ހުރިހާ ޒަމާނެއްގައިވެސް ދިވެހީން ކުޅިވަރު ކުޅުނެވެ. އެކިއެކި ދުވަސްތައް ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުންވެސް ކުޅިވަރުގެ އެކި ހަރަކާތްތައް އައީ ބާއްވަމުންނެވެ. އެންމެ އެވޭލާ ޒަމާނުން ފެށިގެންނެވެ. އެހެންނަމަވެސް ކުރީ ޒަމާނުގައި ދިވެހިން ދަންނަނީ ދިވެހި ސަގާފީ ކުޅިވަރުތަކެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ ކުޅިވަރުތަކުގެ ގޮތުގައި މިއަދު ފާހަގަކުރެވިފައިވާ ކުޅިވަރުތައް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ހަފޮޅުން އެތެރެވެފައިވަނީ ނިސްބަތުން ވަރަށް ފަހުންނެވެ. އެކަހަލަ ބައެއް ކުޅިވަރުތައް ތައާރަފުވި ދުވަސްވަރު އެކުޅިވަރުތައް ކުޅުމުގައި އަމަލީގޮތުން އުޅުނު ބައެއް މީހުން އަދިވެސް ދުނިޔޭގައި އެބަތިއްބެވެ. ވޮލީޔާއި ބާސްކެޓްބޯޅައެވެ. ޓެނިހާއި ބެޑްމިންޓަނެވެ. ޓޭބަލް ޓެނިހާއި ހޮކީއެވެ. ފުޓްބޯޅަޔާއި ނެޓްބޯޅައެވެ. މިހެންގޮސް އަދިވެސް ކިތަންމެ ކުޅިވަރެކެވެ.
އެވޭލާ ޒަމާނުން ފެށިގެން ދިވެހީން ކުޅެމުން އައި ބައެއް ކުޅިވަރުތައް މިހާރުވަނީ އުވިގެން ގެއްލިގެން ގޮސްފައެވެ. އަނެއްބައި ކުޅިވަރުތައް އެޔާއި ގާތްކުރާ ބައިނަލްއަގުވާމީ ކޮންމެވެސް ކުޅިވަރެއްގެ ބައްޓަމަށް ފެތިގެން އަދިވެސް ދެމިގެން އެބައާދެއެވެ. މަންޑިޔާއި ބަށިބޯޅަޔަކީ މިއަދު މަސްހުނިވެފައިވާ ކުޅިވަރުތަކެވެ. ކުރީގެ ގޮތްތަކާއި ފަހުގެ ގޮތްތަކެވެ. ދިވެހި ކުޅިވަރުތައް ބަދަލުވަމުން ފުރޮޅެމުން އަންނަ ގޮތުގެ މައްޗަށް ފުރިހަމަ ދިރާސާތަކެއް މިހާތަނަށް ހެދިފައެއް ނެތެވެ. އެކަހަލަ ދިރާސާތަކެއްކޮށް ހޯދައި ބަލައިފިއްޔާ ވަރަށް ޝައުގުކުރަނިވި ވަރަށް ގިނަ ކަންކަން ފެންނާނެއެވެ. ޒަމާނީވެފައިވާ ސަގާފީ ކުޅިވަރުތަކުގެ ލިސްޓަށް ކިތަންމެ ކިތަންމެ ކުޅިވަރެއްވެސް އަރާނެއެވެ. އަދިވެސް ކިތަންމެ ކަމެކެވެ.
ދިވެހި ކުޅިވަރަށް ޒަމާނީ ބަދަލުތައް އަންނާން ފެށީ ދިވެހި ޒުވާނުން ސިލޯނާއި އިންޑިޔާގައި ތައުލީމު ހާސިލްކުރަން ފެށި ހިސާބުންނެވެ. ޚާއްސަކޮށް ވެރިކަންކުރާން ތިބޭ މީސްމީހުންގެ ދަރީން ސިލޯނާއި އިންޑިޔާއިން ތައުލީމް ހާސިލްކޮށްގެން އެނބުރި މާލެ އައިސް ބޭރުގައި އެމީހުންނަށް ދަސްވި ކުޅިވަރުތައް މާލޭގައި ތިބޭ ޒުވާނުންނަށްވެސް ދަސްކޮށްދީގެން މާލޭގައި އެކުޅިވަރުތައް ކުޅޭން ފެށި ހިސާބުންނެވެ. ފުޓްބޯޅަޔާއި ކުރިކެޓާއި ޓެނިހާއި ބެޑްމިންޓަނާއި ބާސްކެޓްބޯޅަ ތައާރަފުވީ މިގޮތުންނެވެ. މިވެނި ކުޅިވަރެއް ތައާރަފުވީ މިވެނި އަހަރެއްގައި މިވެނި މީހެއްގެ ފަރާތުން ކަމަށް ކަނޑައެޅުމަކީ ފަސޭހަކަމެއް ނޫނެވެ. އެކަންވާނީ ނިމުމެއްނެތް ބަހުސަކަށް ހުޅުވައިލެވޭ ދޮރަކަށެވެ. އެހެންވީމާ އެންމެ ފަސޭހަގޮތަކީ ޒަމާންތަކަށް ބަހައިލުމެވެ.
ޒަމާނީ ކުޅިވަރުތައް ދިވެހިރާއްޖެއަށް ތައާރަފުވެ މަގުބޫލުވަމުން ފެތުރެމުން އައިގޮތުގެ މައްޗަށް ވާހަކަ ދައްކާނަމަ ދިވެހި ކުޅިވަރު ބަހައިލާން ޖެހެނީ ދެ ޒަމާނަކަށެވެ. އެއްޒަމާނަކީ ގިނަކުޅިވަރުތަކެއް ތައާރަފުވެ އެޔަށް އަހުލުވެރިވެވޭތޯ ދިވެހި ޒުވާނުން ގަދައެޅި ޒަމާނެވެ. އެންމެ ފުރަތަމަ މުބާރާތްތަކެއްގެ ތެރެއިން ވާދަކުރާން ފެށުނު ޒަމާނެވެ. އެޒަމާނަކީ ދިވެހި ދައުލަތުގެ އެންމެހައި ކަންކަން އަތިރީގޭ މުހައްމަދު އަމީނު ހިންގަވާން ހުންނެވި ޒަމާނެވެ. އެމަނިކުފާނަކީ އަމިއްލަފުޅަށްވެސް ކުޅިވަރު ކުޅުއްވައި ކުޅިވަރުގެ ކަންކަން ފުޅާ ކުރެއްވުމަށް ގަދައެޅުއްވި ބޭފުޅެކެވެ. ދިވެހި ޒުވާނުންނަށް ޒަމާނީ ފުޓްބޯޅަ ދަސްކޮށްދިނުމަށްޓަކައި ސިލޯނުން 1951 ގައި މައިކަލް ޑިސިލްވާ ގެނެވުނީ އެޒަމާނުގައެވެ.
ދިވެހި ކުޅިވަރުތައް ޒަމާނާއެއްގޮތަށް ބައްޓަންވެ ކުޅިވަރުގެ ދެވަނަ އިންގިލާބެއް ދެން އައީ ދިވެހި ދައުލަތް ހިންގަވާން ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް ނާސިރު ހުންނެވި ޒަމާނުގައެވެ. އިހަށް ދިވެހީން ދަންނަނީ ކުޅިވަރެވެ. އެ ކުޅިވަރުތައް ކުޅެމުން އައީ މައިގަޑު ގޮތެއްގައި އަމިއްލަ ޚިޔާލާއި އަމިއްލަ ގަވާއިދުތަކަށް ފައްތައިގެންނެވެ. ރައީސް ނާސިރުގެ ޒަމާނުގައި ކުޅިވަރު އެކަޑަމީއެއް ވުޖޫދުކުރެވި ޒާހިރު ނަސީރުގެ ބެއްލެވުމުގެ ދަށުން އެކިކުޅިވަރުތަކުގެ ރަސްމީ ގަވާއިދުތައް ދިވެހިބަހުން ލިޔެ ދަސްކޮށް އެކި ކުޅިވަރުތަކުގައި ބޭރުމީހުންނާ ވާދަކޮށް އައު ތަޖުރިބާތަކެއް ކުރާން ފެށިއެވެ. މާލޭގައި ބޭރު ގައުމެއްގެ ސިފައިންގެ މަނަވަރެއް ބަނދަރު ކުރިޔަސް މަނަވަރުގެ ޓީމާއި ދިވެހި ޒުވާނުންގެ މެދުގައި ކޮންމެވެސް ވޮލީ މެޗެއް ނުވަތަ ފުޓްބޯޅަ މެޗެއް ކުޅޭން ފެށުނެވެ.
ކުޅިވަރުތަކުގައި ކުރިއަރައި އައު ހަރުފަތްތަކަށް ވާސިލްވުމަށް ބައިނަލްއަގުވާމީ ތަޖުރިބާއަކީ ވަރަށްވެސް މުހިއްމު އެއްޗެކެވެ. މި ތަޖުރިބާތައް ހޯދުމުގެ ދޮރުވެސް ދިވެހި ޒުވާނުންނަށް ހުޅުވިގެން ދިޔައީ ރައީސް ނާސިރުގެ ދައުރުގައެވެ. ސިލޯނުގެ އެކި ކޮލެޖުތަކުގެ ޓީމުތައް ދޭތެރެ ދޭތެރެއިން މާލެ ގެނެސްގެންނެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ އެކި ފެސްޓިވަލްތަކުގައި ބައިވެރިވާން ދިވެހި ޒުވާނުން ބޭރަށް ފޮނުވައިގެންނެވެ. މިގޮތުން އެންމެ ފުރަތަމަ ބޭރަށް ދިޔަ ދިވެހި ޓީމަކީ ޗައިނާގެ ވެރިރަށް ބެއިޖިންގުގައި 1970ގެ އަހަރުތަކުގެ ކުރީކޮޅު ބޭއްވުނު ޓޭބަލް ޓެނިސް ފެސްޓިވަލެއްގައި ބައިވެރިވާންދިޔަ ޓޭބަލް ޓެނިސް ޓީމެވެ. އޭގެ މަދު އަހަރުތަކެއް ފަހުން ބައިނަލްއަގުވާމީ ފުޓްބޯޅައިގެ ފުރަތަމަ ތަޖުރިބާވެސް ދިވެހިން ވަނީ ރިޔުނިއަންގައި ކޮށްފައެވެ.
ކޮންމެއަކަސް އެއީ އެޒަމާނެވެ. މާޒީއާއެކުވެގެން ގޮސްފައިވާ ޒަމާނެވެ. މިއަދަކީ މުޅިން ތަފާތު ޒަމާނެކެވެ. މިއަދުގެ ވިސްނުންވެސް ތަފާތެވެ. އިހަށް ދިވެހި ޓީމުތައް ބޭރަށް ފޮނުވަނީ ތަޖުރިބާ ލިބިގަތުމަށެވެ. އެޒަމާން ފާއިތުވެ މިހާރު ބޭރުގެ މުބާރާތްތަކުގައި ވެސް ދިވެހިން ވާދަކުރަނީ ސީދާ ކުޅިފަސް އަތުލުމަށެވެ. މެޑަލް ހޯދުމަށެވެ. މިކަން ހަގީގަތަކަށްވެސް އެބަވެއެވެ. އެއްކުޅިވަރަށްވުރެ ގިނަ ކުޅިވަރުތަކުން ރާއްޖޭގެ ޒުވާނުން ބޭރުގެ މުބާރާތްތަކުގައި ރަން ވަނަވަނަ ދަނީ ހާސިލްކުރަމުންނެވެ. ފުޓްބޯޅަޔާއި ބެޑްމިންޓަނާއި ޓޭބަލް ޓެނިހާއި މިހެންގޮސް އަދިވެސް ކިތަންމެ ކުޅިވަރެއްގައެވެ. އެކަމަކު މިހިސާބުން ދަތުރު އަދި ނުނިމެއެވެ. ނުވެސް ނިމޭނެއެވެ. މިހާރު ތިބި ހިސާބު ފަހަނަޅައި އައު ހަރުފަތަކަށް އެރުމަށް ކުރަންޖެހޭ މަސައްކަތްތައް ކުރިއަށް އޮތީއެވެ.
