އާދީއްތަ ދުވަހުގެ ރޭ ދެކުނު ޑިމޮކްރަސީ ފައްކާވެފައިވާ ކަމަށް މަޝްހޫރު ދެކުނު ކޮރެއާގެ ރައީސް ޤައުމަށް ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބޭ ފަދަ އިއުލާނެއް ކުރެއްވިއެވެ. އެއްވެސް އިންޒާރެއް ނެތި، މިދިޔަ 50 އަކަށް އަހަރުގެ ތެރޭގައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް މާޝަލް ލޯ އިޢުލާނު ކުރެއްވިއެވެ.

ޔޫން ސުކް ޔެއޯލްގެ މި ހަރުކަށި ނިންމެވުން ރޭގަނޑުގެ ވަގުތެއްގައި ޓީވީން ދެއްކި ޚިޠާބެއްގައި އިޢުލާނުކުރެއްވި އިރު "ދައުލަތާ ދެކޮޅު ބާރުތަކާއި" އުތުރު ކޮރެއާއިން ކުރިމަތިވެފައިވާ ނުރައްކަލުގެ ވާހަކަ ބަޔާންކުރެއްވިއެވެ.

ނަމަވެސް، އިސާހިތަކު ސާފުވެގެން ދިޔަ ހަގީގަތަކީ އެ ނިންމެވުމަކީ ބޭރުގެ އުދުވާނެއްގެ ނުރައްކަލެއް އޮވެގެން ނިންމެވި ނިންމެވުމެއް ނޫން ކަމާއި, އެއީ އޭނާ އަށް ކުރިމަތިވެވަޑައިގެންފައިވާ ސިޔާސީ ގޮންޖެހުންތަކުގެ ސަބަބުން ނިންމެވި ނިންމެވުމެއް ކަމުގައެވެ.

އެއާ އެކު ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލިސް ދޮށަށް އެތައް ހާސް މީހުން އެއްވެ، އިހްތިޖާޖު ކުރަން ފެށިއެވެ. އަދި އެ ނިންމެވުން އުވާލުމަށް އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކަށް ނިސްބަތްވާ މަޖިލިސް މެމްބަރުން ކުއްލި ވޯޓެއް ނެގުމަށް އަވަހަށް މަސައްކަތް ފެށިއެވެ.

މާޝަލް ލޯ ހިންގުން އުވާލުމަށް ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުން ފާސް ވުމާއެކު، އޭގެ ގަޑިއިރުތަކެއް ފަހުން، ޔޫން ޕާލިމެންޓުގެ ވޯޓު ޤަބޫލުކުރައްވާ މާޝަލް ލޯ އުވާލެއްވިއެވެ.

މިހާރު، އޭނާއަށް ކުރިމަތިވެވަޑައިގެންފައި ވަނީ އިމްޕީޗްމަންޓްގެ ނުރައްކަލާއި އަދި އޭނާގެ އަމިއްލަ ޕާޓީން ވަކިކުރުމުގެ ބިރެވެ.

މިކަން ހިނގައިދިޔައީ ކިހިނެއް؟

މަސްރަހް ދިރާސާ ކުރާ ފަރާތްތަކުން ދެކޭ ގޮތުގައި, ހަނގުރާމައިގެ ހާލަތެއް ނެތި، ޔޫން އަމަލު ކުރެއްވީ ހަނގުރާމައިގެ ހާލަތުގައި ކަންކުރައްވާ ގޮތަށެވެ.

އާދީއްތަ ދުވަހުގެ ރޭ އެނާ ދެއްވި ޚިޠާބުގައި، އޭނާގެ ސަރުކާރު ބަލިކަށިކުރުމަށް އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ކުރި މަސައްކަތްތަކުގެ ވާހަކަ ވިދާޅުވުމާއެކު، "ދައުލަތާ ދެކޮޅަށް ހަމަނުޖެހުން އުފައްދަމުންދާ ދބާރުތައް ނައްތާލުމަށް" މާޝަލް ލޯ އިޢުލާނު ކުރައްވާ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ.

ރައީސް ގެ ޤަރާރުން އެ ގައުމުގެ އަސްކަރިއްޔާ އަށް ވަގުތީ ގޮތުން ގައުމު ހިންގުން ހަވާލު ކުރެއްވިއެވެ. އެއާ އެކު ހެލްމެޓް އަޅައިގެން ތިބި ސިފައިންނާއި ފުލުހުން ނެޝަނަލް އެސެމްބްލީ ޕާލަމެންޓް އިމާރާތަށް ވަދެގަނެ، ހެލިކޮޕްޓަރުތައް އިމާރާތުގެ ފުރާޅުގައި ޖައްސާތަން ފެނުނެވެ.

ދެކުނު ކޮރެއާގެ މީޑިއާ އިން މަންޒަރުތައް ދައްކަމުން ދިޔަ އިރު، މާސްކު އަޅައިގެން، ބަޑި ހިފައިގެން ތިބި ސިފައިން އިމާރާތަށް ވަންނަ މަންޒަރާއި، މަޖިލީހުގެ މުވައްޒަފުން އަލިފާން ނިއްވާ ފުޅިން އެމީހުން ހުއްޓުވަން މަސައްކަތްކުރާ މަންޒަރު ދައްކާފައިވެއެވެ.

އާދީއްތަ ދުވަހު ރޭގަނޑު ގާތްގަނޑަކަށް 23:00 ގައި ސިފައިން ވަނީ އިހުތިޖާޖު ކުރުމާއި، ޕާލަމެންޓާއި ސިޔާސީ ޕާޓީ ތަކުގެ ޙަރަކާތްތައް މަނާކޮށް، މީޑިއާ ސަރުކާރުގެ ބާރުގެ ދަށަށް ގެނައުމުގެ ޤަރާރެއް ނެރެފައެވެ.

ނަމަވެސް ދެކުނު ކޮރެއާގެ ސިޔާސީ ވެރިން ވަގުތުން ޔޫންގެ އިޢުލާނު އެއީ ޣައިރު ޤާނޫނީ އަދި ޤާނޫނު އަސާސީއާ ޚިލާފު އެއްޗެއް ކަމަށް އިއުލާން ކުރިއެވެ. އޭގެ އިތުރުން ރައީސް ގެ އަމިއްލަ ޕާޓީ ކަމުގައިވާ ކޮންޒަވޭޓިވް ޕީޕަލްސް ޕަވަރ ޕާޓީގެ ލީޑަރު ވެސް ޔޫންގެ ޢަމަލަކީ "ނުރަނގަޅު ފިޔަވަޅެއް" ކަމަށް އިއުލާނު ކުރިއެވެ.

އެއާއެކު ޤައުމުގެ އެންމެ ބޮޑު އިދިކޮޅު ޕާޓީ ކަމުގައިވާ ލިބަރަލް ޑިމޮކްރެޓިކް ޕާޓީގެ ލީޑަރު ލީ ޖޭ-މިޔުންގ ޕާޓީގެ މެންބަރުންނަށް ވަގުތުން މަޖިލީހަށް ހާޒިރުވެ ރައީސްގެ ގަރާރު ބާޠިލުކުރުމަށް ވޯޓު ދިނުމަށް ގޮވާލިއެވެ.

އެއާ އެކު ދެކުނު ކޮރެއާގެ އާންމު ރައްޔިތުންނަށް ވެސް އިހުތިޖާޖުކުރުމަށް މަޖިލިސް ދޮށަށް އައުމަށް ގޮވާލިއެވެ.

"ޓޭންކުތަކާއި، ހަތިޔާރު އެޅި ވެހިކަލްތަކާއި، ބަޑިޔާއި، ވަޅިއާއެކު ސިފައިން ޤައުމު ހިންގާނެ... އަޅުގަނޑުގެ ލޮބުވެތި ރައްޔިތުންނޭވެ.... ނެޝަނަލް އެސެމްބްލީ ދޮށަށް އަންނާށެވެ."

އެތައް ހާސް ބަޔަކު މި ގޮވާލުމަށް އިޖާބަދީ، އަސްކަރިއްޔާ އިން ސެކިއުރިޓީ ބަލަހައްޓަމުން ދިޔަ ޕާލަމެންޓްގެ ކުރިމައްޗަށް ޖަމާވިއެވެ. އިހުތިޖާޖުކުރާ މީހުން ގޮވަމުން ދިޔައީ: "މާޝަލް ލޯއެއް އަށް ނޫނެކޭ!" އަދި "ޚުދުމުޚުތާރު ވެރިކަން ވައްޓާލާށޭ!"

އެ ސަރަޙައްދުން ލައިވްކޮށް ބްރޯޑްކާސްޓް ކުރަމުން ދިޔަ ލޯކަލް މީޑިއާއިން ދައްކާފައިވަނީ ގޭޓުތަކުގައި އިހުތިޖާޖުކުރާ މީހުންނާއި ފުލުހުންނާ ދެމެދު ކުދި ކުދި ހަމަނުޖެހުންތައް ހިނގާ މަންޒަރެވެ. ސަރަހައްދުގައި ގިނަ އަދަދެއްގެ ސިފައިން ތިބި ނަމަވެސް، ކަންތައްތައް އިތުރަށް ގޯސްވެ އަނިޔާވެރިކަމަކަށް ބަދަލުވެފައެއް ނުވެއެވެ.

އަދި މެންބަރުންނަށް ވެސް ބެރިކޭޑްތަކުގެ ތެރެއިން ވަދެވުނު މަންޒަރު ފެނުނެވެ - ބައެއް މެންބަރުން ވޯޓުލާ މާލަމަށް ވަނުމަށް ފާރުމަތިން އަރައިގެން ދިޔަ މަންޒަރުވެސް ފެނުނެވެ.

ހޯމަ ދުވަހުގެ ރޭ މެންދަމުން އަލިވެ 01:00 އާ ކައިރިވިއިރު، ދެކުނު ކޮރެއާގެ ޕާލަމެންޓުގައި ހިމެނޭ 300 މެންބަރުންގެ ތެރެއިން 190 މެންބަރުން ހާޒިރުވެ، އެ ފިޔަވަޅު ބާޠިލުކުރުމަށް ވޯޓު ދީ، ރައީސް ޔޫންގެ މާޝަލް ލޯ އިޢުލާނު ބާޠިލުކަމަށް ފާސް ކުރިއެވެ.

މާޝަލް ލޯގެ މުހިންމުކަމަކީ ކޮބައިތޯ؟

މާޝަލް ލޯއަކީ ކުއްލި ނުރައްކަލުގެ ހާލަތެއްގައި، މަދަނީ އިދާރާތަކަށް މަސައްކަތް ނުކުރެވޭ ކަމަށް ބެލެވޭ ހިނދު، ވަގުތީގޮތުން ސިފައިންގެ ބާރުތަކުން ޤައުމު ހިންގުމުގެ ގާނޫނެވެ.

ދެކުނު ކޮރެއާގައި އެންމެ ފަހުން މާޝަލް ލޯ އިޢުލާނުކޮށްފައިވަނީ 1979 ގައެވެ. އެއީ އޭރު ޤައުމު ދިގު މުއްދަތަކަށް ހިންގަމުން އައި ސިފައިންގެ ޑިކްޓޭޓަރު ޕާކް ޗަންގް-ހީ ބަޣާވާތެއްގައި އަވަހާރަކޮށްލުމާ ގުޅިގެންނެވެ.

1987 ގައި ދެކުނު ކޮރެއާ ޕާލިމެންޓަރީ ޑިމޮކްރަސީއަކަށް ބަދަލުވުމަށްފަހު މިހާތަނަށް މާޝަލް ލޯ އިޢުލާނުކޮށްފައެއް ނުވެއެވެ.

ޔޫން، އަކީ އޭނާގެ ކުރިން އެ ގައުމުގައި ވެރިކަން ކުރެއްވި ފަރާތްތަކާ ޚިލާފަށް އުތުރު ކޮރެއާއާ ދެކޮޅަށް ފާޅުކަން ބޮޑު ގޮތެއްގައި ހަރުކަށި ސިޔާސަތެއް ގެންގުޅުއްވާ ވެރިއެކެވެ. އޭނާ ވަނީ އެއްވެސް ހެއްކެއް ނެތި، ދެކުނު ކޮރެއާ ގެ އިދިކޮޅު ސިޔާސީ ފަރާތްތަކަކީ އުތުރު ކޮރެއާއަށް ތާއީދުކުރާ ބައެއްގެ ގޮތުގައި ސިފަކުރައްވާފައެވެ.

މާޝަލް ލޯގެ ދަށުން، ސިފައިންނަށް އިތުރު ބާރުތަކެއް ލިބި، އާންމު ގޮތެއްގައި ރައްޔިތުންގެ މަދަނީ ޙައްޤުތަކާއި ޤާނޫނުގެ ވެރިކަމުގެ އުސޫލުތަކާއި، ރައްކާތެރިކަން ނިގުޅައިގަނެވެއެވެ.

ސިޔާސީ ޙަރަކާތްތަކާއި މީޑިއާގެ މައްޗަށް އަސްކަރިއްޔާ އިން ފިޔަވަޅު އެޅި ނަމަވެސް، އިހުތިޖާޖުކުރާ މީހުންނާއި ސިޔާސީ ވެރިން އެ އަމުރުތަކާ ތަބާވެފައެއް ނުވެއެވެ. އަދި ސަރުކާރުން މިނިވަން މީޑިއާގެ މައްޗަށް ބާރު ހިންގާކަމުގެ އެއްވެސް ނިޝާނެއް ފެނިފައެއް ނުވެއެވެ - ޤައުމީ ބްރޯޑްކާސްޓަރު ޔޮން ހަޕް އާއި އެހެނިހެން މީޑިއާތައް ވެސް އާންމު ގޮތަށް ރިޕޯޓުކުރުން ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވެއެވެ.

ޔޫން މިހާ ބޮޑަށް ޕްރެޝަރަށް ވެއްޓުނީ ކީއްވެ؟

ޔޫން ވެރިކަމަށް ވަޑައިގަތީ 2022 ގެ މެއި މަހު ހަރުކަށި ކޮންޒަރވޭޓިވް ކެންޑިޑޭޓެއްގެ ގޮތުގައެވެ. ނަމަވެސް އޭޕްރީލް މަހު ޤައުމުގެ އާންމު އިންތިޚާބުގައި އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ބޮޑު ތަފާތަކުން ކާމިޔާބުކުރުމާ ގުޅިގެން، އޭނާ ފާހަގަ ވެފައިވަނީ މާ ބޮޑު ބާރުތަކެއް ނެތް ރައީސެއްގެ ގޮތުގައެވެ.

އެއާ އެކު ސަރުކާރުން ހުށަހަޅާ ބިލުތައް ފޭލުވެ، އޭގެ ބަދަލުގައި އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ފާސްކުރާ ބިލުތަކަށް އޭނާ ގެންދެވީ ވީޓޯ ކުރައްވަމުންނެވެ.

އަނެއް ކޮޅުން ޚިޔާލު ހޯދުމުގެ ވޯޓުތަކުން ފެންނަ ގޮތުގައި އޭނާގެ ތާއީދު ވަނީ ވަރަށް ބޮޑަށް ދަށްވެފައެވެ. މިކަން މިހެން އޮއްވާ އޭނާ އަށް ވަނީ ކަރަޕްޝަންގެ މައްސަލަތަކާ ކުރިމަތިލައްވަން ޖެހިވަޑައިގެންފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ފަސްޓް ލޭޑީ އަގުބޮޑު ޑިއޯރ ދަބަހެއް ހަދިޔާ އެއްގެ ގޮތުގައި ގަބޫލު ކުރެއްވި މައްސަލައާއި، ސްޓޮކް މާކެޓް ގަޑުބަޑު ކުރުމުގެ ތުހުމަތު ހިމެނެއެވެ.

ފަސްޓް ލޭޑީގެ މައްޗަށް ކުރެވުނު ކަރަޕްޝަންގެ ތުހުމަތު ތަކާއެކު ރައްޔިތުންގެ ކިބައިން މައާފަށް އެދި ޤައުމީ ޓީވީ އިން ބަޔާނެއް ދެއްވާ، ފަސްޓް ލޭޑީގެ މަސައްކަތްތައް ބަލަހައްޓާނެ އޮފީހެއް ޤާއިމުކުރައްވާނެ ކަމަށް ވިދާޅުވިއެވެ. ނަމަވެސް އިދިކޮޅު ޕާޓީތަކުން ގޮވާލަމުންދިޔަ ފުޅާ ތަޙުޤީޤެއް ހިންގުމަށް އޭނާ އިންކާރު ކުރެއްވިއެވެ.

ފަސްޓްލޭޑީގެ މައްސަލަ ތަހުގީގު ނުކުރުމުން، އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކުން ވަނީ ބައެއް ވަޒީރުންނާއި އިސް ޕްރޮސެކިއުޓަރުންގެ ތެރެއިން ބަޔަކާއި - ސަރުކާރުގެ އޯޑިޓް އޭޖެންސީގެ އިސްވެރިޔާ ހިމެނޭ ގޮތަށް އިތުބާރު ނެތް ކަމުގެ މައްސަލަ ހުށަހަޅާފައެވެ.

ދެން ވާނީ ކިހިނެއް ހެއްޔެވެ؟

ޔޫންގެ އިޢުލާނާ އެކު ދެކުނު ކޮރެއާގެ އެތައް ހާސް ބަޔަކަށް ކުއްލި ސިހުމެއް ލިބުނެވެ. އަދި 6 ގަޑިއިރު ވަންދެން ދެކުނު ކޮރެއާގެ ރައްޔިތުން ތިބީ މާޝަލް ލޯގެ އަމުރުގެ މާނައަކީ ކޮބައިކަން ނޭނގި އޮޅުންބޮޅުންގަނޑެއްގެ ތެރޭގައި ކަމަށް ރިޕޯޓުތައް ބުނެއެވެ.

ނަމަވެސް އިދިކޮޅު ފަރާތްތަކަށް އަވަހަށް މަޖިލީހަށް ހާޒިރުވެ، ޔޫންގެ އަމިއްލަ ޕީޕަލްސް ޕަވަރ ޕާޓީގެ ބައެއް މެންބަރުންގެ ވޯޓާ އެކު ޔޫންގެ އިއުލާން ބާތިލު ކުރިއެވެ.

އެއާއެކު ވެރިރަށުގައި ސިފައިންނާއި ފުލުހުން ގިނަ އަދަދަކަށް މަގުތަކަށް ނުކުމެ ތިބި ނަމަވެސް، ސިފައިންގެ ބާރު ހިންގާތަނެއް ނުފެންނަ ކަމަށް ރިޕޯޓުތައް ބުނެފައިވެއެވެ.

ދެކުނު ކޮރެއާގެ ޤާނޫނުގެ ބުނާ ގޮތުން، ޕާލަމެންޓުގެ އަޣުލަބިއްޔަތުން ވޯޓަކުން ފާސްވެއްޖެ ނަމަ ސަރުކާރުން މާޝަލް ލޯ އުވާލަން ޖެހެއެވެ.

ހިނގައި ދިޔަ ކަންތައްތަކާ ގުޅިގެން ރައީސް ގެ ކުރިމަގާ މެދު މިހާރު ވަނީ ސުވާލު އުފެދިފައެވެ. އޭނާގެ އަމަލު ކުރެއްވި ގޮތުގެ ނަތީޖާ ނުކުންނާނީ ކިހިނެއް ކަމެއް އަދި މުޅިން ސާފެއް ނުވެއެވެ.

އެހެން ނަމަވެސް ބައެއް ރިޕޯޓުތަކުގައި ބުނެފައިވަނީ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ މެންބަރުން ރައީސްގެ މަޤާމުން އޭނާ އިމްޕީޗް ކުރުމަށް މަސައްކަތްކުރަމުންދާ ކަމަށެވެ.

ދެކުނު ކޮރެއާގެ ގާނޫނު ބުނާ ގޮތުން މިއީ ނިސްބަތުން ފަސޭހަ ކަމެކެވެ. މިކަމަށް ބޭނުންވަނީ 300 މެންބަރުންގެ ނެޝަނަލް އެސެމްބްލީގެ ތިން-ބައިކުޅަ ދެބައިގެ ވޯޓު – އެއީ މަދުވެގެން 201 ވޯޓެވެ.

އިމްޕީޗްމަންޓް ފާސްވުމުން، ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް ކޯޓުގައި ޝަރީޢަތެއް ހިންގެއެވެ. މިއީ ދެކުނު ކޮރެއާގެ ސަރުކާރުގެ މައި ގޮފިތައް ބަލަހައްޓާ 9 މެންބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ މަޖިލީހެކެވެ.

ކޯޓުގެ 6 މެންބަރުން އިމްޕީޗްމަންޓް ދެމެހެއްޓުމަށް ވޯޓު ދީފިނަމަ، ރައީސް މަޤާމުން ވަކިކުރެވޭނެއެވެ.

މިކަން ހިނގިޔަސް، މިއީ ދެކުނު ކޮރެއާގެ ރައީސަކު އިމްޕީޗް ކުރެވޭ ފުރަތަމަ ފަހަރެއް ނޫނެވެ. 2016 ގައި، އޭރުގެ ރައީސް ޕާކް ގޫން-ހައި ވަނީ މީހަކަށް ބިރުދެއްކުމުގައި ރަހްމަތްތެރިއަކަށް އެހީތެރިވި ދިނުމުގެ ތުހުމަތުގައި އިމްޕީޗް ކުރެވިފައެވެ.

2004 ގައި ރައީސް ރޯ މޫ-ހިޔުން ވެސް ވަނީ އިމްޕީޗް ކުރެވި 2 މަސް ދުވަހަށް ސަސްޕެންޑް ކުރެވުނެވެ. ނަމަވެސް ފަހުން ކޮންސްޓިޓިއުޝަނަލް ކޯޓުން އޭނާ އަނބުރާ މަޤާމަށް ރުޖޫޢަކޮށްދިނެވެ.

ޔޫންގެ މި ކުއްލި ޢަމަލުން ޤައުމަށް ބޮޑު ސިހުމެއް ވަނީ އައިސްފައެވެ - ޑިކްޓޭޓަރޝިޕްގެ ދުވަސްތަކުން ދުރަށް ގޮސް، މިއީ ކުރިއަރާފައިވާ މޮޑަން ޑިމޮކްރަސީއެއްގެ ގޮތުގައި ދެކެމުން އަންނަ ކޮރެއާ އަށް ކުރިމަތިވި އެންމެ ބޮޑު ގޮންޖެހުން ކަމުގައި ބެލެވެއެވެ.