް ހުށަހަޅާފައިވާ ހުށަހެޅުމުގައި ބޭސް ޕޮއިންޓް ކަނޑައަޅަން ފަށާނެ ހިސާބަކީ ތިލަ ދިޔަވަރުގައި ފެންނަން އޮތް ބްލެންހެމް ރީފް އިން ފެށިގެން ކަމުގައި ވަނީ ބަޔާންކޮށްފައެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭން ބުނެފައިވަނީ ބައިނަލްއަގުވާމީ ހަމަތަކަށް ބަލާއިރު، ތިލަ ދިޔަވަރުގައި ފެންނަން އޮންނަ ފަރަކުން ބޭސް ޕޮއިންޓު ކަނޑަނޭޅޭނެ ކަމަށެވެ. އިން ވަކިކުރުމުގެ މައްސަލައިގައި، ރާއްޖޭން ވަކާލާތުކުރީ، ކަނޑުގެ ސަރަހައްދުގެ އިން ވަކިކުރުމުގައި ބަލަން ޖެހޭނީ ޗާގޯސްގެ އައްސޭރިފަށުން ފެށިގެންނެވެ.

ނަމަވެސް އިޓޮލަސްގެ ނިންމުމުގައި އިންޑިއާ ކަނޑުގައި މޮރިޝަސް އާއި ރާއްޖެއާއި ދެމެދު ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު ކަނޑައެޅުމާ ގުޅޭ މައްސަލަ ބެލުމަށް އެކުލަވާލާފައިވާ އިންޓަނޭޝަނަލް ޓްރައިބިއުނަލް ފޯ ދަ ލޯ އޮފް ދަ ސީގެ ސްޕެޝަލް ޗެމްބަރުން ވަނީ ހުކުމް އިއްވާފަ އެވެ.

މި މައްސަލަ ހުށަހެޅީ 24 ސެޕްޓެމްބަރު 2019 ގައި ކަމާބެހޭ ދެ ދައުލަތުގެ މެދުގައި ވެފައިވާ ހާއްސަ އެއްބަސްވުމެއްގެ ތެރެއިން ޓްރައިބިއުނަލްގެ ގާނޫނު އަސާސީގެ 15 ވަނަ މާއްދާގެ 2 ވަނަ ޕެރެގްރާފް އަށް އަމަލުކޮށްގެން އުފެއްދި ހާއްސަ ޗެމްބަރަކަށެވެ. 28 ޖެނުއަރީ 2021 ގައި ސްޕެޝަލް ޗެމްބަރުން އިބްތިދާއީ އިއުތިރާޒުތަކާ ގުޅޭ ހުކުމް އިއްވާފައިވެއެވެ.

އިޓްލޮސްއިން ނިންމި ނިންމުމުގައި ވަނީ ރާއްޖޭން ފާހަގަކުރި ނުކުތާތަކަށް ތާއީދުކޮށްފައެވެ. އިޓްލޮސްގެ ސްޕެޝަލް ޗޭމްބަރުން އިއްވި ނިންމުމުގައި ބުނީ، ތިލަ ދިޔަވަރުގައި ފެންނަ އޮންނަ ފަރަކުން، އިން ވަކިކުރުމަށްޓަކައި އިކުއިޑިސްޓަންސް ރޮނގު ދެމޭނެ އެއްވެސް ހަމައެއް ނެތް ކަމަށެވެ. އެއާއެކު މޮރިޝަސްއާ ދެކޮޅަށް މައްސަލަ ނިމުމުން، ދެގައުމުގެ ފުށުއަރާ ސަރަހައްދުން ރާއްޖެއަށް ވަނީ 4،687 އަކަކިލޯމީޓަރުގެ އިތުރު ސަރަހައްދެއް ކަށަވަރުވެފައެވެ.

މޮރިޝަސް އިން ވަކާލާތު ކުރި ގޮތަށް މައްސަލަ ނިމުންނަމަ، އެ ސަރަހައްދު ލިބޭނީ މޮރިޝަސް އަށެވެ. މޮރިޝަސް އިން ހުށައެޅީ ފުށުއަރާ 95،600 އަކަ ކިލޯމީޓަރު ދެ ބަޔަށް ބަހާލުމަށެވެ. އޭރުން ރާއްޖެއަށް 47،172 އަކަކިލޯމީޓަރު އަދި މޮރިޝަސްއަށް 48،458 އަކަ ކިލޯމީޓަރު ލިބޭނެއެވެ.

އިޓްލޮސްގެ ނުވަ މެމްބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވިގެންވާ ޗެމްބަރުން ބެެއްލެވި މި މައްސަލައިގައި އިއްވި ހުކުމްގައި ނިންމާފައި ވަނީ، ރާއްޖެ އާއި ޗާގޯސްއާ ދެމެދުގައިވާ ފުށުއަރާ ކަނޑުގެ ސަރަހައްދު ބެހުމުގައި ބަލަން ޖެހޭނީ ރާއްޖޭން ވަކާލާތުކުރި ގޮތަށް ޗާގޯސްގެ އައްސޭރިފަށުން ފެށިގެން ކަމަށެވެ.

ހިކި ދިޔައިގައި ބްލެންހެމް ފަރު ފެނުން މަތީގައި އޮންނަ ކަމަށް މޮރިޝަސް އިން ބުނާ ބުނުމަށް ބާރު ލިބޭއިރު، އެ ފަރަކީ މޮރިޝަސްގެ އައްސޭރިފަށުގެ ބައެއްގެ ގޮތުގައި މި މައްސަލައިގައި ބެލިދާނެ ކަމަށް ހުކުމުގައި ބުނެފައިވީނަމަވެސް، އެ ކަމަށް އެކަނި ބަލައިގެން އިން ވަކި ކުރުމުގައި ބްލެންހެމް ފަރަކީ ބޭސްޕޮއިންޓެއް ކަމަށް ބަލައިނުގަނެވޭނެ ކަމަށް ހުކުމްގައި ބުނެފައިވެއެވެ.

ގަބޫލުކުރެވޭ ވަރުގެ ވަރުގަދަ ހެއްކެއް ނެތް ހާލަތުގައި ބްލެންހެމް ފަރަކީ ބޭސްޕޮއިންޓެއް ކަމަށް ބެލުމަށް ޗެމްބަރުން ފަސްޖެހޭ ކަމަށާއި، ބްލެންހެމް ފަރަކީ ބޭސްޕޮއިންޓެއް ކަމަށް ނުބެލޭނެކަން ހުކުމްގައި ފާހަގަކޮށްފައިވެއެވެ.

ހުކުމް ވަރަށް ސާފެވެ. ރާއްޖެއިން ވަކާލާތު ނުކޮށް ދިވެހިންގެ ހައްގުގައި މި މަސައްކަތް ނުކުރި ނަމަ ގެއްލުން މާބޮޑެވެ. އިދިކޮޅުން ރެއާ ދުވާލު ރާއްޖެއިން ބައެއް ގެއްލިއްޖެ ކަމަށް ދިވެހިންގެ ލޮލުގައި އަނދުން އަޅުވަން ކުރި މަސައްކަތް މިދިޔައީ ހަމަ ޗޮކުންނެވެ.

މައްސަލައަކީ އިން ވަކިކުރުމުގެ މައްސަލައެއްވެސް ނޫނެވެ. ދިވެހިންގެ ޖީބުން ވައްކަން ކޮށްގެން ޖަލުގައި ހުންނެވި މީހެއްގެ ވާހަކަ އޮއްބާލުމެވެ. ސަރުކާރުން ކުރަމުން އަންނަ ހަރުދަނާ އަދި ދިވެހިންނަށް ލާބަ ލިބޭ އެތައް ކަމެއް ނުވާކަމަކަށް ދައްކައިގެން ދެ ބޯ ގެރި ދުއްވުމެވެ. މިހާތަނަށް ރާއްޖޭގެ ތާރީހުގައި ރާއްޖެއިން ބައެއް ވިއްކަން ފައި ވިއްދާފައި ހުރީ އެންމެ ވެރިއެކެވެ. އެއީ ފ އަތޮޅު ވިއްކާލަން އުޅުނު މައްސަލައެވެ. އެކަންވެސް ދިފާއުކޮށް ފ އަތޮޅަކީ އެތަނުގެ ވަޒަންވެރިންގެ ތަނެއްގެ ގޮތުގައި ބޭއްވުމަށް އެންމެ ބޮޑަށް ވަކާލާތުކުރީ އެމްޑީޕީންނެވެ. މިހާރު ދެން މިކަމުގައި އިދިކޮޅުން ދައްކާނެ ވާހަކައެއް ނެތެވެ. ކުރެވޭނެ ކަމެއް ނެތެވެ. ސަރުކާރު ބަދަލުކުރަން އެމީހުން ކެނޑިނޭޅި ކުރަމުންދާ ނާކާމިޔާބު މަސައްކަތުގައި، ކުރިއަށް އޮތް ރިޔާސީ އިންތިހާބް އަންނަންވާރަށް ދެން ދުއްވާނެ އެހެން ދެބޯގެރިއެއް ހޯދަން ތެޅިފޮޅިގަންނާނީވެސް ތޯއްޗެކެވެ.