ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރުމަކީ އޭގެ ސަބަބުން އިންސާނާއަށް އެކި ގޮތްގޮތުން ގެއްލުންވާ ކަމެއްކަން ނޭނގޭ މީހަކު ނުހުންނާނެއޭ ބުނުން ދޮގަކަށް ނުވާނެއެވެ. އެކަން ކުރަނީ އެއިން ލިބޭ ގެއްލުން ވަރަށް ފުރިހަމައަށް އެނގިތިބެއެވެ. މި ނޭދެވޭ އާދަ ދިވެހިންގެ ތެރޭގައި އިތުރުވެ، މިއަދު ކުޑަކުދިންގެ ތެރޭގައި ވެސް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ އަދަދު މިވަނީ އިންތިހާއަށް އިތުރުވެފައެވެ.

2020-2021 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި ހެދި ސްޓެޕް ސަރވޭއިން ދައްކާ ގޮތުގައި ރާއްޖޭގައި ކޮންމެ ހަތަރު މީހުންގެ ތެރެއިން އެކަކީ ކޮންމެވެސް ބާވަތެއްގެ ދުންފަތް ބޭނުން ކުރާ މީހެކެވެ. އެއީ މުޅި އާބާދީގެ 25.7 އިންސައްތައެވެ. ރާއްޖޭގައި އާއްމުކޮށް ބޭނުންކޮށް އުޅޭ ދުންފަތުގެ ބާވަތްތަކުގެ ތެރޭގައި ސިނގިރޭޓާއި އީ-ސިނގިރޭޓު ނުވަތަ ވޭޕް އާއި ޝީޝާ އާއި ގުޑުގުޑާ ހިމެނެއެވެ.

މީގެ އިތުރުން 2019 ވަނަ އަހަރު ރާއްޖޭގައި ކުރިއަށްގެންދިޔަ ގްލޯބަލް ޔޫތު ޓޮބެކޯ ސަރވޭއިން ދައްކާގޮތުގައި އުމުރުން 13 އަހަރާއި 15 އަހަރާ ދެމެދުގެ ކުދިންގެ އާބާދީގެ ބޮޑު އިންސައްތައެއް ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރެއެވެ. އެ އުމުރުފުރައިގެ އާބާދީގެ 45.7 އިންސަތަ ކުދިން ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާއިރު އެންމެ ގިނައީ ވޭޕް ބޭނުން ކުރާ ކުދިންނެވެ. ކުޑަކުދިންގެ ތެރޭގައި ވޭޕް ބޭނުންކުރުން އިތުރުވެފައިވަނީ އެ ތަކެއްޗަކީ ސިނގިރޭޓަށްވުރެ ރައްކާތެރި އެއްޗެއް ކަމަށް ގަބޫލުކުރާތީއެވެ. އަދި ޒަމާނަށް ފެތުމަށް ނުވަތަ "ކޫލް ކްރައުޑް" ގެ ތެރޭގައި ހިމެނުމަށް ވޭޕް ބޭނުން ކުރުމަކީ ފެޝަނަކަށް ވެފައިވާ ކަމެކެވެ.

އީ ސިނގިރޭޓު ނުވަތަ ވޭޕަކީ ސިނގިރޭޓަށްވުރެ ރައްކާތެރި އެއްޗެއް ކަމަށް ދައްކައިގެން ރާއްޖޭގައި އެތަކެތި އިޝްތިހާރުވެސް ކުރެއެވެ. މީގެ ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އާއްމުންގެ މެދުގައި ސައްޙަނޫން މައުލޫމާތު ފެތުރި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ މީހުންގެ އަދަދު ދަނީ ދުވަހެއް ދުވަހަކަށް އިތުރުވަމުންނެވެ. ވޭޕަކީ ވެސް ނިކޮޓިން އާއި ސިއްޙަތަށް ގެއްލުންދޭ އެހެނިހެން ނުރައްކާތެރި މާއްދާތައް އެކުލެވޭ އެއްޗެކެވެ. އެހެންކަމުން ވޭޕަކީ އެއްވެސް ގޮތަކަށް ސިނގިރޭޓަށްވުރެ ރައްކާތެރި އެއްޗެއް ނޫނެވެ.

ވޭޕުގެ އިތުރުން ދެވަނައަށް އެންމެ ގިނައިން ކުޑަކުދިންގެ ބޭނުން ކުރާ ދުންފަތް އެކުލެވޭ ބާވަތަކީ ޝީޝާއެވެ. ޝީޝާއަކީ ވެސް ވޭޕާއެއްގޮތަށް "ފެޝަނަކަށް" ވެފައިވާ ކަމެކެވެ. ކޮފީތަކާއި ރައްޓެހިންގެ އެއްވުންތަކުގައި ޝީޝާއެއް ނެތްނަމަ އެ އެއްވުމެއް ފުރިހަމައެއް ނުވެއެވެ. ސަރވޭތަކުން ދައްކާގޮތުގައި ރާއްޖޭގެ 13 އަހަރާއި 15 އަހަރާ ދެމެދުގެ އާބާދީގެ 3.1 އިންސައްތަ ކުދިން ޝީޝާ ނުވަތަ ގުޑުގުޑާ ބޭނުންކުރާއިރު އޭގެ ތެރެއުން 14.9 އިންސައްތަ ކުދިން އެތަކެތި ބޭނުންކުރަން ފަށާފައިވަނީ 10 އަހަރު ފުރުމުގެ ކުރިންނެވެ. މިއީ ބެލެނިވެރިންނާއި މުޅި މުޖުތަމައުވެސް ކަންބޮޑުވާން ޖެހޭކަމެކެވެ.

ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލް ކުރުމުން ސިއްހީ ތަފާތު މައްސަލަތައް ދިމާވާއިރު މިއީ ހިތުގެ ބަލިތަކާއި ސްޓްރޯކާއި ކެންސަރު އަދި ފުއްޕާމޭގެ ބަލިތައް ދިމާވުމަށް މެދުވެރިވާ އެންމެ ބޮޑު އެއް ސަބަބެވެ. އަދި ޅަ އުމުރުފުރާގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާނަމަ ހިތުގެ ބަލިތައް ޖެހުމުގެ ނުރައްކާ މާބޮޑެވެ.

ރާއްޖޭގައި ދުންފަތުގެ އިސްތިއުމާލު ކުރާ ކުޑަކުދިންގެ އަދަދު އިތުރުވުމަކީ ނުރައްކަލުގެ ރަނގަބީލެކެވެ. މިކަން ހައްލު ކުރުމަށް ގޭތެރެއިންނާއި ސްކޫލުން އަދި މުޖުތަމައުގެ ތެރެއިން ވެސް މަސައްކަތް ކުރަން ޖެހެއެވެ. ކުޑަކުދިންނަށް ދުންފަތުގެ ސަބަބުން ލިބޭ ގެއްލުމާ ގުޅޭ ސައްޙަ މައުލޫމާތު ފޯރުކޮށްދޭން ޖެހެއެވެ. އަދި ކުދިންނަކީ މައިންބަފައިންނާއި އެކުދިންގެ ކައިރީގައި އުޅޭ ބޮޑެތި މީހުން ކުރާ ކަންކަން ނަކަލު ކުރާ ބައެއްކަން ދެކިގެން އެ ކުދިންނަށް ނަމޫނާ ދައްކަން ޖެހެއެވެ.

ދުންފަތާއި މަސްތުވާތަކެތި ފަދަ ނުރައްކާތެރި ވަބާތަކުން ކުރިއަށް އޮތް ޖީލު ސަލާމަތް ކުރެވޭނީ އެންމެ އެކުގައި މަސައްކަތް ކޮށްގެންނެވެ.