މެއި 10 ވީ ހޮނިހިރު ދުވަހުގެ ފަތިހުގެ ގަޑިތަކުގައި އިންޑިއާގެ އެކި ސަރަހައްދުތަކުގައި ހުރި ސިފައިންގެ މަރުކަޒުތަކަކަށް ހަމަލާދިން ކަމަށް ޕާކިސްތާނުން ބުނެފައިވެއެވެ. މިއީ އިންޑިއާ އިން ޕާކިސްތާނުގެ ތިން މަރުކަޒަކަށް މިސައިލް ހަމަލާ ދިން ކަމަށް ބުނިފަހުން އެކަމުގެ ބަދަލު ހިފުމުގެ ގޮތުން ދިން ހަމަލާތަކެއް ކަމަށް ވަނީ ބެލެވިފައެވެ. ތަޖުރިބާކާރުންގެ ނަޒަރުގައި މިއީ ދެ ޤައުމުގެ ދެމެދުގައި އޮތް ނުތަނަވަސްކަން އިތުރަށް ގޯސްވެ، ފުރިހަމަ ހަނގުރާމައަކާ ހަމައަށް ހިނގައިދާނެ ކަމުގެ ނިޝާނެކެވެ.

ކަޝްމީރުގެ މިލްކުވެރިކަމާ ގުޅޭ ގޮތުން ދެ ގައުމުގެ ދެމެދުގައި އޮތް ޒަމާންވީ ދެކޮޅުވެރިކަން، ހަމަލާ ބަދަލު ކުރުމުގެ ދަރަޖައަށް ނުރައްކާވެގެން މި ދިޔައީ، 22 އޭޕްރިލްގައި އިންޑިއާގެ ބެލުމުގެ ދަށުގައިވާ ކަޝްމީރުގެ ޕެހަލްގަމް ގައި ހިނގި ހަމަލާއަކާ ގުޅިގެންނެވެ. މ މި ހަމަލާގައި ހިންދޫންގެ 25 ފަތުރުވެރިންނާއި ލޯކަލް ގައިޑަކު މަރުވިއެވެ. މި ހަމަލާއާ ގުޅިގެން އިންޑިއާއިން ޕާކިސްތާނަށް ތުހުމަތު ކުރިއެވެ. ނަމަވެސް އިސްލާމާބާދުން އެކަމުގައި އެއްވެސް ދައުރެއް އޮތް ކަމަށް ދެކޮޅު ހަދައިފައިވެއެވެ.

އިންޑިއާއިން ފުރަތަމަ ނިއުކްލިއަރ ޓެސްޓް ހެދީ 1974 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގައެވެ. އޭގެ ފަހުން 1998 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހުގައި އިތުރު ޓެސްޓްތަކެއް ހެދުމަށްފަހު އިންޑިއާއިން އެ ޤައުމަކީ ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރުގެ ބާރު އޮތް ޤައުމެއް ކަމަށް އިޢުލާނުކުރިއެވެ. އޭގެ ދުވަސްކޮޅެއް ފަހުން ޕާކިސްތާނުން ނިއުކްލިއަރ ހަ ޓެސްޓެއް ހަދައި، އެ ޤައުމަކީވެސް ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރުގެ ބާރުވެރި ޤައުމެއް ކަމަށް ރަސްމީކޮށް އިޢުލާނުކުރިއެވެ.

އެއަށްފަހު ދެ ޤައުމުން ވެސް އަނެއް ޤައުމަށްވުރެ ގިނައިން ހަތިޔާރާއި ނިއުކްލިއަރ ސްޓޮކްޕައިލް އިތުރުކުރުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފައިވެއެވެ. މިކަމަށް އެތައް ބިލިއަން ޑޮލަރު ދެގައުމުން ވެސް ޚަރަދުކޮށްފައިވެއެވެ.

މިހާރު އަންދާޒާކުރެވޭ ގޮތުގައި އިންޑިއާގައި 180 އަށްވުރެ ގިނަ ނިއުކްލިއަރ ވޯހެޑް އެބަހުއްޓެވެ. އިންޑިއާ އިން ދުރު ރާސްތާ މިސައިލްތަކާއި އެއްގަމު އުޅަނދުތަކުގައި އުފުލޭ މިސައިލްތައް ތަރައްޤީކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި ރަޝިއާ އާ އެކު ގުޅިގެން ކަނޑު އުޅަނދުތަކާއި ފެނުއަޑީގެ އުޅަނދުތަކުގައި ބޭނުންކުރެވޭ މިސައިލްތައް ތަރައްޤީކުރުމުގެ މަސައްކަތް ކުރަމުންދާ ކަމަށް ސެންޓަރ ފޮރ ސްޓްރެޓެޖިކް އެންޑް އިންޓަރނޭޝަނަލް ސްޓަޑީޒް (ސީއެސްއައިއެސް) އިން ބުނެފައިވެއެވެ.

އަނެއްކޮޅުން، ޕާކިސްތާނަށް ލިބިފައިވާ ހަތިޔާރުގެ ގާބިލު ކަމަށް ބަލާއިރު، 170 އަށްވުރެ ގިނަ ނިއުކްލިއަރ ވޯހެޑް ހުރިކަމަށް ވެއެވެ. ޕާކިސްތާނަށް އެ ގައުމުގެ ގާތް އެކުވެރިއެއް ކަމުގައިވާ ޗައިނާގެ ޓެކްނޮލޮޖީގެ އެހީތެރިކަން ލިބެއެވެ. ޕާކިސްތާނުގެ ސްޓޮކްޕައިލްގައި މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި ހިމެނެނީ ކުރު އަދި މެދު ރާސްތާގެ ބެލިސްޓިކް މިސައިލްތަކެވެ. މި މިސައިލްތަކަށް އިންޑިއާގެ ސަރަހައްދަށް ފޯރާ މިންވަރަށް ދަތުރުކުރުމުގެ ގާބިލްކަން ލިބިފައިވެއެވެ.

އިންޑިއާ އިން ނިއުކްލިއަރ ހަކަތަ ތަރައްގީ ކުރުމަށް ޝައުޤުވެރިވެ، އެކަން ފުޅާކުރަން ފެށީ އެ ޤައުމުގެ ފުރަތަމަ ބޮޑުވަޒީރު ޖަވާހަރުލާލް ނެހްރޫގެ ދައުރުގައެވެ. އޭނާ ބޭނުންފުޅުވީ ނިއުކްލިއަރ ހަކަތަ ބޭނުންކޮށްގެން ކަރަންޓު އުފެއްދުން އިތުރުކުރުމަށެވެ. ނަމަވެސް، ފަހުގެ އަހަރުތަކުގައި އިންޑިއާ އިން ނިއުކްލިއަރ ހަކަތައިގެ ގާބިލްކަން ވަރުގަދަކޮށްފައި ވަނީ އިންޑިއާގެ އަވައްޓެރި ޤައުމުތައް ކަމުގައިވާ ޗައިނާ އާއި ޕާކިސްތާނާ ދެމެދު އުފެދިފައިވާ ސަރަހައްދީ ޚިލާފުތަކުގައި ބިރުދެއްކުމަށެވެ.

ނިއު ދިއްލީގެ ފުރަތަމަ އަދި ހަމައެކަނި ނިއުކްލިއަރ ޑޮކްޓްރިން ނުވަތަ ސިޔާސަތު ޝާއިޢުކުރީ 2003 ވަނަ އަހަރުގައެވެ. އަދި އެއަށްފަހު ރަސްމީކޮށް އެއަށް ބަދަލެއް ގެނެސްފައެއް ނުވެއެވެ. މި ޑޮކްޓްރިންގެ އާކިޓެކްޓަކީ ސްޓްރެޓެޖިކް އެނަލިސްޓް ކޭ. ސުބްރަމަނިއަމް އެވެ. އޭނާ އަކީ އިންޑިއާގެ މިހާރުގެ ޚާރިޖީ ވަޒީރު އެސް. ޖައިޝަންކަރުގެ ބައްޕައެވެ.

މި ޑޮކްޓްރައިން ބުނާ ގޮތުން ނިއުކްލިއަރ ހަމަލާއެއް ދިނުމުގެ ހުއްދަ ދެވޭނީ ހަމައެކަނި ބޮޑުވަޒީރަށެވެ. އެއީ ބޮޑުވަޒީރަކީ ނިއުކްލިއަރ ކޮމާންޑް އޮތޯރިޓީގެ ސިޔާސީ ކައުންސިލުގެ އިސްވެރިޔާ ކަމަށްވާތީއެވެ. އިންޑިއާގެ ނިއުކްލިއަރ ޑޮކްޓްރިން ބިނާވެފައިވަނީ ހަތަރު އަސާސެއްގެ މައްޗަށެވެ:

ފުރަތަމަ ބޭނުން ނުކުރުން (އެންއެފްޔޫ): މި އުސޫލުގެ މާނައަކީ އިންޑިއާ އިން އެ ގައުމުގެ ދުޝްމަނުންނާ ދެކޮޅަށް ފުރަތަމަ ނިއުކްލިއަރ ހަމަލާ ނުދޭނެ ކަމެވެ. ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރާނީ ހަމައެކަނި އެހެން ފަރާތަކުން ނިއުކްލިއަރ ހަމަލާއެއް ދިނުމުން އެއަށް ޖަވާބު ދިނުމުގެ ގޮތުންނެވެ. އިންޑިއާގެ ޑޮކްޓްރިންގައި ބުނާ ގޮތުން އިންޑިއާ އަށް ހަމަލާ ދިނުމުން ނުވަތަ ބޭރު ޤައުމެއްގައި ތިބި އިންޑިއާގެ ބާރުތަކަށް ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކޮށްގެން ހަމަލާދިނުމުން އެއަށް ރައްދު ދެވިދާނެއެވެ. އަދި އިންޑިއާ އިން ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ނެތް ޤައުމުތަކާ ދެކޮޅަށް ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުން ނުކުރާނެ ކަމަށްވެސް ވަޢުދުވެފައިވެއެވެ.

ޔަޤީންކަން އޮތް އެންމެ ކުޑަ މިންވަރަކަށް ބާރުގެ ބޭނުން ކުރުން: އިންޑިއާގެ ނިއުކްލިއަރ ސިޔާސަތު ބިނާވެފައިވަނީ އިންޑިއާގެ ބާރުގަދަކަން ދެއްކުމުގެ މައްޗަށެވެ. އެއީ، އިންޑިއާގެ ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރުގެ މައިގަނޑު ބޭނުމަކީ އެހެން ޤައުމުތަކުން އިންޑިއާއަށް ނިއުކްލިއަރ ހަމަލާއެއް ދިނުމުން ދުރުކުރުމެވެ. އިންޑިއާ އިން ބުނާ ގޮތުގައި އެ ޤައުމުގެ ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރަކީ މިފަދަ ހަމަލާތަކުން ރައްކާތެރިވުމަށް އޮތް އިންޝުއަރެންސެކެވެ. މިއީ ނިއު ދިއްލީން ނިއުކްލިއަރ ނޮން-ޕްރޮލިފަރޭޝަން ޓްރީޓީ (އެންޕީޓީ) ގައި ސޮއި ނުކުރި އެއް ސަބަބު ކަމަށްވެއެވެ. އިންޑިއާއިން ބުނާ ގޮތުގައި ހުރިހާ ޤައުމުތަކުން ހަމަހަމަ ގޮތެއްގައި ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ނައްތާލުމުން އެ ޤައުމުންވެސް އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއި ކުރާނެއެވެ.

ގަދަފަދަކޮށް ބަދަލު ހިފުން: ދުޝްމަނުން ފުރަތަމަ ހަމަލާދިނުމުން އިންޑިއާ އިން އެއަށް ދޭ ރައްދު އަމާޒު ކުރާނީ އެ ހަމަލާދިން ފަރާތުގެ އަސްކަރީ ޤާބިލުކަން ފުޑުފުޑުކޮށްލެވޭ މިންވަރަށް ބޮޑެތި ގެއްލުންތަކެއް ދިނުމަށެވެ.

ބަޔޮލޮޖިކަލް ނުވަތަ ކެމިކަލް ހަމަލާތަކަށް އިސްތިސްނާ: އެންއެފްޔޫ އުސޫލުގެ އިސްތިސްނާއެއްގެ ގޮތުން، އެއްވެސް ޤައުމަކުން އިންޑިއާ އަށް ނުވަތަ ބޭރުގައި ތިބި އިންޑިއާގެ އަސްކަރީ ބާރުތަކަށް އަމާޒުކޮށް ބަޔޮލޮޖިކަލް ނުވަތަ ކެމިކަލް ހަތިޔާރު ބޭނުންކޮށްފިނަމަ، އެ ޤައުމަކާ ދެކޮޅަށް އިންޑިއާ އިން ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރާނެ ކަމަށް ޑޮކްޓްރިންގައި ބުނެފައިވެއެވެ.

ޕާކިސްތާނުން މިހާތަނަށް އެ ގައުމުގެ ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމާ ގުޅޭ ފުރިހަމަ ސިޔާސަތެއް ރަސްމީކޮށް ޝާއިޢުކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ. މިހެން މިކަން އޮތުމުން ހަނގުރާމައިގެ ކޮންމެ މަރުހަލާއެއްގައިވެސް ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުންކުރުމުގެ ފުރުޞަތު އެ ގައުމަށް ލިބިގެންދެއެވެ. މީގެ ކުރިން ޕާކިސްތާނުން މިފަދަ ބިރުދެއްކުންތައް ދައްކާފައިވެއެވެ. ގިނަ މާހިރުން ދެކޭ ގޮތުގައި އިސްލާމް އާބާދުން ފެށުނީއްސުރެ މި ސިއްރު މިގޮތައް ދަމަހައްޓަނީ ސްޓްރެޓެޖިކް ގޮތުން ކުރާ ކަމެއްގެ ގޮތުގައެވެ. މިއީ އިންޑިއާގެ ވަރުގަދަ އާންމު އަސްކަރީ ބާރަށް ބިރުދެއްކުން އިތުރުކުރުމަށް ކުރާ ކަމެއްގެ ގޮޮތުގައި ތަޖުރިބާކާރުން ދެކެއެވެ.

ހަތަރު ރަތް ރޮނގު: ޕާކިސްތާނުގެ ނިއުކްލިއަރ ސިޔާސަތުގައި މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކުރި ސްޓްރެޓެޖިސްޓް އަދި ނިއުކްލިއަރ ކޮމާންޑް އޭޖެންސީގެ ލަފާދޭ ފަރާތެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން، 2001 ވަނަ އަހަރު، ލެފްޓިނަންޓް ޖެނެރަލް (ރިޓަޔަރޑް) ޚާލިދް އަޙްމަދު ކިދްވައި ވަނީ ޕާކިސްތާނުން ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު ބޭނުން ކުރުމަށް މަގުފަހިވެދާނެ ހަތަރު "ރަތް ރޮނގު" ނުވަތަ ޓްރިގަރެއް ބަޔާންކޮށްފައެވެ. އެއީ:

ސްޕޭޝަލް ތްރެޝްހޯލްޑް - ޕާކިސްތާނުގެ ބިމުގެ ބޮޑު ބައެއް ގެއްލޭފަދަ ހާލަތެއް ކުރިމަތިވުން.

މިލިޓަރީ ތްރެޝްހޯލްޑް - ޕާކިސްތާނުގެ ވައިގެ ނުވަތަ އެއްގަމުގެ ބާރުތަކުގެ ބޮޑު ބައެއް ހަލާކުކޮށްލުން ނުވަތަ އަމާޒުކުރުން.

އިޤްތިޞާދީ ތްރެޝްހޯލްޑް - އަދުއްވުންގެ ޢަމަލުތަކުން ޕާކިސްތާނުގެ އިޤްތިޞާދު ހުއްޓުމަކަށް އައުން.

ސިޔާސީ ތްރެޝްހޯލްޑް - ސިޔާސީ ގޮތުން ހަމަޖެހުން ގެއްލުވާލުމަށް ނުވަތަ ބޮޑެތި އެތެރޭގެ ހަމަނުޖެހުންތަކަށް މަގުފަހިވާ ޢަމަލުތައް ހިންގުން.

ނަމަވެސް، މި ޓްރިގަރުތައް ހިނގާނީ ކިހާ ބޮޑު ސަރަހައްދެއް ގެއްލިގެން ނުވަތަ ކިހާވަރެއްގެ އަސްކަރީ ގެއްލުމެއް ލިބިގެން ކަމެއް ޕާކިސްތާނުން ހާމަކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.

އިންޑިއާގެ ރަސްމީ ޑޮކްޓްރިން އަށް މާބޮޑު ބަދަލެއް އައިސްފައި ނެތް ނަމަވެސް، ފަހުގެ އަހަރުތަކުގައި އިންޑިއާގެ ސިޔާސީ ވެރިން ދައްކާ ވާހަކަތަކުން ދޭހަވަނީ ފުރަތަމަ ބޭނުން ނުކުރުމުގެ ސިޔާސަތާ ޚިލާފް ވިސްނުންތަކެއް އިންޑިއާ އިން ގެންގުޅެމުން އަންނަ ކަމެވެ. މިއީ ޕާކިސްތާނުގެ ވިސްނުމާ އެއްގޮތްކުރުމަށް ދައްކާ ވާހަކަތަކެއް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

2016 ވަނަ އަހަރު، އޭރުގެ ދިފާޢީ ވަޒީރު މަނޯހަރް ޕަރީކަރު އިންޑިއާ އިން އެންއެފްޔޫ ސިޔާސަތަށް ތަބާވާން ޖެހޭތޯ ސުވާލު އުފައްދާފައިވެއެވެ. 2019 ވަނަ އަހަރު، މިހާރުގެ ދިފާޢީ ވަޒީރު ރާޖްނާތު ސިންގު ވިދާޅުވެފައި ވަނީ އިންޑިއާ އިން މިހާތަނަށް ކަނޑައެޅިގެން އެންއެފްޔޫ ސިޔާސަތަށް ތަބާވެފައިވާ ކަމަށާއި، ނަމަވެސް ހާލަތު ބަދަލުވުމުން އެކަން ބަދަލުވެދާނެ ކަމަށެވެ.

"މުސްތަޤުބަލުގައި ވާނެ ގޮތް ބިނާވާނީ އޭރުގެ ހާލަތުތަކުގެ މައްޗަށެވެ،" ސިންގު ވިދާޅުވެފައިވެއެވެ.

ޕާކިސްތާނުން ޑޮކްޓްރިން ސާފުކޮށް ހާމަކޮށްފައި ނެތް ނަމަވެސް ފަހުގެ އަހަރުތަކުގައި، ޕާކިސްތާނުން "އެންއެފްޔޫ ނޫން" ސިޔާސަތެއް ގެންގުޅޭކަން ސާފުކޮށްދޭން މަސައްކަތް ކޮށްފައިވާކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.

2024 ވަނަ އަހަރުގެ މެއި މަހު، ނިއުކްލިއަރ ކޮމާންޑް އޭޖެންސީގެ ލަފާދޭ ފަރާތް ކަމުގައިވާ ކިދްވައި ސެމިނާއެއްގައި ބުނެފައި ވަނީ "އިސްލާމާބާދުގައި އެންއެފްޔޫ ސިޔާސަތެއް ނޯންނަ" ކަމަށެވެ.

މުހިންމު ކަމެއްގެ ގޮތުގައި، ޕާކިސްތާނުން 2011 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން ޓެކްޓިކަލް ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރު (ޓީއެންޑަބްލިއު) ތަރައްޤީކޮށްފައިވެއެވެ. ޓީއެންޑަބްލިއު އަކީ ކުރު ރާސްތާ އަށް ދަތުރުކުރެވޭ ނިއުކްލިއަރ ހަތިޔާރެވެ. މިއީ ކުދި ސަރަހައްދުތަކަށް ހަމަލާދިނުމަށް ފަރުމާކޮށްފައިވާ، ހަނގުރާމައިގެ މައިދާނުގައި އަސްކަރީ ބާރަކާ ދެކޮޅަށް ބޭނުންކުރުމަށް ތައްޔާރުކޮށްފައިވާ ހަތިޔާރެކެވެ. މީގެ ބޭނުމަކީ ގެއްލުމުގެ އަސަރު ކުޑަ ސަރަހައްދަކަށް ލިމިޓް ކުރުމެވެ.

2015 ވަނަ އަހަރު، އޭރުގެ ޚާރިޖީ ސެކްރެޓަރީ އައިޒާޒް ޗައުދުރީ ވިދާޅުވެފައިވަނީ އިންޑިއާއާއެކު މުސްތަޤުބަލުގައި ހިނގާފާނެ ހަނގުރާމައެއްގައި ޓީއެންޑަބްލިއު ބޭނުންކުރެވިދާނެ ކަމަށެވެ.

ނަމަވެސް، ޙަޤީޤަތުގައި މާހިރުން އިންޒާރުދޭ ގޮތުގައި މި ވޯހެޑްތަކުގައިވެސް 300 ކިލޯ ޓަނަށް ވުރެ ބޮޑު އެކްސްޕްލޯސިވް ޔީލްޑެއް ހުރެދާނެއެވެ. މިއީ ހިރޯޝިމާ ހަލާކުކޮށްލި ބޮމުގެ 20 ގުނަ ބާރުގަދަ މިންވަރެއްކަން ފާހަގަ ކުރެވެއެވެ.