އެއްވެ އުޅުމާއި ޚިޔާލުފާޅުކުރުމަކީ ގާނޫނު އަސާސީން ލިބިދީފައިވާ ހައްގެކެވެ. ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި ގިނަ ބަޔަކު ގާނޫނު އަސާސީގެ އެ ދެ މާއްދާއަށް ވަރަށް ފަރިތަވެސްމެއެވެ. މާއްދާ 27 މއަކީ ދިވެހިންނަށް ވަރަށް ފަރިތަ މާއްދާއެކެވެ. އެއީ ޚިޔާލުފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ގާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާންވެގެންވާ މާއްދާއެވެ. އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ގާނޫނު އަސާސީން ކަށަވަރުކޮށްދީފައިވަނީ 32 ވަނަ މާއްދާއިންނެވެ.

މިއަށްވުރެ ތަފްސީލުކޮށް މިދެ މާއްދާއަށް ބަލައިލުމަށް، މާއްދާގައި ބުނެފައިވާ އެއްޗެއް ބަލައިލާނަމެވެ. 27 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނެފައިވަނީ، މިނިވަންކަމާއެކު ފިކުރުކުރުމާއި އިސްލާމްދީނުގެ އަސްލަކާ ޚިލާފުނުވާ ގޮތެއްގެމަތިން އެމީހެއްގެ ބުއްދިއަށް ފެންނަ ގޮތްތަކާއި ޚިޔާލުތައް ދުލާއި ގަލަމުން އަދި މިނޫންވެސް ގޮތްގޮތަށް ފާޅުކުރުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވާކަމަށެވެ. 32 ވަނަ މާއްދާގައި ބުނެފައިވަނީ، ދައުލަތުގެ ހުއްދައެއް ކުރިން ހޯދަމަކާ ނުލައި ސުލްހަވެރިކަމާއެކު އެއްވެއުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ކޮންމެ މީހަކަށްމެ ލިބިގެންވެއެވެ.

ގާނޫނު އަސާސީގައި ސަރީހަ ދިވެހި ބަހުން މި ދެ ހައްގު ފުޅާކަން ބޮޑުގޮތެއްގައި ދީފައި އޮތްނަމަވެސް މި ދެ ހައްގަކީ ބައެއް ވެރިން ވަރަށް ބޮޑަށް ޖެހިލުންވާ ދެ ހައްގެވެ. އެކަން މާޒީން ވަނީ ފެނިގެންގޮސްފައެވެ. އެކަމާ ބިރުފުޅުން ގާނޫނުތައް ހައްދަވައިގެން އެހައްގުތައް ވަނީ ހަނިކުރައްވާފައެވެ. ހައްގުތައް ތަންމިނަށް ހުޅުވާލުމުން މުޖުތަމައު ފަސާދަވެ ހަމަނުޖެހުން ހިނގަނީ ކަމަށާއި، އެކަމުގައި ވަކި މިންތަކެއް ހުންނަންޖެހޭކަމަށް ވިދާޅުވެއެވެ. ނަމަވެސް ޚިޔާލުފާޅުކުރުމާއި އެއްވެ އުޅުމަކީ މުޖުތަމައެއް ބިނާކޮށް މުޖުތަމައުގެ އެންމެންގެ އަޑު، ވެރިކަމުގައި ހުންނަވާ ވެރިއަކަށް ނުވަތަ ކަމާބެހޭ ފަރާތްތަކާއި ހަމައަށް ގެންދިޔުމަށް އެންމެ މުހިންމު ދެ ހައްގެވެ. ވަކި މިންތަކެއް ކަނޑައެޅިފައި ނަމަވެސް ކޮންމެހެންވެސް ލިބެންޖެހޭ ދެ ހައްގެވެ.

އެހައްގުގެ ބޭނުންކުރުމުން ބޮޑެތި އަދަބު ދޭގޮތަށް ގާނޫނުގެ ދިގު އަތް އޮންނަނަމަ، އެމުޖުތަމައެއްގެ ތެރެއިން ފެނިގެންދާނީ ޚުދުމުޚުތާރުކަމެވެ. ވަކި މީހެއްގެ ބާރުގަދަވެ، ހަންފެތުރުމުގެ ބައި ބޮޑުވެގެންދެއެވެ. މުޖުތަމައުގެ ގިނަ ބަޔަކު ބިރުގަނެ، ދިމާވާ ކަންކަމުގެ ވާހަކަ ދައްކަން ޖެހިލުންވެއެވެ. މިއީ ދިގު މުއްދަތަކަށް ވެރިކަމުގައި ހުންނަވަން ބޭނުންފުޅުވާ ވެރިން، ވަކިން ޚާއްސަކޮށް ވެރިމީހާއަށް ބޮޑަށް ފައިދާވާގޮތަށް ކަންކަން ކުރައްވާ ވެރިން ކަންކުރައްވާގޮތެވެ.

ވެރިކަމުގައި ހުންނަވަނީ މިސިޔާސަތު ގެންގުޅޭ ވެރިއެއްނަމަ، އެ ވެރިއަކަށް ތާއީދުކުރާ ފަރާތްތަކުންވެސް އަޑަށް ބާރުލާފައި، ޚިޔާލުފާޅުކުރުމާއި އެއްވެ އުޅުމުގައި ވަކި އިންތަކެއް އޮންނަންވާނެކަމަށާއި ޒިންމާތަކެއް އޮންނަ ވާހަކަ ނިކަން ބާރަށް ދައްކައެވެ. އެއީ އެވެރިކަމެއްގައި ކުރާ ނުރަނގަޅު ނުވަތަ ރައްޔިތުން ނުރުހޭ ކަމެއްގެ ވާހަކަ މާބާރަށް ދައްކާތީ އެވާހަކަތަކުގެ އަޑު ކަނޑުވާލުމަށެވެ. އެއްވާން ޖެހޭ ހެއްޔޭ، އެއްވާން ބޭނުންނަމަ ހައްޖަށް ދާންވީނޫންހޭ، ބުނެ އެކަމަށް ހަޖޫވެސް ޖައްސަވައެވެ. ފަހަރެއްގައި އެހެން ވިދާޅުވަނީ އުމުރު ދުވަހު ވެރިކަމުގައި ހުންނަވާނެކަމަށް ހީފުޅުކުރައްވައިގެންނެވެ. ހާލަތު ބަދަލުނުވާނެކަމަށް ހީކޮށެވެ.

ނަމަވެސް ދުނިޔެ ދައްކާ މަންޒަރަކީ އެޔެއް ނޫނެވެ. ދުނިޔެއަކީ އަބަދުވެސް ބަދަލުވަމުން އަންނަ ތަނެކެވެ. އެއްވެސް ކަމެއް އަބަދު އެއްގޮތަކަށް ނޯވެއެވެ. އެގޮތުން ވެރިކަންވެސް ނިމި ހާލަތު ބަދަލުވެގެންދެއެވެ. ތިމާމީހާ ވެރިކަމުގައި ހުރެ ހަނިކުރި ހައްގުތައް އަނެއް ބަޔަކު އައިސް އެއޮތްގޮތަށް ހަމަ ބާއްވަވެސްފާނެއެވެ. ނުވަތަ އެއަށްވުރެ ބޮޑަށް ދީވެސް ފާނެއެވެ. ނަމަވެސް މީގައި ފާހަގަކުރަން ބޭނުންވަނީ، ވެރިކަމުގެ އާރުބާރާއި ގެއްލުމުން އެއްކަލަ ޚިޔާލުފާޅުކުރުމާއި އެއްވެ އުޅުމުގެ ހައްގަށް ޖެހޭ ކުއްލި ލޯތްބެވެ. އެހިސާބުން އެއީ ގާނޫނު އަސާސީން ލިބިދޭ ހައްގެއްކަން ނިކަން އަޑަށް ބާރުލާފައި ދައްކައެވެ. ވެރިކަމުގައި ހުރިއިރު ދެ މީހަކު މަގެއްގެ މަތީގައި ތިއްބަސް ފުލުހުން ފޮނުވައި އެބަޔަކު ހައްޔަރުކުރި ކަމެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. އެއްވާންބޭނުންނަމަ ހައްޖަށް ދާންވީ ނޫންހޭ ބުނެވުނު ކަމެއްގެ ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. އެއްވުމެއް ބާއްވާއިރަށް ޕެޕަރ ސްޕްރޭއިން، މީހަކުވެސް ވަކިނުކުރެވޭވަރު ކޮށްލެވުނު ކަމެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. މީހުންނަށް ކުރި އަނިޔާއެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ.

ދެން ދައްކަން ފަށަނީ އެއިރެއްގައި އޮންނަ ސަރުކާރެއް ހާދަ ޚުދުމުހުތާރޭ، އަނިޔާވެރިއޭ ކިޔާ އެވާހަކަތަކެވެ. ހައްގުތައް ހަނިކުރާކަމުގެ ވާހަކައެވެ. ތިމާމީހުންނަށް މީގެ ކުރިން ކިޔުނީ ކީކޭ ކަމެއް ހަނދާނެއް ނުހުރެއެވެ. އަދިވެސް ދިވެހިންނަށް ތަދުވަނީ އަމިއްލަ މީހާގެ ގައިގައި ޖެހީމައެވެ. އެތަދު ފިލާއިރު އޮންނަނީ އެކަންވެސް ހަނދާންނެތިފައެވެ. އެހެންކަމުން މިފަދަ އަސާސީ ހައްގުތަކުގެ ބޭނުން އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހިފޭތަނެއް ނާދެއެވެ. ކޮންމެ ބަޔަކުވެސް ވެރިކަމުގައި ތިބޭ ހިތުން، މިފަދަ ހައްގުތައް އޮންނަނީ ދީފައިކަމަށާއި ހަނިނުކުރާ ކަމަށް ބުނެއެވެ. ނަމަވެސް ބާރު ގެއްލޭ ހިސާބުން އެހައްގުތަކުގެ ބޭނުން އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ހިފަން ބޭނުންވެއެވެ. ކުއްލިކުއްލިއަށް މިހައްގުތައްދެކެ މިވާ ލޯތްބެއް ހަމަ އެއްގޮތަަކަށްވެސް ނޭންގެއެވެ.