މީހުންގެ ގޯތިގެދޮރަކީ ޙުރުމަތްތެރިވެގެންވާ ތަނެކެވެ. އަދި އެއީ އޭގެ ވެރިންނަށް އެންމެ ރައްކާތެރިކަން އިހްސާސްކުރެވެންޖެހޭ ވެސް ތަނެވެ. ކުށުގެ ޢަމަލުތަކާއި ކުށްވެރިންގެ އުނދަގޫ ބޮޑު މިޒަމާނުގައި ގޭގޭގައި ސަލާމަތީ ކަންތައްތައް ވަރުގަދަކުރުމަކީ ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ކެމެރާ ހަރުކޮށްގެން ނުވަތަ ސެކިއުރިޓީ ގާޑަކު ބަހައްޓައިގެން ގޭގެ ސެކިއުރިޓީއަށް ކުރާ ޚަރަދަކީ ޙަޤީޤަތުގައި އެހެން ހުރިހާ ކަމެއް ސަލާމަތްކުރުމަށް ކުރެވޭ އިންވެސްޓްމަންޓެކެވެ. އެއީ ޟަރޫރީ ޚަރަދެކެވެ.

ދަންވަރު ވަގަށް ގޭގެއަށް ވަދެއުޅޭ މީހުން ހިފުމަށް ގުއިރޯނު ދެމުމަކީ ރާއްޖޭގެ ރަށްތަކުގައި ކޮށް އުޅުނު ކަމެކެވެ. އަދިވެސް ބައެއް ގޭގެ އިންފާރު މަތީގައި ފުޅިތޮށި ހަރުކޮށްފައި ހުންނާތީ ފެނެއެވެ. އެއީ ފާރުމަތިން މީހަކު ފުންމާލައިގެން އެތެރެވިޔަ ނުދިނުމަށްޓަކައި ކޮށްފަ ހުންނަ ކަންކަމެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެފަދަ ކަންތައްތަކުން ގޭގެ ސަލާމަތްތެރިކަން ކަށަވަރުވުމަށް ވުރެ، ދިމާވާ ހާދިސާތަކުގެ ގެއްލުން މާބޮޑެވެ. މިހާރު އެފަދަ ކަމެއް އެއްވެސް ރަށެއްގެ ބަޔަކު ކުރާ ކަން އެނގިފައެއް ނެތެވެ. ކުރާނޭ ކަމަކަށް ނުވެސް ފެނެއެވެ.

ސަލާމަތީ ސަބަބުތަކަށްޓަކައި ކަމުގައިވީ ނަމަވެސް، މީހުންގެ ފުރާނައަށް ގެއްލުންވެދާނޭ ފަދަ ވަސީލަތްތަކާއި، އެފަދަ ނިޒާމުތައް ޤާއިމުކުރުމަކީ ރާއްޖޭގެ ޤާނޫނުތަކުން ހުއްދަކުރާ ކަމެއް ނޫނެވެ. ޤާނޫނު ލާޒިމުކުރަނީ ހުރިހާ ވަގުތެއްގައި ވެސް މީހާގެ ޢަމަލުތައް އަނެކާއަށް ގެއްލުމެއް ނުލިބޭ ގޮތަށް ބެހެއްޓުމަށެވެ. ސެކިއުރިޓީގެ ނަމުގައި ކަރަންޓު ދަންތުރަޖެހުމާއި، ދޮރު ހުޅުވުމުން ނުވަތަ އަތްލުމުން ޝޮކްޖެހޭ ގޮތަށް ހެދުމާއި، ގޯތި ތެރޭގައި އަނދަވަޅުކޮނެފައި ބެހެއްޓުން ފަދަ ކަންކަމަކީ އަނެކާއާ މެދު ބަހައްޓަންޖެހޭ އަޅާލުމުގެ ޒިންމާއާ ޚިލާފް، އަދި ފަރުވާކުޑަ ޢަމަލެކެވެ.

މިފަދަ ދަންތުރައެއްގައި ޖެހި މީހަކު މަރުވެއްޖެ ނަމަ އެ ޢަމަލަކީ ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 110 ވަނަ މާއްދާގެ (ށ) ގައި ބަޔާންކޮށްފައިވާ، މީހެއްގެ ފުރާނައިގެ އަގަށް އެއްވެސް ފަރުވާލެއް ނެތް ކަމަށް ދައްކުވައިދޭ ޙާލަތެއްގައި ކުރާ ފަރުވާކުޑަ ޢަމަލެއްގެ ސަބަބުން މީހަކު މެރުމެވެ. މިއީ ޖިނާޔާތުގެ 1 ވަނަ ދަރަޖައިގެ ކުށެކެވެ. ޢަމަލު ކުޅަ މީހާގެ ޤަސްތަކީ މީހަކަށް ބޮޑު އަނިޔާއެއް ލިބޭނޭ ފަދަ ޙާލަތެއް ކުރިމަތިކުރުވުން އެކަނި ކަމަށް ވިޔަސް، އެ ޢަމަލުގެ ސަބަބުން މީހަކު މަރުވެއްޖެ ނަމަ، ޤާނޫނުލްޢުޤޫބާތުގެ 24 ވަނަ މާއްދާގެ (ރ) ގައި ބަޔާންކުރާ މަޤުސަދުގެ ރުކުން ފުރިހަމަވީއެވެ. އެއީ އެފަދަ ދަންތުރައެއްގައިޖެހޭ މީހާ މަރުވުމަކީ ކުރިމަތިވެދާނޭ ޙާލަތެއްކަން އެކަން ކުރާ މީހަކަށް އެނގޭނޭތީއެވެ.

އަމިއްލަ ގޯތިގެދޮރާއި، މުދަލުގެ ރައްކާތެރިކަމާ މެދު ކޮންމެ މީހަކުވެސް ކަންބޮޑުވާނެއެވެ. ޚާއްސަ ސަމާލުކަމެއް ވެސް އެކަމުގައި ބަހައްޓަންޖެހޭނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް އެ ރައްކާތެރިކަން ކަށަވަރުކުރުމުގައި، އެހެން މީހެއްގެ ފުރާނައަށް ގެއްލުންވާ ފަދަ ކަމެއް ކޮށްގެންނުވާނެއެވެ. ސެކިއުރިޓީއަށް ބޭނުންވާ އެކިއެކި އާލާތްތަކާއި، ސެކިއުރިޓީދޭ ކުންފުނިތަކުގެ ޚިދުމަތްތައް ފުޅާވެ ކުރިއަރާފައިވާ މި ޒަމާނުގައި އެފަދަ ކަމެއް އަމުދުން ކޮށްގެންނުވާނެއެވެ.

އަމިއްލަ މުދަލާއި، ގޯތިގެދޮރުގެ ރައްކާތެރިކަމަށް ފާރަވެރިވުމަށް ކުރެވޭ ކެމްޕެއިންތަކުގައި މި މައުޟޫޢަށް ވާހަކަ ދެކެވެން ޖެހެއެވެ. މުދަލާއި ގޮވަތިގެދޮރު ރައްކާތެރިކުރާނީ އެހެން މީހުންގެ ފުރާނައަށް ނުރައްކަލެއް މެދުވެރިވެދާނޭ ޙާލަތެއް އުފައްދައިގެން ނޫން ކަމާއި، އެކަމަކީ ޤާނޫނު މަނާކުރާ ކަމެއް ކަން ބުނެދެވެންޖެހެއެވެ. މުދަލުގެ ވެރިޔާގެ ޒިންމާއަކީ މުދާ ރައްކާތެރިކުރުމަށް އެކަށީގެންވާ ފަރުވާތެރިކަން ބެހެއްޓުމެވެ. ވަގުން ހިފައި ހައްޔަރުކޮށް އަދަބުދިނުން ޤާނޫނީ ނިޒާމަށް ދޫކޮށްލާށެވެ.

އެޑިޓަރުގެ ނޯޓް: މިއީ ގާނޫނީ ވަކީލް މަހްފޫޒު ސައީދުގެ ލިޔުއްވުމެކެވެ.