މިނިވަން ވިޔަފާރި އެއްބަސްވުމެއް (އެފްޓީއޭ) ހެދުމުގައި އެންމެ ދަތި އުނދަގޫ އަދި ދިގުކޮށް މަޝްވަރާކުރަންޖެހޭ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ފާހަގަ ކުރެވިފަ އޮންނަ ބަޔަކީ ހިދުމަތްތަކުގެ ނުވަތަ ވިޔަފާރި ކުރުމުގެ ބައެވެ. އޭގެ ގިނަ މުހިއްމު ސަބަބުތަކެއް އޮވެއެވެ. ވިޔަފާރިއަކީ ހުރިހާ ސިނާއަތަކާ ގުޅި ލާމެހިފައިވާ އެއްޗެކެވެ. ވަޒީފާއާއި ވަޒީފާ ގެއްލުމާ ގުޅިފައިވެއެވެ. ބިދޭސީ ވިޔަފާރިތަކާ ބިދޭސީ ފަރުދުން އައިސް މިރާއްޖޭގައި ތިބެ ދިވެހި ވިޔަފާރިތަކާ ވާދަކޮށް ފައިދާހޯދާ އަދި ފައިދާ އަނބުރާ ގެންދިއުމާ ގުޅިފައިވާ ކަމެކެވެ. ޖުމްލަކޮށް މުޅި އާބާދީ އާއި މުޅި އިގުތިސާދާ ވަނީ ގުޅިފަވެއެވެ.
މި ދެކެވެނީ ގައުމަށް ޖުމްލަ ފައިދާއެއް ހޯދުމަށްޓަކައި ގައުމުގެ އިގްތިސާދު ނުވަތަ އިގްތިސާދުގެ ބަޔަކުން ބިދޭސީ ވިޔަފާރިއަށް ޖާގަ ދޭ ވާހަކެވެ. ދިވެހިން ކުރަމުން ގެންދިޔަ ވިޔަފާރި މަސައްކަތުން ބިދޭސީންނަށް ޖާގަދޭ ވާހަކައެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިވެހިންގެ މެދުގައި އޮތް ވިޔަފާރީގެ ވާދަވެރިކަމަށް ބިދޭސީންނަށް ވާދަކުރުމުގެ ފުރުސަތު ދޭ ވާހަކައެވެ. ހަމަ މިއާއެކު އެއްވެސް ސިނާއަތަކުން މިފަދަ ގުރުބާނީއެއް ދޭން ބޭނުން ވާނެހެއްޔެވެ؟ އެހެންނަމަވެސް ކޮންމެވެސް ގުރުބާނީއެއް ވެގެން ނޫނީ އެއްބަސްވުމެއް ހެދޭކަށް ނެތެވެ. މަޝްވަރާތައް ދިގުދެމި ދަތި އުނދަގޫވަނީ މިހެންވެއެވެ.
މިފަދަ ބައިނަލްއަގުވާމީ ވިޔަފާރީގެ މަޝްވަރާތަކުގައި ސިނާއަތްތައް ބައިވެރި ކުރަންޖެހެއެވެ. ސިނާއަތުގެ ހާލަތާ ސިނާއަތް މަސައްކަތްކުރާގޮތް އެންމެ ރަނގަޅަށް އެނގޭނީ އެ ސިނާއަތަށެވެ. ސަރުކާރަކަށް ނޫނެވެ. މިފަދަ މަޝްވަރާތައް ރާވާ ހިންގުމަކީ ސަރުކާރުގެ ސީދާ ޒިންމާއެކެވެ. މިސަރުކާރުން ގަސްތުގައި ސީއެމްއެފްޓީއޭ ސިއްރުކުރުމުގެ ހިތި ނަތީޖާ މަސްވެރި ސިނާއަތަށާ ޓޫރިޒަމް ސިނާއަތަށާ އަދި އެހެން ސިނާއަތްތަކަށްވެސް ކުރާނެއެވެ.
ސިނާއަތްތަކުންވެސް ދުރާލަ ހާސިލުކުރަން ބޭނުންވާ މަގުސަދުތައް ކަނޑައަޅައިގެން މަޝްވަރާތަކުގައި ބައިވެރިވެ އެ ސިނާއަތެއްގެ ދިފާއުގައި ތެދުވެ ކެރިގެން ވަކާލުތު ކުރަންޖެހެއެވެ. ސަރުކާރުން ސިނާއަތްތައް ބައިވެރި ނުކުރާނަމަ ސުވާލު އުފައްދަން ޖެހެއެވެ. އެހެން ނޫންނަމަ ނޭނގިހުއްޓާ ސިނާއަތާ ވިޔަފާރިތައް ނުރައްކަލަކަށް ހުށަހެޅިދާނެއެވެ. ވަރަށް ބޮޑު ގެއްލުމަކާ ކުރިމަތިލާން ޖެހިދާނެއެވެ.
މިފަދަ މަޝްވަރާ ކުރިއަށްދާގޮތް ތިލަކޮށް ބަޔާންކޮށްލާނަމެވެ. އެއް ގައުމުން އަނެއް ގައުމުގައި ވަކި ވިޔަފާރިއެއް ކުރުމަށް އެދޭނެއެވެ. އެ ވިޔަފާރި ކުރެވޭނެތޯ ނުވަތަ ކުރެވޭނީ ކިހިނެއްތޯ ޖަވާބު ދިނުމުގައި ކޮންމެ ގައުމަކަށްވެސް ގިނަ ތަފާތު ޝަރުތުތަކެއް ކަނޑައެޅުމުގައި ވަރަށް ބޮޑު މިނިވަންކަމެއް ލިބިފަ ވެއެވެ. މި ފުރުސަތަކީ ސިނާއަތްތަކާ އެއްކޮށް މަޝްވަރާކޮށް ކޮންމެހެން ރައްކާތެރިކަން ދޭންޖެހޭ ކަންކަން ސާފުކޮށް، ދޫދެވޭނެ ކަންކަންމާ ދޫދެވޭނެ މިންވަރު ސާފުކޮށް ތަފްސީލުކޮސް ރާވާ ތަރުތީބުކޮށް ތައްޔާރުވާންޖެހޭ ވަގުތެވެ.
ޖުމްލަކޮށް ކޮންމެ ގައުމަކުންވެސް މަސައްކަތް ކުރާނީ އެ ގައުމެއްގެ އިގުތިސާދަށް ދެވެންއޮތް އެންމެ ބޮޑު ރައްކާތެރިކަމެއް ދިނުމާއެކު އަނެއް ގައުމުގައި ވިޔަފާރި ފުޅާ ކުރެވޭނެ އެއްބަސްވުމަކަށް އާދެވޭތޯއެވެ. ހުރިހާ ސިނާއަތްތަކަކަށް އެއްގޮތެއް ނުވާނެއެވެ. ތަފާތު ހުންނާނެއެވެ. އާހިރުގައި އެންމެ މުހިންމު ސުވާލަކީ މިނާފަ އަދަދުކޮށްފަ ދައްކާލެވޭވަރުގެ ޖުމްލަ ފައިދާއެއް ގައުމަށް ލިބުނު ތޯއެވެ؟ އެނޫންނަމަ މަސައްކަތްތައް ބޭކާރެވެ. ގުރުބާނީތައް ބޭކާރުވެ ގެއްލުމަކަށް ބަދަލުވީއެވެ.
ބިދޭސީ ގައުމުގެ ކުންފުނިތަކުން ވިޔަފާރި ކުރުމަށްޝަރުތު ކަނޑައާޅާނެ އެތަށް މަރުހަލާތަކެއް އެއްބަސްވުމުގައި ލިބެއެވެ. ފުރަތަމަ މަރުހަލާގައި ބާޒާރަށް ވަނުމަށް ޝަރުތު ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް ކުންފުނީގެ 35 އިންސައްތަ ހިއްސާ ދިވެހިންގެ އޮތުމެވެ. ދެވަނަ މަރުހަލާގައި ދިވެހިރާއްޖެއަށް ހާއްސަ އިސްކަމެއް ދޭގޮތަށް ޝަރުތު ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ. މިސާލަކަށް ކުންފުނީގެ 55 އިންސައްތަ މުއައްޒަފުންނަކީ ދިވެހިން ކަމަށް ކަނޑައެޅުމެވެ. މީގެ އިތުރުން ވަކި އަހަރެއްވުމުން މަދުވެގެން 75 އިންސައްތަ ދިވެހި މުއައްޒަފުން ތިބެން ޖެހޭނެ ކަމަށްވެސް ކަނޑައެޅިދާނެއެވެ. މިނޫން އިތުރު ޝަރުތު ކަނޑައެޅުމުގެ ފުރުސަތުވެސް އެބައޮތެވެ.
މިގޮތުން މި އެއްބަސްވުމުގައި ޝަރުތުތަކާއެކު ސިނާއަތްތަކަށް ރައްކާތެރިކަން ރަނގަޅަށް ފޯރުކޮށްދީފަ އޮތުމަކީ އެންމެ މުހިއްމު ކަމެވެ. ނިހާޔަތަށް މުހިއްމު ކަމެކެވެ. އެނޫންނަމަ މި އެއްބަސްވުން ބަދަލުކުރެވެންދެން އެ ބޭނުންވި ރައްކާތެރިކަން ގެއްލިގެން ދިޔައީއެވެ.
ނިމިދަޔަ އަހަރު (2024) ސެޕްޓެމްބަރުގައި އިގްތިސާދާބެހޭ ވަޒީރު ރައީސް އޮފީހުގައި ނޫސްވެރިންނާ ވާހަކަ ދައްކަވަމުން ވަރަށް ސާފުކޮށް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވިޔަފާރިތަކަށް ރައްކާތެރިކަން ދީފަ އޮންނާނެ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ. އެކަމުގެ މިސާލެއްގެ ގޮތުން ޓުއަރ އޮޕަރޭޓަރުންގެ ވާހަކަ ވިދާޅުވިއެވެ. ކަންކަން ހުރީ އެހެން ކަމަށްވަންޏާ ވަރަށް ރަނގަޅެވެ. ނަމަވެސް ދެން ވިދާޅުވި ވާހަކައަކުން އުންމީދު ގެއްލުނެވެ. ވަޒީރު ވިދާޅުވީ ދިވެހިރާއްޖޭގައި ދިވެހިންނަށް އެކަނި ކުރެވޭނެ ވިޔަފާރިތައް ކަމާ ބެހޭ ގާނޫނުތަކުގައި ކަނޑައެޅިފައިވާތީ އެފްޓީއޭގެ ސަބަބުން ދިވެހި ވިޔަފާރިތަކަށް ނުރައްކަލެއް ނޯންނާނެ ވާހަކައެވެ. މިއީ ވަރަށް ބޮޑު ގޯހެކެވެ. މިއީ މިކަންކަން ހިނގާ ގޮތެއް ނޫނެވެ.
ފުރަތަމަ ކަމަކަށް މިފަދަ އެއްބަސް ވުމަށް އަމަލުކުރަންވީ ގޮތް ގާނޫނު އަސާސީގައި ބަޔާކުރެވިފަ އެބައޮތެވެ. ސަރުކާރުން ސޮއިކުރުމަށްފަހު ރައްޔިތުންގެ މަޖިލީހުން ފާސް ކުރަންޖެހޭ އެއްބަސްވުމެކެވެ. މާނައަކީ މި އެއްބަސް ވުމަކީ ގާނޫނީ ދަރަޖަ ލިބިގެންވާ އެއްބަސް ވުމެކެވެ. މި އެއްބަސް ވުމަށް ކަމޭ ހިތުމަކީ މަޖުބޫރު ކަމެކެވެ.
ދެވަނަ ކަމަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭން މިފަދަ އެއްބަސްވުމެއް ވެފައި އަދި މި އެއްބަސްވުމާ ހިލާފްވާ ގޮތަކަށް ރާއްޖޭގެ ގަވައިދެއް ނުވަތަ ގާނޫނެއް ހުރެގެން މައްސަލައަކަށްވާ ހާލަތަކަށް ގޮސްގެން ނުވާނެއެވެ. ދިވެހިރާއްޖޭން މިއަދު މި އެއްބަސްވުމުގައި ސޮއި ކުރުމުގެ މާނައަކީ ކުރީގައި މިއާ ހިލާފުވާ ގޮތަށް ހުރި (ގާނޫނީ) ކަންކަން ބަދަލުކޮށް އެއްހަމަ ކުރަން އިގުރާރު ވުމެވެ. އެނޫންނަމަ އެއީ ބަހަނާ ދައްކަނީއެވެ. އޮޅުވާލެވުނީއެވެ.
ތިންވަނަ ކަމަކަށް ދިވެހިރާއްޖޭން ކޮންމެ ސަބަބަކާ ހެދިނަމަވެސް މި އެއްބަސްވުމަށް އަމަލު ނުކޮށްފިނަމަ ބައިނަލް އަގުވާމީ ދުނިޔޭގައި ބާކީވެދާނެއެވެ. މިކަންކަން ސިއްރެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. ވިޔަފާރީގެ ދުނިޔޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ބަހުގެ އިތުބާރު ގެއްލުނީއެވެ. ދެން ދިވެހިރާއްޖެއާއި އެއްކޮށް ވިޔަފާރި އެއްބަސްވުމެއް ކުރަން އެހެން ގައުމަކުން އަންނާނެތޯއެވެ؟ އިންވެސްޓު ކުރަން އަންނާނީ ކޮންބައެއްތޯއެވެ؟
މިފަދަ އެއްބަސްވުމުގެ ބުރަދަން ކިތަންމެހާވެސް ބޮޑެވެ. މިފަދަ އެއްބަސްވުން ސިއްރު ނުކުރަންޖެހެނީވެސް މިހެއްވެއެވެ. ސިނާއަތްތައް ބައިވެރިކޮށް މަޝްވަރާކޮށް ތަޖުރިބާކާރުންގެ ލަފާހޯދަން ޖެހެނީ މިހެންވެއެވެ. ސީއެމްއެފްޓީއޭގައި ސަރުކާރުން ކަންކުރީ ދިމާ އިދިކޮޅަށެވެ. މި އެއްބަސްވުން ހާމަކުރީ އެއްބަސްވުމަށް ބާރު ލިބުމަށްފަހު އަދި ޗައިނާ ސަރުކާރުން އެއްބަސްވުން ހާމަކުރުމުންނެވެ. ކަންހިނގާ ނިމުނީމާވެސް، މިއަދާހަމަޔަށްވެސް ކަންކަން އޮތްގޮތް ސިނާއަތްތަކަށް ކިޔައިދޭ ތަނެއް ނުފެނެއެވެ.
