މީގެ އަހަރެއްހާ ދުވަސް ކުރިން އިސްރާއީލު ވެރިކަމާ ހަވާލުވި ފަހުން އިސްރާއީލުގެ 37 ވަނަ ސަރުކާރަށް، ސަރުކާރު ހިންގާ ކޯލިޝަންގެ ފަރާތުން މާ ބޮޑު އެއްބައިވަންތަކަމެއް ލިބިފައެއް ނުވެއެވެ. ޣައްޒާއާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ފެށިތާ ތިން މަސް ވެފައިވާއިރު، ޑިސެމްބަރު މަހު ގާތްގަނޑަކަށް 30 ބިލިއަން ޝެކެލް (7.85 ބިލިއަން ޑޮލަރު) ގެ އިމަޖެންސީ ބަޖެޓެއް ފާސްކުރި ނަމަވެސް ހަނގުރާމައިގެ މަސައްކަތްތަކަށް ހަވާލުކުރި ފައިސާ ނުފުދޭކަމަށް އަސްކަރިއްޔާއިން ވަނީ ސަރުކާރަށް އަންގާފައެވެ.

މިދިޔަ ހޯމަ ދުވަހު ނަތަންޔާހޫގެ ކެބިނެޓުން ވަނީ 2024 ވަނަ އަހަރަށް ލަފާކުރާ އިތުރު ބަޖެޓެއް ފާސްކޮށް، ހަނގުރާމައަށް އިތުރު 55 ބިލިއަން ޝެކެލް (15 ބިލިއަން ޑޮލަރު) ކަނޑައެޅުމުގެ އިތުރުން އެހެނިހެން ޑިޕާޓްމަންޓްތަކަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވެސް އިތުރުކޮށްފައެވެ. އަދި ބޮޑުވަޒީރު ބެންޖަމިން ނަތަންޔާހޫ ވަނީ ތައުލީމީ ބަޖެޓާއި ސިއްހީ ބަޖެޓް ބޮޑުކުރަން މަޖިލީހުގައި އެދިފައެވެ.

އިސްރާއީލުގެ ބަޖެޓް އިސްލާހު ކުރަން ޖެހުނީ ކީއްވެ ހެއްޔެވެ؟

އިސްރާއީލުގެ ކެބިނެޓުން އެންމެ ފުރަތަމަ ހުށަހެޅީ 2023 ވަނަ އަހަރާއި 2024 ވަނަ އަހަރަށް ލަފާކުރާ ދެ އަހަރުގެ ބަޖެޓް ބޮޑުކުރުމަށެވެ.

އިސްރާއީލުގެ މުޖުތަމައުގައި ވަރަށް ބޮޑަށް މަގުބޫލު ނުވާ ޝަހުސިއްޔަތަކަށް ވެފައިވާ ނަތަންޔާހޫ ފެއްޓެވީ ސަރުކާރުގެ ބަޖެޓުގެ މަގްސަދުތައް ހާމަކުރައްވަމުންނެވެ.

"މިހާރު ބޭނުންވަނީ، އެންމެ ފުރަތަމަ، ހަނގުރާމައިގެ ޚަރަދުތައް ހަމަޖެއްސުމާއި، ކުރިއަށް އޮތް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ހަނގުރާމަ ކުރިއަށް ގެންދިއުމުގެ ފުރުޞަތު ދިނުމާއި، ހަމާސް ނައްތާލުމާއި، ހަމާސްއިން ހައްޔަރު ކޮށްފައިވާ މީހުން އަނބުރާ ގެނައުމާއި، އުތުރާއި ދެކުނުގެ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަމުގެ އިޙްސާސް އަލުން އިއާދަކޮށް، އެތަނުގެ ރައްޔިތުން އެނބުރި އެތަނަށް ދިއުމަށް މަގުފަހިކޮށްދިނުން،" އޭނާގެ ކެބިނެޓަށް ވިދާޅުވިއެވެ.

އިސްރާއީލުން ޣައްޒާއާ ދެކޮޅަށް ކުރަމުންދާ ހަނގުރާމައިގައި ފަލަސްތީނުގެ 24،000 އަށް ވުރެ ގިނަ މީހުން ޝަހީދުވެ، އެތައް ހާސް ބަޔަކު މަރުވެ، އެތައް ހާސް ބަޔަކު ޒަޚަމްވެފައިވާ އިރު، އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ 7 ވަނަ ދުވަހު ފެށި ޣައްޒާ ހަނގުރާމައިގެ ސަބަބުން އިސްރާއީލުން ދުވާލެއްގެ މައްޗަށް ގާތްގަނޑަކަށް 269 މިލިއަން ޑޮލަރު ޚަރަދުވެއެވެ.

ބޭންކް އޮފް އިސްރާއީލުން ލަފާކުރާ ގޮތުގައި 2023 ވަނަ އަހަރުން ފެށިގެން 2025 ވަނަ އަހަރާ ހަމައަށް ހަނގުރާމައާ ގުޅުންހުރި ހަރަދުތައް 55.6 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް އަރާނެއެވެ.

މިކަމުގެ ސަބަބުން، ހަނގުރާމައެއް ފެށުމާ އެކު ގިނަ ފަހަރަށް އަންނަ މާލީ ހީނަރުކަން އިހުސާސްކުރެވި، 2023 ވަނަ އަހަރު ބަޖެޓް ޑެފިސިޓް ޖީޑީޕީގެ 4.2 އިންސައްތައަށް އަރާފައިވާއިރު، އޭގެ ކުރީ އަހަރު 0.6 އިންސައްތަ ސާޕްލަސް ހުރި ޤައުމަކަށް، އެޤައުމަށް ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދަތިވެފައެވެ. މި އާ ބަޖެޓުގެ ސަބަބުން 2024 ވަނަ އަހަރުގެ ޑެފިސިޓް ވަނީ އިސްރާއީލުގެ ޖީޑީޕީގެ 6.6 ޕަސެންޓަށް އިތުރުވެފައެވެ.

އިޞްލާޙުކުރެވުނު ބަޖެޓުގައި އޮތީ ކޮން އެއްޗެއްހެއްޔެވެ؟

2024 ވަނަ އަހަރަށް ލަފާކުރާ 582 ބިލިއަން ޝެކެލް (155 ބިލިއަން ޑޮލަރު) ގެ އާ ބަޖެޓަށް ވާސިލްވެފައިވަނީ ސަރުކާރުގެ ޑިޕާޓްމަންޓްތަކަށް ދޭ ފައިސާ އެވްރެޖްކޮށް ތިން ޕަސެންޓް ކަނޑާލައި، ހަރަދުތައް 18.6 ބިލިއަން ޑޮލަރަށް އިތުރުކޮށްގެންނެވެ.

އިސްރާއީލު ކޯލިޝަންގެ ހަލަބޮލި ސަރުކާރަކީ ސިޔާސީ ޕާޓީތައް ކަމަށްވާ ލިކޫޑް، ޔުނައިޓެޑް ޓޯރާ ޔަހޫދީ ދީން، ޝާސް، ރިލިޖަސް ޒިއޮނިޒަމް ޕާޓީ، އޮޓްޒްމާ ޔެހުދިތު، ނޯއަމް އަދި ނޭޝަނަލް ޔުނިޓީ ހިމެނޭ ސަރުކާރެކެވެ.

ނަމަވެސް ނަތަންޔާހޫގެ ވާދަވެރިޔާ ބެނީ ގަންޓްޒް އިސްވެ ހުންނަވާ ނެޝަނަލް ޔުނިޓީން ހޯމަ ދުވަހުގެ މާލީ ޕްލޭނާ ދެކޮޅަށް ވޯޓު ދިނީ 2022 ވަނަ އަހަރު އެސްއޯ ކޯލިޝަން ފަންޑިންއާ ހަވާލުކުރި 2.15 ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ ޕޮޓުން އިތުރު ކަނޑާލުމަށް ބާރު އެޅުމަށް ކުރި މަސައްކަތް ބޭރުކޮށްލުމުންނެވެ.

މި ފައިސާތަކުގެ ތެރޭގައި ފަލަސްތީނުގެ ބިންތަކުގައި އިސްރާއީލުގެ އާބާދީތައް ހަދަމުން އަންނަ އިރު، ބައިނަލްއަގްވާމީ ގާނޫނުތަކުގެ ދަށުން ގާނޫނާ ހިލާފަށް ނަމަވެސް، އެ އާބާދީތައް ފުޅާވަމުން އަންނަ އިރު، އެ ތަންތަނަށް ހަރަދު ކުރުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވެސް ހިމެނެއެވެ.

ލަންޑަންގެ ޗަތަމް ހައުސްގެ މެދުއިރުމައްޗާއި އުތުރު އެފްރިކާ ޕްރޮގްރާމްގެ އެސޯސިއޭޓް ފެލޯ ޔޮސީ މެކެލްބާގް އަލްޖަޒީރާއަށް ވިދާޅުވީ ނަތަންޔާހޫ އާއި އޭނާގެ ސަރުކާރުގެ އަލްޓްރާ އޯތޮޑޮކްސް މެމްބަރުންނާ ދެމެދު ހަދާފައިވާ ކޯލިޝަން ފަންޑިން އެއްބަސްވުމަކީ އަދިވެސް ވަޒީރުން ވަރަށް ބޮޑަށް ބޭނުންވާ އެއްބަސްވުމެއް ކަމަށެވެ.

އިތުރު 15 ބިލިއަން ޑޮލަރަކީ ކޮބައި ހެއްޔެވެ؟

އިތުރު ފައިސާގެ ސަބަބުން ސްޓާޓަރުންނަށް އަސްކަރީ ހާޑްވެއާ ގަތުމުގެ އިތުރުން އިސްރާއީލުގެ 360،000 އަސްކަރިއްޔާގެ ރިސާވިސްޓުންނަށް ވެސް ފައިސާ ލިބޭނެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ޣައްޒާ އާއި އަވަށްޓެރި ލުބްނާނުގެ ބޯޑަރުގައި ވާ މުޖުތަމައުތަކުން އިސްރާއީލު ސިފައިން ލުބުނާނުގެ ރެސިސްޓެންސް ޖަމާއަތެއް ކަމަށްވާ ހިޒްބުاللهއާ ދެކޮޅަށް ހަނގުރާމަ ކުރަމުންދާ މުޖުތަމައުތަކުން އިސްރާއީލުގެ އެއް ލައްކައަށް ވުރެ ގިނަ މީހުންނަށް އެހީތެރިކަން ފޯރުކޮށްދިނުމަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ވެސް ހިމެނެ އެވެ.

ބަޖެޓް ފާސްކުރުމަށްފަހު ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު ބެޒަލޭލް ސްމޮޓްރިޗް ވިދާޅުވީ، "އަޅުގަނޑުމެން އިސްކަންދިން ކަންކަން ބަދަލުކުރީ ކޮންމެ ރިޒަރވިސްޓެއް އަދި ކޮންމެ ހަނގުރާމަވެރިޔަކު އަދި އޭނާގެ އާއިލާއަށް ވެސް އެނގޭނެ ސަރުކާރެއް އެބައޮތް ކަން، އޭނާގެ ފަހަތުގައި ހުއްޓައި ފުރިހަމައަށް ބަލަހައްޓާ ސަރުކާރެއް އޮތްކަން،" ބަޖެޓް ފާސްކުރެއްވުމަށް ފަހު ފިނޭންސް މިނިސްޓަރު ބެޒަލޭލް ސްމޮޓްރިޗް ވިދާޅުވިއެވެ.

ހަނގުރާމައިގެ ތެރޭގައި އޮތް ގައުމެއްގެ ހައިސިއްޔަތުން އިސްރާއީލުގެ ދާޚިލީ ސަލާމަތާއި ރައްކާތެރިކަން ހިމާޔަތް ކުރުމަކީ ވެސް ވަރަށް މުހިންމު ވިސްނުމެކެވެ.

ހިފާފައިވާ ހުޅަނގު އައްސޭރީގެ ހެބްރޯންގައި ގާނޫނާ ހިލާފަށް ހަދާފައިވާ އާބާދީއެއްގައި އަމިއްލައަށް ދިރިއުޅުއްވާ ކަނާތު ފިޔައިގެ ގައުމީ ސަލާމަތާ ބެހޭ ވަޒީރު އިޓަމާރު ބެން-ގްވީރު މީގެ ކުރިން ވަނީ އޭނާގެ ވުޒާރާއިން ފައިސާ ނަގާ ކޮންމެ ބަޖެޓަކުން ތާއީދު އަނބުރާ ގެންދާނެ ކަމުގެ އިންޒާރު ވެސް ދީފައެވެ. ބެން-ގްވީރަކީ ފަލަސްތީނާ ދެކޮޅު ސިޔާސަތުތައް ގެންގުޅޭ އޮޓްޒްމާ ޔެހުޑިޓް ނުވަތަ ޔަހޫދީ ބާރު، ޕާޓީގެ ލީޑަރެވެ. އާ ބަޖެޓުގައި އޭނާގެ ޑިޕާޓްމަންޓަށް އިތުރު 534 މިލިއަން ޑޮލަރު ލިބުނެވެ.

އިސްރާއީލުގެ ހަނގުރާމައަށް ބޭނުންވާ ފައިސާ ހުސްވެދާނެ ހެއްޔެވެ؟

ކުރު މުއްދަތެއްގެ ތެރޭގައި ފައިސާ ހުސްވެގެން ނުދާނެ ކަމަށް ބެލެވެ އެވެ. ޣައްޒާއާ ދެކޮޅަށް އިސްރާއީލުން ކުރަމުންދާ ހަނގުރާމައާއި ހުޅަނގު އައްސޭރިއަށް އަރައިގަތުމުގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އިސްރާއީލުގެ މާލީ ހާލަތަށް ކިތަންމެ ބޮޑު ޕްރެޝަރެއް ކުރިމަތިވި ނަމަވެސް، އިސްރާއީލުގެ ދައުލަތަށް ބަރޯސާ ވެވޭނީ އެމެރިކާގެ އަސްކަރީ އަދި މާލީ އެހީތެރިކަމަށް ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.

މިދިޔަ ނޮވެމްބަރު މަހު އެމެރިކާގެ ހައުސް އޮފް ރެޕްރެޒެންޓޭޓިވްސް އިން ވަނީ އިސްރާއީލަށް ކޮންމެ އަހަރަކު ދޭ 3.8 ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ އަސްކަރީ އެހީގެ އިތުރުން 14.5 ބިލިއަން ޑޮލަރުގެ އަސްކަރީ އެހީ ދިނުމަށް ގާނޫނެއް ގްރީންލައިޓްކޮށްފައެވެ. ނަމަވެސް ސެނެޓުން އަދި ފާސްކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.