ކެޓަލަންސްއަކީ "ޕޭސިއޯސް ކެޓަލަންސް" ނުވަތަ ކެޓަލަން ގައުމުތަކުގެ މީހުންނެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ވެލެންސިއާ، ބަލެރިކް އައިލެންޑްސް، ސްޕެއިންގެ ބައެއް ކަމަށްވާ އެރަގޮން، ފްރާންސްގެ އިރުދެކުނުގައިވާ ރުޝިލޮން އަދި ކެޓަލޯނިއާ ހިމެނެއެވެ.

އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ 1 ވަނަ ދުވަހު ނެގި ފެންނަ ނުފެންނަ ވޯޓްގައި މި ހުރިހާ ސަރަހައްދެއް ކަވަރު ވެފައެއް ނުވެއެވެ.

އެ ވޯޓް ބޭއްވިގެން ގޮސްފައި ވަނީ ސްޕެއިންގެ އިރު އުތުރުގެ ސަރަހައްދެއް ކަމަށްވާ ކެޓަލޯނިއާގައި އެކަންޏެވެ. އެއީ 7.5 މިލިއަން މީހުންގެ އާބާދީއެކެވެ. އެ ސަރަހައްދަކީ ސްޕެއިންގެ އާބާދީގެ 15 އިންސައްތަ މީހުން އަދި އެގައުމުގެ އިގްތިސާދުގެ 20

އިންސައްތަ އުފެއްދުން އަންނަ ސަރަހައްދެވެ.

ކެޓަލޯނިއާގެ ރައްޔިތުންނަކީ މުއްސަނދި ތާރީޚަކާއި ސަގާފަތެއް އަދި ބަހުރުވައެއް އޮތް ބައެކެވެ.

ކެޓަލޯނިއާގައި އެންމެ ފުރަތަމަ ފެންނަ ނުފެންނަ ވޯޓެއް ނެގުނީ މިހާރުގެ ސްޕެއިން އެއްބަޔަކަށް ވުމުގެ އެތައް ސަތޭކަ އަހަރު ކުރިން 12 ވަނަ ގަރުނުގެ ތެރޭގައެވެ.

މެޑްރިޑްގެ ސީދާ ބެލުމުގެ ދަށަށް ކެޓަލަން ދިޔައީ ނީވާ ޕްލާޓާގެ ގަރާރަކުން 1716 ގައެވެ.

ކެޓަލޯނިއާގެ އަމިއްލަ ސަރުކާރެއް ގާއިމް ކުރުމުގެ މަސައްކަތަކީ އެގައުމުގެ ތާރީޚުގައި ތަކުރާރުކޮށް ހިނގަމުން އަންނަ ކަމެކެވެ.އެގޮތުން 1931 ވަނަ އަހަރު ޖުމްހޫރިއްޔަތަކަށް ސްޕެއިން ބަދަލުވުމާއެކު އެ ދައުލަތުގެ ތެރޭގައި އޮވެ އަމިއްލަ ސަރުކާރެއް އެކުލަވާލުމުގެ ފުރުސަތެއް ދީފައެވެ. އޭގެ ފަހުން އެ ގައުމުގެ ދާޚިލީ ހަނގުރާމައަށް ފަހު ފްރެންސިސްކޯ ފްރެންކޯގެ ސަރުކާރުން ވަނީ ކެޓަލޯނިއާގެ އަމިއްލަ ސަރުކާރު އުވާލާފައެވެ. އަދި 1939އިން  1975އަށް ފްރެންކޯ ވެރިކަން ކުރެއްވިއިރު ކެޓަލޯނިއާގެ ސަގާފަތްތައް ވަނީ ނެތިކޮށްލާފައެވެ. ކެޓަލޯނިއާގެ އައިޑެންޓިޓީ ރަމްޒުކޮށްދޭ ކަންކަން ވަނީ މަނާ ކޮށްފައެވެ. އޭގެ ތެރޭގައި ކާސްޓްލްސް ނުވަތަ ހިއުމަން ޓަވަރު މަނާކުރުމާއި ދަރިންނަށް ނަންކިއުމުގައި ސްޕެނިޝް ނަންތައް ކިއުން މަޖުބޫރު ކުރުވުން ހިމެނެއެވެ.

ފްރެންކޯގެ ވެރިކަމަށް ފަހު ސްޕެއިންގައި ޑިމޮކްރަސީ ފައްކާވެގެން އައިއިރު ކެޓަލޯނިއާއަށް ވަނީ އަމިއްލަ ސަރުކާރެއް ލިބުމުގެ އުފާވެރިކަން ލިބިގެން ފާސްކޮށްފައެވެ. އަދި 1979 ވަނަ އަހަރު ކެޓަލޯނިއާގެ އަމިއްލަ ސަރުކާރެއް އެކުލަވާލުމަށް ގާނޫނީ ހުއްދަ ދެވުމާއެކު ކެޓަލަންގެ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީސް ރުޖޫއަވެގެން ދިޔައެވެ. ޖެހިގެން އައި އަހަރުގެ މާޗް މަހުގެ 20 ވަނަ ދުވަހު 135 މެމްބަރުންގެ މައްޗަށް އެކުލެވޭ ގާނޫނު ހަދާ މަޖިލީހުގެ އިންތިޚާބު ބޭއްވިގެން ދިޔައެވެ.

ސްޕެއިންގައި ވަކިވަކި ސަރުކާރުތައް އުފައްދާފައިވާ 17 ސަރަހައްދުގެ ތެރެއިން އެއް ސަރަހައްދަށް ކެޓަލޯނިއާ ވެގެން ދިޔައިރު އެ ސަރަހައްދަށް ވެސް ވަނީ އަމިއްލަ ފުލުހުންނާއި ސިއްހީ ދާއިރާއި ތައުލީމާއި ވެލްފެއަރގެ ކަންކަން އަމިއްލައަށް ހިންގުމުގެ ބާރު ދީފައެވެ.

ކޮންމެއަކަސް ކެޓަލޯނިއާގެ ފުރިހަމަ މިނިވަންކަމަށް ގޮވާލާ އެއްވުންތައް ވޭތުވެދިޔަ ފަހުގެ އަހަރުތަކުގައި ވަނީ ގިނަވެގެން ގޮސްފައެވެ. އެންމެ ބޮޑަށް އެކަން ފާހަގަ ވެފައި ވަނީ 2008ގައި ސްޕެއިންއަށް ދިމާވީ ދަރަނީގެ މައްސަލަތަކަށް ފަހުއެވެ.

 ސްޕެއިންގެ އެންމެ މުއްސަނދި އެއް ސަރަހައްދު ކަމަށްވާ ކެޓަލޯނިއާގެ މިނިވަންކަމަށް ތާއީދުކުރާ ފަރާތްތަކުން ބުނާ ގޮތުގައި މެޑްރިޑްގައި އޮންނަ މައި ސަރުކާރުން ކެޓަލޯނިއާއަށް ދޭ އެއްޗަކަށް ވުރެ މާ ބޮޑު މާލީ އެހީއެއް އެ ސަރަހައްދުން މައި ސަރުކާރަށް ދެއެވެ.

އެތައް ބަޔަކު ދެކޭ ގޮތުގައި އެ ސަރަހައްދުގެ ވަރުގަދަ އިގްތިސާދަކީ އެ ސަރަހައްދަށް މިނިވަން ވަކި ގައުމެއްގެ ގޮތުގައި އޮވެވިދާނެ ކަމުގެ ނިޝާނެކެވެ.

އޮކްޓޯބަރު މަހުގެ ފުރަތަމަ ދުވަހު ނެގުނު ވޯޓަކީ ކެޓަލޯނިއާ މިނިވަން ދައުލެއް އުފެއްދުމަށް ފެނޭތޯ ބެލުމަށް އެ ސަރަހައްދުގައި ތިން އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި ވޯޓް ނެގުނު ދެވަނަ ފަހަރެވެ. ނަމަވެސް ސްޕެއިންގެ މައި ސަރުކާރުން އޮތީ އެކަމަށް ފުރުސަތު ދޭ ގޮތަކަށް ނޫނެވެ. ކެޓަލޯނިއާ ވަކި ދައުލަތަކަށް ވެއްޖެ ނަމަ އެ ސަރަހައްދުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ އެހެން ތަންތަން ވެސް ކެޓަލޯނިއާއާ ގުޅިގެންދާނެ ކަމަށް ބެލެވެއެވެ.