ދުނިޔެ އެއް ބަޔަކު އަނެއް ބަޔަކާ ގުޅިލާމެހިފައިވާ މިންވަރު އިތުރުވަމުންދާ މި ޒަމާނުގައި، މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުންތަކަކީ (އެފްޓީއޭތައް) ހަމައެކަނި އިޤްތިޞާދީ ސިޔާސަތުގެ ވަސީލަތްތަކެއް ނޫނެވެ. އެއީ ޤައުމެއްގެ މުސްތަޤްބަލުގެ ކުރެހުންތަކެވެ. އެއިން ކުރިއެރުން ބައްޓަންކޮށް، ފުރުޞަތުތަކަށް މަގުފަހިކޮށްދެއެވެ. 2017 ވަނަ އަހަރު ދިވެހިރާއްޖެއިން ޗައިނާއާއެކު އެފްޓީއޭއެއްގައި ސޮއިކުރި އިރު، މި ކުޑަކުޑަ ޖަޒީރާ ޤައުމަށް ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދީ ބާރުވެރި ޤައުމެއްގެ ބާރު ބޭނުންކޮށްގެން ކުރިއެރުން ހޯދައި، ވަޒީފާތައް އުފައްދައި، އަދި އިތުރަށް ތަފާތު ދާއިރާތަކަށް ފެތުރިފައިވާ އަދި ވަރުގަދަ އިޤްތިޞާދެއް ބިނާކުރެވިދާނެކަމުގެ އުންމީދު އޮތެވެ.

ނަމަވެސް، މިހާރު ދިވެހި ސަރުކާރުން 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ ނިޔަލަށް މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުން (އެފްޓީއޭ) ތަންފީޒުކުރަން ތައްޔާރުވަމުންދާއިރު، މި އެއްބަސްވުމަކީ ޙަޤީޤަތުގައިވެސް ޤައުމުގެ އުންމީދުތަކާ އެއްގޮތްވާ އެއްބަސްވުމެއްތޯ ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުރިއެރުމަށް ބުރޫއަރާ ގޮތަށް ޗައިނާގެ މަޞްލަޙަތުތަކަށް އިސްކަންދޭ އެއްބަސްވުމެއްތޯ އަލުން ވިސްނާލުމަކީ މުހިންމު ކަމެކެވެ.

ޗައިނާ-ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވިޔަފާރި އެއްބަސްވުން މައިގަނޑު ގޮތެއްގައި އަމާޒުކުރަނީ ދިވެހި މާކެޓަށް އެތެރެކުރާ ޗައިނާގެ މުދަލުގެ ޓެރިފް ކުޑަކުރުމަށް، މިއީ ޝައްކެއްނެތް ގޮތުގައި ޗައިނާގެ އެކްސްޕޯޓަރުންނަށް ފައިދާވާ ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް، މަސްވެރިކަމުގެ އުފެއްދުންތަކަށް އަމާޒުކޮށްގެން މަދު އެއްޗެއް އެކްސްޕޯޓްކުރާ ދިވެހިރާއްޖެއަށް މީގެ ބަދަލުގައި ލިބެނީ ވަރަށް މަދު ފައިދާތަކެކެވެ. މި އެއްބަސްވުމުން ދިވެހި މާކެޓު ޗައިނާގެ މުދަލަށް ހުޅުވާލާއިރު، ދިވެހި ވިޔަފާރިތަކަށް ޗައިނާގެ މާކެޓަށް ވަދެވޭނެ ގޮތް ވަރަށް މަދުންނެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއިން އެކްސްޕޯޓްކުރެވޭ އުފެއްދުންތައް މަދުކަމުން، މި އެއްފަރާތްކޮށް ޓެރިފް ނެގުން ހުއްޓާލުމުން ލިބޭނީ ހަމައެކަނި އަގުހެޔޮ އިމްޕޯޓް މުދާ - އަދި އޭގެ ނަތީޖާއަކަށްވާނީ ވިޔަފާރީގެ ދަރަނި އިތުރުވުމެވެ.

މިއާ އަޅާބަލާއިރު ޗައިނާ-ނިއުޒީލަންޑް އެފްޓީއޭ - ޗައިނާއިން ސޮއިކޮށްފައިވާ އެންމެ ފުޅާ ދާއިރާއެއްގައި ހިމެނޭ އެފްޓީއޭތަކުގެ ތެރެއިން އެކެއް - މިއިން ނިއުޒީލަންޑުގެ އެކްސްޕޯޓްތަކުގެ 96% އިން ޓެރިފް ނެގުން ނައްތާލައެވެ. މީގެ ތެރޭގައި ކިރާއި، މަހާއި، ވައިން ހިމެނެއެވެ. ނިއުޒީލަންޑަށް މި އެއްބަސްވުމަކީ ހަމައެކަނި މާކެޓަށް ވަދެވުމުގެ ފުރުޞަތެއް ނޫނެވެ. މިއިން ދުނިޔޭގެ ދެވަނައަށް އެންމެ ބޮޑު އިޤްތިޞާދުގައި ވާދަކޮށް ކުރިއެރުމަަށް އެ ޤައުމުގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ބާރު ލިބިދެއެވެ. ހަމަ އެފަދައިން، ޗައިނާ-ސިންގަޕޫރު އެފްޓީއޭއިން މާލީ ޚިދުމަތްތަކާއި، ޓެކްނޮލޮޖީއާއި، ޑިޖިޓަލް ވިޔަފާރި ފަދަ މަތީ އަގުހުރި ދާއިރާތަކަށް އިސްކަންދެއެވެ. މިގޮތުން ސިންގަޕޫރުގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ޗައިނާގެ ކުރިއެރުން ބޭނުންކޮށްގެން އަމިއްލަ ތަރައްޤީއަށް މަގުފަހިކޮށްދެއެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ޒުވާން، ހަރަކާތްތެރި ޤައުމެކެވެ. އަދި މީގެ އާބާދީގެ ގާތްގަނޑަކަށް 45% އަކީ 35 އަހަރުން ދަށުގެ މީހުންނެވެ. މި ޑިމޮގްރަފިކުން ދައްކައިދެނީ އައު ގޮތްތައް ހޯދުމާއި ކުރިއެރުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ފުރުޞަތެއް އޮތްކަމެވެ. ނަމަވެސް، ޗައިނާ-ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމުގައި މި ފުރުޞަތުގެ ބޭނުން ހިފުމަށް ބޭނުންވާ އޮނިގަނޑެއް ނެތެވެ. ޗައިނާ-ސިންގަޕޫރު މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމާ ޚިލާފަށް، ޗައިނާ-ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމުގައި ޑިޖިޓަލް ޚިދުމަތްތަކާއި، އީ-ކޮމާސް އަދި ފިންޓެކް ފަދަ ޒުވާން، ޓެކްނޮލޮޖީއަށް ޝައުޤުވެރިވާ ވިޔަފާރިވެރިންނަށް ޝައުޤުވެރިވާ ދާއިރާތަކުގައި އެއްބާރުލުން ދިނުމަށް އިސްކަމެއް ދީފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއިން ބޭރުގައި އަލަށް އުފެދެމުންދާ ދާއިރާތަކުގައި ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް މަގުފަހިކޮށްދީފައެއް ނުވެއެވެ.

މިސާލަކަށް، ޗައިނާ-އާސިއާން އެފްޓީއޭ އިން، އައިސީޓީ އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ ބިނާކުރުމާއި، ޑިޖިޓަލް އިޤްތިޞާދުތަކާއި، ސަރަޙައްދީ ގުޅުންތައް ބަދަހިކުރުމުގައި އެއްބާރުލުން ކުރިއެރުވުމަށް މަސައްކަތްކުރެއެވެ. އާސިއާން ޤައުމުތަކުން މި އެއްބަސްވުން ބޭނުންކޮށްގެން، ޑިޖިޓަލް މަރުކަޒުތަކެއްގެ ގޮތުގައި އެ ޤައުމުތަކުގެ މަޤާމު ވަރުގަދަކޮށް، ޒުވާން އާބާދީ ދުނިޔޭގެ އިޤްތިޞާދަށް އެއްކޮށްލުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފައިވެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއިން އިޤްތިޞާދު ތަފާތު ދާއިރާތަކަށް ފުޅާކޮށް، ފަތުރުވެރިކަމުގެ މައްޗަށް އޮންނަ ބަރޯސާވުން ކުޑަކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުންދާއިރު، އާ ޞިނާޢަތްތަކުގައި ވަޒީފާތައް އުފެއްދުމަށާއި ހުނަރު ތަރައްޤީކުރުމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭނެ މިފަދަ އެއްބަސްވުންތަކުގެ ފުރުޞަތު ގެއްލިގެންދެއެވެ.

އިންވެސްޓްމަންޓަކީ ދެމެހެއްޓެނިވި އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުމަށް ވަރަށް މުހިންމު ކަމެކެވެ. ނަމަވެސް ޗައިނާ-ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމުން (އެފްޓީއޭ) ފަތުރުވެރިކަމުގެ ދާއިރާއިން ބޭރުގައި އިންވެސްޓްމަންޓް ކުރިއެރުވުމަށް މާބޮޑު ބާރެއް ނުއަޅައެވެ. މި އެެއްބަސްވުމުގައި އިންވެސްޓްމަންޓް ރައްކާތެރިކުރުމަށް އަސާސީ ކަންތައްތަކެއް ހިމެނިފައިވީ ނަމަވެސް، މައްސަލަތައް ހައްލުކުރުމުގެ މެކޭނިޒަމްތަކާއި ދިވެހި ވިޔަފާރިތަކަށް ރައްކާތެރިކަން ދިނުމުގެ ކަންތައްތައް ވަރަށް މަދުންނެވެ. މިއީ އެހެން އެފްޓީއޭތަކާ އަޅާބަލާއިރު ވަރަށް ތަފާތު ކަމެކެވެ. މިސާލަކަށް ޗައިނާ-މޮރިޝަސް އެފްޓީއޭގައި އިންވެސްޓަރުންނަށް ފުރިހަމަ ރައްކާތެރިކަމާއި، ހަރުދަނާ އިންވެސްޓަރ-ސްޓޭޓް ޑިސްޕިއުޓް ސެޓްލްމަންޓް (އައިއެސްޑީއެސް) މެކޭނިޒަމެއް އަދި މާލީ ޚިދުމަތްތަކާއި އައިސީޓީ ފަދަ މަތީ އަގުހުރި ދާއިރާތަކުގައި އިންވެސްޓްމަންޓް ކުރިއެރުވުމަށް ކުރިމަގަށް ބަލާ އެޖެންޑާއެއް ހިމެނިފައިވެއެވެ.

ޗައިނާ-އައިސްލެންޑް އެފްޓީއޭ އަށް ބަލާލަމާ ހިންގަވާށެވެ. މި އެއްބަސްވުމުން އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތައާއި ޓެކްނޮލޮޖީ ބަދަލުކުރުމުގެ ދާއިރާގައި އިންވެސްޓްމަންޓްތަކަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދެއެވެ. އައިސްލެންޑުން ވަނީ ޗައިނާއާއެކު ވެފައިވާ އެއްބަސްވުން ބޭނުންކޮށްގެން ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީއާއި އައު އީޖާދުތަކުގެ ދާއިރާގައި އެ ޤައުމުގެ ސްޓްރެޓެޖިކް މަޞްލަޙަތުތަކާ އެއްގޮތްވާ އިންވެސްޓްމަންޓްތައް ޖަޒުބުކޮށްފައެވެ. އެހެންނަމަވެސް ދިވެހިރާއްޖެއިން އއިން އިރުގެ އަލިންނާއި ވައިން ހަކަތަ އުފެއްދުމުގެ ވަސީލަތްތައް ގިނައިން ލިބެން ހުރި ނަމަވެސް، ޗައިނާއާއެކު ވެފައިވާ އެފްޓީއޭގެ ދަށުން ތިމާވެއްޓާ ރައްޓެހި ހަކަތައިގެ އިންވެސްޓްމަންޓްތަކަށް އެއްވެސް އިލްތިޒާމެއް ހޯދާފައެއް ނުވެއެވެ. މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ ސަބަބުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކާތަކާއި ދެމެހެއްޓެނިވި ތަރައްޤީއަށް ބޭނުންވާ މިންވަރަށް ބަލާއިރު މިއީ ވަރަށް ބޮޑު އުނިކަމެކެވެ.

އެފްޓީއޭތަކުން މުއްސަނދިކަން އުފެއްދުމަށް މަގުފަހިވާންޖެހޭނެ ކަމުގައި ވިޔަސް، ޗައިނާ-ދިވެހިހިރާއްޖެ އެފްޓީއޭއިން މިކަމުގައި ފެއިލްވެފައިވެއެވެ. މި އެއްބަސްވުމުން ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުދި އަަދި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތަކަށް (އެސްއެމްއީތަކަށް) ލިބޭ އެހީތެރިކަން ވަރަށް މަދެވެ. މިފަދަ ވިޔަފާރިތަކަކީ އިޤްތިޞާދުގެ ބުރަކަށްޓެވެ. އަދި މުސްތަޤްބަލުގެ ކުރިއެރުމަށް މުހިންމު ބައެކެވެ. އެހެންނަމަވެސް ޗައިނާ-އާސިއާން އެފްޓީއޭގައި ޤާބިލުކަން އިތުރުކުރުމާއި، ޓެކްނޮލޮޖީ ބަދަލުކުރުމާއި، އަދި އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ ތަރައްޤީކުރުމާ ގުޅޭ މާއްދާތައް ހިމެނެއެވެ. މި ހުރިހާ ކަމަކީވެސް ރަށު ފެންވަރުގެ ވިޔަފާރިތައް ބާރުވެރިކުރުވައި، ސަރަޙައްދީ އަދި ދުނިޔޭގެ ސަޕްލައި ޗެއިންތަކާ ގުޅުވައިދިނުމަށް ފަރުމާކުރެވިފައިވާ ކަންކަމެވެ.

ދިވެހިރާއްޖެ ފަތުރުވެރިކަމަށް ބަރޯސާވެފައިވާ މިންވަރުން، ބަލިމަޑުކަމާއި މޫސުމަށް އަންނަ ބަދަލުތަކުގެ ފަދަ ބޭރުގެ ޝޮކްތަކަށް ނާޒުކުކަން ފާހަގަކޮށްދެއެވެ. އަދި މިއިން އިޤްތިޞާދު އިތުރަށް ފުޅާކުރަން ޖެހޭކަން ދައްކުވައިދެއެވެ. ހަމައެކަނި އިމްޕޯޓު މުދަލުގެ ޓެރިފް ދަށްކުރުމަށް އަމާޒުކުރެވިފައިވާ އެފްޓީއޭއަކުން ދެމެހެއްޓެނިވި ކުރިއެރުމަށް ނުވަތަ އިޤްތިޞާދީ ދެމެހެއްޓެނިވިކަމަށް މާބޮޑު އެހީތެރިކަމެއް ނުލިބެއެވެ. މީގެ އިދިކޮޅަށް، ޗައިނާ-ނިއުޒީލެންޑް އެފްޓީއޭ ބައްޓަންކުރެވިފައިވަނީ ނިއުޒީލެންޑްގެ ފުޅާ އިޤްތިޞާދީ އަމާޒުތަކަށް އެހީތެރިވާ ގޮތަށެވެ. މިގޮތުން ޗައިނާގެ މާކެޓްތަކަށް ވަނުމުގެ ފުރުޞަތު އިތުރުކޮށްދީ، ދަނޑުވެރިކަމުން ފެށިގެން ޓެކްނޮލޮޖީއާ ހަމައަށް ގިނަ ދާއިރާތަކެއްގައި ކުރިއެރުން ހޯދުމަށް މަގުފަހިކޮށްދެއެވެ.

2024 ވަނަ އަހަރުގެ ސެޕްޓެމްބަރު މަހުގެ ނިޔަލަށް ދިވެހި ސަރުކާރުން ޗައިނާއާއެކު ވެފައިވާ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުން (އެފްޓީއޭ) ތަންފީޒުކުރަން ތައްޔާރުވަމުންދާއިރު، މިހާރު މިވަނީ އޭގެ ޝަރުތުތައް އަލުން ވަޒަންކުރުމަށް ނުހަނު މުހިންމު ވަގުތެއްގައެވެ. މި އެއްބަސްވުމަކީ އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުން ހޯދުމަށާއި، ޒުވާނުންނަށް ފުރުޞަތު ހޯދައިދިނުމަށާއި، އައު އަދި ކުރިއަރަމުން އަންނަ ދާއިރާތަކަށް އިންވެސްޓްމަންޓް ގެނައުމަށް މަގުފަހިކޮށްދޭ އެއްބަސްވުމަކަށް ވެދާނެއެވެ. އެހެންނަމަވެސް، މި އެއްބަސްވުމުން ދައްކައިދެނީ ދިވެހިރާއްޖެއަކީ ހަމައެކަނި ޗައިނާގެ މުދާ ބޭނުންކުރާ އަދި ޗައިނާގެ ފަތުރުވެރިންނަށް މަންޒިލަކަށްވާ ޤައުމެއްގެ ގޮތުގައި ކަނޑައެޅިގެން ދާކަމެވެ. މިއީ މުހިންމު ސުވާލެއް އުފެދޭ ކަމެކެވެ. ދިވެހިރާއްޖެއިން މި އެފްޓީއޭ ތަންފީޒުކުރުމާ ދިމާއަށް ކުރިއަށް ދާންވީތޯ، ނުވަތަ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިޤްތިޞާދީ އިސްކަންދޭ ކަންކަމާއި އުންމީދުތައް ރަނގަޅަށް ދައްކުވައިދޭ ގޮތަށް އަލުން މަޝްވަރާކުރަން މަސައްކަތްކުރަންވީތޯ؟

އިތުރަށް ހަމަހަމަކަން ގެނެސްދޭ އެއްބަސްވުމަކުން ދިވެހި މުދަލަށް ބޮޑު މާކެޓެއް ހޯދައިދިނުމުގެ އިތުރުން، އިއާދަކުރަނިވި ހަކަތަ، ޑިޖިޓަލް އިންފްރާސްޓްރަކްޗަރ އަދި ޓެކްނޮލޮޖީ ބަދަލުކުރުން ފަދަ ދާއިރާތަކަށް އިންވެސްޓްމަންޓް ގެނައުމަށް ހިތްވަރުދޭނެއެވެ. މިފަދަ އެއްބަސްވުމެއްގެ މަޤްޞަދަކަށް ވާންވާނީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ކުދި އަދި މެދު ފަންތީގެ ވިޔަފާރިތައް ބާރުވެރިކުރުވުމާއި، އިތުރުވަމުންދާ ޒުވާނުންނަށް ފުރުޞަތު ހޯދައިދިނުމާއި، ދެމެހެއްޓެނިވި އަދި އެންމެންނަށް ފައިދާވާ ގޮތަށް އިޤްތިޞާދީ ކުރިއެރުން ހޯދުމެވެ.

މިހާރު އޮތް ގޮތުން ޗައިނާ-ދިވެހިރާއްޖެ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމަކީ އެއް ފަރާތަކަށް ބުރަވާ އެއްބަސްވުމެއް އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. އެއީ ގެއްލިފައިވާ ފުރުޞަތެއްވެސް މެއެވެ. ޗައިނާއިން ސޮއިކޮށްފައިވާ އެހެން މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުންތަކާ އަޅާބަލާއިރު، މި އެއްބަސްވުމުގައި ބައިވެރިވާ އަނެއް ޤައުމުގެ އިޤްތިޞާދީ ތަރައްޤީއަށާއި، މުއްސަނދިކަން އުފެއްދުމަށާއި، ދުރު ރާސްތާގެ ކުރިއެރުމަށް އެންމެ ކުޑަ މިންވަރަކަށް ރިޢާޔަތްކޮށްފައިވަނީ މި އެއްބަސްވުމުގައެވެ. މި އެއްބަސްވުން ތަންފީޒުކުރުމުގެ ނިންމުމާ ދިވެހިރާއްޖެ ކުރިމަތިލާއިރު، ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ، ޚާއްޞަކޮށް ޒުވާނުންގެ އުންމީދުތަކަށް ޙަޤީޤަތުގައިވެސް އެހީތެރިވެދޭ، އިންސާފުވެރި ވިޔަފާރީގެ އޮނިގަނޑެއް ހޯދަން މަސައްކަތްކުރަންވާނެއެވެ. މި އަގުތަކާއި ސިފަތައް ހިމެނޭގޮތަށް އަލުން ވާހަކަދައްކައިގެން އެކުލަވާލެވޭ މިނިވަން ވިޔަފާރީގެ އެއްބަސްވުމަކީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިތުރަށް ހަމަހަމަ އަދި ފާގަތި މުސްތަޤުބަލަކާ ދިމާއަށް އެޅޭ ފިޔަވަޅެކެވެ.